Konrāds Kalējs
Konrāds Kalējs (26 Haziran 1913 – 8 Kasım 2001)[1] II. Dünya Savaşı sırasında Nazi işbirlikçisi ve savaş suçlusu olduğu iddia edilen Letonyalı bir askerdi. Sınır dışı edilme tehdidi altında, dört ülkede savcılığından kaçtı.
Erken dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Kalējs 1913'te Riga, Letonya'da dönemin Rusya İmparatorluğu'nda dünyaya geldi. 1935'te Letonya ordusuna harbiyeli olarak katıldı ve dört yıl sonra teğmen rütbesine ulaştı.[2]
Nazi işgali altındaki faaliyetleri
[değiştir | kaynağı değiştir]1941'de, Barbarossa Harekâtı'nın bir parçası olarak Almanların Letonya'yı işgal etmesinin ardından, Kal desjs Kızıl Orduyu (Sovyetler Birliği tarafından işgal edilen o aşamada Letonya) terk etti ve Nazi kontrollü Letonya güvenlik polisinin bir üyesi oldu.[1] Kalējs daha sonra bu süre zarfında çiftlik işçisi olarak çalıştığını iddia edecekti.[2] Yerli güvenlik güçlerinin, "İstenmeyenlerin ( Yahudiler, Romanlar, Komünistler ve partizanlar)" toplanması, sorgulanması ve taşınmasında Alman askeri ve güvenlik güçlerini desteklemek için işgal ettiği ülkelerde yaygın bir uygulamaydı.
II. Dünya Savaşı Sonrası Yaşam
[değiştir | kaynağı değiştir]Savaşın sonunda Kalējs Danimarka'ya taşındı. 1950'de Avustralya'ya göç etti ve burada Victoria'nın kuzeyindeki Bonegilla Göçmen Kabul ve Eğitim Merkezinde çalıştı.[1] 1957'de Avustralya vatandaşı olan Kalējs, daha sonra mülk geliştirme konusunda kazançlı bir kariyer için 1959'da Amerika Birleşik Devletleri'ne gitti .
ABD vizesi iptal edildi
[değiştir | kaynağı değiştir]1984 yılında Kalējs'ın Nazi bağlantıları ortaya çıktı ve ertesi yıl Puño Havayolları giriş operasyonuna girdikten sonra tutuklandı.[3]
- Kaydı düzeltmek için. . . Bu tutuklama, Kalejs'in bir iğneleme operasyonunda bir havayolu bürosuna girmesi sonucu gerçekleşmedi. ABD'nin Mareşal ve Miami-Dade Polis Dedektifleri tarafından Departmanın Varant Bürosundan Miami Beach'teki küçük motel odasında tutuklandı.[4]
Dört yıllık bir süreçten sonra, bir ABD mahkemesi Kalējs'un vizesini iptal etti ve Avustralyalı bir vatandaş olarak Kalējs kovuşturulmasa da Letonya'daki savaş suçlarına katıldığına dair "kesin kanıt" bulunduğu tespit edildi.[1] Amerika Birleşik Devletleri Adalet Bakanlığı, Temmuz 1941 ve Temmuz 1944 tarihleri arasında Kalējs'in Letonya'da Arajs Kommando'nun komutanlarından olduğunu iddia etti. Arajs Kommando Einsatzgruppen, ölüm mangası'na destek veren,Yahudileri ve Çingeneler'i Salaspils toplama kampında tutan Nazi polis birimlerinden bir tanesiydi.[2]
Amerikan Kalējs aleyhindeki davaları sırasında kanıt veren ünlü Holokost alimi Raul Hilberg'e göre, Alman belgeleri Einsatzkommando, Arajs Kommando ve benzer grupların Ağustos 1941'e kadar yaklaşık 29.000 insanı (yaklaşık 26.000 Yahudi dahil) öldürmekten sorumlu olduğunu tespit etti. 1941 sonuna kadar Riga yakınlarındaki 27.800 Yahudi (Arajs Kommando bu toplamın yaklaşık yarısından) sorumluydu.[2]
Sınır dışı etme ve son yıllar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kalējs, altı yıl süren temyiz sürecinden sonra ABD'den Avustralya'ya sürüldü ve daha sonra Kanada'ya taşındı. 1997'de bir mahkeme vizesini bir kez daha iptal edip işbirlikçi olarak "savaş suçları işlediğini" tespit ettikten sonra bir kez daha Avustralya'ya sürüldü.[1]
1999'da Kalējs, Leicestershire, Catthorpe, Letonya Refah Fonu tarafından işletilen bir bakım evi olan Catthorpe Manor'da kaldığı Birleşik Krallık'a gitmek için Avustralya'dan ayrıldı.[2] Bulunduktan sonra İçişleri Bakanı Jack Straw Kalējs'u sınır dışı etmek için hamle yapılacağını açıkladı ve bu noktada Avustralya'ya döndü.[1] Kalējs'un Catthorpe'daki varlığını ortaya çıkaran Simon Wiesenthal Merkezi, Straw'ın kararını eleştirdi: bir sözcü onu yargılamak için "kaçırılmış bir fırsat" olarak nitelendirdi ve Avustralya'ya dönerse ülkenin Nazi savaş suçlularına karşı gevşek tutumundan yararlanacağını uyardı.[5]
Letonyalı yetkililer sonunda Kalējs'a Eylül 2000'de Salaspils çalışma kampına katılımıyla ilgili olarak savaş suçları ile suçladılar ve Mayıs 2001'de bir Melbourne mahkemesi Kalējs'un Letonya'ya iadesini emretti.[1] Kalējs bu kararı temyiz etti ve ardından gelen davalar hastalık nedeniyle ertelendi, Kalējs'ın o sırada demans ve prostat kanseri olduğu bildirildi. Avukatları kör olduğunu ve hafızasını kaybettiğini iddia etti.[6]
Kalējs, Kasım 2001'de 88 yaşında Melbourne'de öldü. Avukatları, Avustralya hükûmetini "yaşlı bir adamı iade etme teklifinde insanlık dışı ve duygusuz olduğu" için eleştirdi ve süreci bir "cadı avı" olarak nitelendirdi.[7] Kalējs nihayetinde son Avustralya röportajında Nazi tarafından yönetilen Letonya polisi için çalıştığını itiraf etmişti.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g h Barkham (12 Kasım 2001). "Obituary: Konrāds Kalējs". Guardian Unlimited. Erişim tarihi: 10 Eylül 2007.
- ^ a b c d e "Konrāds Kalējs: Target for Nazi hunters". BBC. 3 Ocak 2000. 22 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2007.
- ^ Turner Publishing, "Retired US Marshals Association", p. 25
- ^ "Sgt K. Dougherty". 27 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020.
- ^ "Nazi suspect set to leave". BBC. 3 Ocak 2000. 13 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2007.
- ^ "Nazi suspect can be extradited". BBC. 29 Mayıs 2001. 9 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2007.
- ^ "Alleged Latvian War Criminal Dies in Australia". 1 Mart 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2007.
