Kitap tasarımı

Kitap tasarımı, bir kitabın çeşitli bileşenlerinin ve ögelerinin içeriğini, stilini, biçimini, tasarımını ve sırasını tutarlı bir birime dahil etme sanatıdır. Tanınmış tipograf Jan Tschichold'un (1902–1974) ifadesiyle, kitap tasarımı, "bugün büyük ölçüde unutulmuş olsa da, geliştirilmesinin artık imkansız olduğu ve yüzyıllar boyunca geliştirilmiş bazı yöntemlere ve kurallara dayanmaktadır. Kusursuz kitaplar üretmek için, bu kurallar hayata döndürülmeli ve uygulanmalıdır". ^[1] Richard Hendel kitap tasarımını "gizemli bir konu" olarak tanımlıyor ve bunun ne anlama geldiğini anlamak için bir bağlamını anlamaya ihtiyaç duyulduğunu ifade ediyor. ^[2]

Modern kitaplar art arda sayfalandırılır ve tüm sayfalar, numaraların görünüp görünmemesine bakılmaksızın kitabın toplam sayfa sayısından sayılır. Sayfa numarası veya folyo genellikle sayfanın üst kısmında bulunur, sol sayfada sola yaslı, sağ sayfada sağa yaslı olarak bulunur. Folyo bazı durumlarda sayfanın dibinde de bulunabilir, bu konumlandırmaya "damla folyo" denir. Damla folyoları genellikle sayfalarda ortalanmış olarak görünür veya sol ve sağ tarafa yaslı olarak yer alır. ^[3]

Ön bilgiler

Ön bilgiler bir kitabın ilk bölümünü içerir ve genellikle sayfa sayısı açısından en kısa bölümdür. Ön bilgi sayfaları geleneksel olarak küçük harfli Romen rakamlarıyla (i, ii, iii, iv, v, vb.) numaralandırılır; bu, teşekkür metni gibi son anda eklenen bir ön madde içeriğinin eklenmesi hâlinde kitabın geri kalanının yeniden numaralandırılmasını önler. Sayfa numaraları boş sayfalarda yer almaz (yani, yarım başlık, ön parça, başlık sayfası, kolofon ve epigraf için olan tek başına sayfalar). Bu tür sayfalarda ya numaralandırma hiç yapılmaz ya da İçindekiler, Önsöz vb. sayfalarda metnin başladığı sayfada damla folyo şeklinde kullanılır.^[3] Ön bilgiler genellikle çok ciltli bir çalışmanın yalnızca ilkinde yer alır, ancak her ciltte bazı ögeler (İçindekiler tablosu veya Dizin gibi) yer alabilir.

ad	ses	amaç
Yarım başlık	Yayıncı	Kitap bloğunun ön tarafında, başlık sayfasından önce gelen ve yalnızca başlığı içeren (tam başlık sayfasında bulunan alt başlığı, yazarı, yayıncıyı vb. içermez) zaman zaman ufak süslemeler içeren çoğunluğu boş bir sayfa. Başlık, geleneksel olarak sayfada büyük harflerle tek bir satır olarak görünür, ancak modern yarım başlık sayfaları, tam başlık sayfasından tipografinin ölçeklendirilmiş sürümleri olabilir.
Cephe	Yazar veya yayıncı	Başlık sayfasında sayfasının arka yüzünde yer alan dekoratif illüstrasyonlar içerebilir. Kitabın konusu ile ilgili bir resim veya yazarın portresi olabilir. Ön parçalar zaman içinde daha az yaygın hale geldi, yazarın önceki eserlerinin veya çok yazarlı bir serideki diğer başlıkların listesi daha sık görülür oldu.
Başlık (ya da giriş) sayfası	Yayıncı	Kitabın adı ve yazar(lar)ı, genellikle kapak tasarımından veya kitabın geri kalan kısmından kullanılan tipografik öğeler kullanarak, yer alır. Başlık sayfaları ayrıca şehir ve / veya yayın yılı ile birlikte yayıncının logosunu da içerebilir.
Kolofon	Yayıncı ve yazıcı	Baskı tarihleri, telif hakları, yazı biçimleri ve kullanılan çeviriler ile yayıncının veya yazıcının adı ve adresi gibi teknik bilgiler. Genellikle başlık sayfasının üstündeki modern kitaplarda görünür, ancak bazı kitapların sonuna yerleştirilir (bkz. Arka bilgiler). Birden fazla telif hakkıyla korunan eserden materyal toplayan kitaplar için uzun kolofonlar, tek bir sayfaya sığmayacaksa arka konudaki sayfalara devam edebilir. Sürüm bildirimi veya Telif Hakkı sayfası olarak da bilinir.
İthaf	Yazar	Bir bağlılık sayfası, kitabın içindeki metinden önce gelen ve yazarın kitabı yazdığı kişi veya kişileri adlandırdığı sayfadır.
Epigraf	Yazar	Bir cümle, alıntı veya şiir. Epigraf, bir önsöz, bir özet, bir karşı örnek olarak ya da karşılaştırmayı davet etmek ya da geleneksel bir bağlam oluşturmak için eseri daha geniş bir edebi kanonla ilişkilendirmek için kullanılabilir.
İçindekiler	Yayımcı	Bu, ilgili sayfa numaralarıyla birlikte bölüm başlıklarının ve bazen iç içe geçmiş alt başlıkların bir listesidir. Teknik kitaplar şekil listesi ve tablo listesi içerebilir.
Önsöz	Yazar dışında bir kişi	Genellikle, bir önsöz, önsözün yazarı ile hikâyenin yazarı arasındaki etkileşimi veya hikâyenin ortaya çıkardığı kişisel bir tepki ve önemi anlatacaktır. Bir eserin daha sonraki baskılarının bir önsözü genellikle eserin tarihsel bağlamını tanımlar ve mevcut baskının öncekilerden ne açıdan farklı olduğunu açıklar.
Yazarın önsözü	Yazar	İngilizcede preface olarak geçer. Türkçede bunun için ayrı bir kavram kullanılmaz. Bazı durumlarda Mukaddime olarak geçebilir. Önsöz genellikle yazarın kitabın nasıl ortaya çıktığı ya da kitap fikrinin nasıl geliştirildiği hikâyesini anlatır. Bunu genellikle yazarlık döneminde yazma döneminde yardımcı olan kişilere teşekkür ve teşekkürler takip eder.
Teşekkür	Yazar	Bazen önsözün kendi başına ayrı bir bölümden ziyade bir kısmı veya bazen önden ziyade arka maddeye yerleştirilmiş olması, kitabın yaratılmasına katkıda bulunanları kabul eder.
Giriş	Yazar	Aşağıdaki yazının amacını ve hedeflerini belirten bir başlangıç bölümü.
Öndeyiş	Anlatıcı (veya kitaptaki bir karakter)	Genellikle kurgu ya da anlatı olmayan kurgusal metinlerde kullanılan prolog, kitabın arka tasarını sunar. Genellikle hikâye başlamadan önceki bir zaman diliminden gelen detaylarını veren hikâyeye bir açılıştır. Bu nedenle, çağdaş kitap düzenlemelerinde genellikle ana metnin bir parçası olarak kabul edilir.

Gövde Metin

Bir eserin yapısı, özellikle de gövde metni, genellikle hiyerarşik olarak tanımlanır.

Cilt
Bir cilt, birbirine bağlı yaprak kümesidir. Böylece her çalışma bir cilttir veya ciltlere bölünür.
Kitaplar ve Kısımlar
Tek ciltli eserler, akademik olmayan yayın dünyasının çoğunu oluşturmaktadır. Tek bir cilt bir kitabın bir bölümünü veya kitabın tamamını içerebilir; bazı eserlerde, bölümler birden çok kitabı kapsarken, bazılarında kitaplar birden fazla bölümden oluşabilir.
Bölümler ve kesimler
Bir bölüm ya da kesim bir kitabın ya da bir ana bölümün içinde yer alabilir. Aynı çalışmada hem bölümler hem de kesimler kullanıldığında, bölümler bölümler genelde kesimlerin içinde yer alır.
Modüller ve birimler
Bazı kitaplarda bölümler, bazen modül adı verilen daha büyük parçalara ayrılmıştır. Bölümlerin numaralandırılması her modülün başında yeniden başlayabilir. Özellikle eğitim kitaplarında bölümlere genellikle birimler denir.

Arka bilgiler (son bilgiler)

Arka bilgiler, (son bilgiler olarak da bilinir) kullanıldığı takdirde, genelde aşağıdaki bileşenlerin tümünden ya da bazılarından oluşur:

ad	ses	amaç
Sonsöz	Anlatıcı (veya kitaptaki bir karakter)	Bir edebiyat veya drama çalışmasının sonunda bu yazı parçası genellikle çalışmaya kapanış sağlamak için kullanılır.
Ekstro		Bir çalışmanın sonucudur.Giriş'in tersi olarak kabul edilir. Bu terim müzikte daha yaygın olarak kullanılmaktadır.
Sonsöz	Yazar veya başka bir gerçek kişi	Bir sonsöz genellikle kitabın nasıl ortaya çıktığı ya da kitap fikrinin nasıl geliştirildiği hikâyesini kapsar.
Sonuç	Yazar
Dipnot
Ek veya Zeyilname	Yazar	Belirli bir çalışmaya bu ilave ekleme, hata düzeltme, tutarsızlıkları giderme gibi amaçlarla yer alır. Aynı zamanda çalışmada bulunan bilgileri ayrıntılarıyla açıklayabilir veya güncelleyebilir.
Sözlük	Yazar	Sözlük, iş için önemli sözcüklerin tanımlarından oluşur. Normalde alfabetik olarak sıralanırlar. Sözlük maddeleri, uzun kurgu eserlerde yerlerden ve karakterlerden oluşabilir.
Kaynakça	Yazar	Ana metni yazarken danışılan diğer çalışmaları gösterir. En çok kurgusal olmayan kitaplarda veya araştırma makalelerinde yaygındır.
Dizin	Yayımcı	Metinde kullanılan bu terimler listesi, terimlerin metinde bulunabileceği yerlere, genellikle sayfa numaralarına referanslar içerir. Genellikle kurgusal olmayan kitaplarda kullanılır.
Kolofon	Yayımcı	Bu kısa açıklama bir kitabın sonunda veya başlık sayfasının arkasında bulunabilir. Sürüme ilişkin üretim notları içerir ve bir matbaanın işaretini veya logosunu içerir.

Arka bilgilerde Arapça numaralandırma devam eder.

Cildin ön kapağı, sırtı ve arka kapağı

Kitabın sırtı, kitap tasarımında, özellikle kapak tasarımında önemli bir alandır. Kitaplar istiflendiğinde veya bir rafta saklandığında, sırttaki ayrıntılar kitap hakkındaki bilgileri içeren tek görünür yüzeydir. Bir kitapçıda, bir kitabın sırt tasarımı ilk dikkati çeken alandır.

Ön kapak kitabın önüdür ve bu şekilde tanımlamak için metin veya grafiklerle işaretlenmiştir (yani kitabın en başıdır). Ön kapak genellikle en azından kitabın adını veyazarını içerir, çoğunlukla da bir bir çizim, ilüstrasyon ya da fotoğrafla desteklenir .

Sırt, bir kitap, rafta durduğundan bir kitabın dikey kenarıdır. Üzerine kitabı tanımlamaya yardımcı olacak metinler vardır. Türkiye'de Anglo-Sakson geleneğe uygun olarak sırt metni, dikey olarak yukarıdan aşağıya doğru uzanır. Kıta Avrupa'sındaki kitaplarda, dikey sırt metni birçok durumda aşağıdan yukarıya doğru ilerler. ^[4] . Sırt genellikle (varsa dekorasyonun yanı sıra) şu dört öğenin tümünü veya bir kısmını sırayla içerir: (1) yazar, editör veya derleyici; (2) kitabın adı; (3) yayıncı; ve (4) yayıncı logosu. ABD'de sırta yayıncı logosu koymak Avrupa'daki gibi yaygın bir uygulama değildir.

Ciltleme

Kitaplar ciltlerinin fiziksel doğasına göre iki kategoride sınıflandırılır. Kalın ciltli (veya bez ciltli), esnek olanların aksine sert kapaklı kitapları ifade eder. Ciltli bir kitabın ciltlenmesi genellikle kumaş, deri veya diğer malzemelerle kaplı tahtaları (genellikle kartondan yapılır) içerir. Cilt genellikle tel dikiş kullanılarak sayfalara dikilir.

Daha az pahalı bir ciltleme yöntemi, ciltsiz kitaplar için kullanılır (bazen "ciltsiz" ya da yumuşak kapaklı olarak adlandırılır). Çoğu kağıt kapaklı kağıt veya açık karton ile bağlanır, ancak başka malzemeler de (plastik gibi) kullanılabilir. Kapaklar esnektir ve genellikle yapıştırıcı kullanılarak sayfalara bağlanır (kusursuz ciltleme/perfect binding). Bazı küçük ciltsiz kitaplar cep kitapları olarak sınıflandırılır. Bu kitaplar normalden küçüktür - cebe sığacak kadar küçüktür (özellikle pantolonunun arka cebine). Ancak, cebe sığma kapasitesi artan sayfa sayısı ve artan kitap kalınlığıyla azalmaktadır.

Sayfa dağılımı

Kitap tasarımında temel bir birim sayfa dağılımıdır. Sol sayfa (verso olarak adlandırılır) ve sağ sayfa (recto olarak adlandırılır) aynı boyut ve en boy oranına sahiptir ve sırttaa birbirine bağlandıkları olukta ortalanır.

Öte yandan, her bir sayfanın tasarımı sayfa oluşturma kurallarına tabidir.

Alfabedeki harf setlerinin veya kelimelerin bir sayfadaki olası düzeni, yazı alanı olarak adlandırılır ve kitabın sayfa tasarımında önemli bir öğedir. Metnin kolay okunabilir olması için kitabın iç kısmında (sırta dayanan kısmı) yeterli boş alan olmalıdır. Kitap kalınlaştıkça sayfanın iç payının genişliği orantısal olarak artırılır. Öte yandan, kitabı çerçeveleyen sayfanın diğer üç kenar boşluğu, hem pratik hem de estetik nedenlerle uygun boyutta yapılır.

Baskı alanı

Baskı alanı veya yazı alanı (Almanca Satzspiegel) bir kitabın, derginin veya diğer basın çalışmalarının kağıdındaki etkin alanı belirler. Baskı alanı, çevredeki kenarlıklar veya başka bir deyişle, yazdırılan alanın dışındaki oluklar ile sınırlıdır.

Almanca terimin kökeni sıcak metal dizgisinden gelir: masanın üstünde dizgicinin ters harfleri doğru okuyabileceği bir ayna (Almanca: Spiegel) vardı.

Tipo Baskı
Sayfa numaralandırması
Görsel tasarım

Kaynakça

Atıflar

Kaynakça

Richard Hendel (1998). On Book Design (İngilizce). Yale University Press. ISBN 978-0-300-07570-0.
Aleksandar S Vesic Professor of Civil Engineering and Professor of History Henry Petroski; Henry Petroski (1999). The Book on the Bookshelf (İngilizce). Knopf. ISBN 0-375-40649-2.
Jan Tschichold; Hajo Hadeler (1991). The Form of the Book (İngilizce). Hartley & Marks Publishers. ISBN 978-0-88179-116-7.
Boş kaynak (yardım)

^ Tschichold 1991.
^ Hendel 1998.
^ ^a ^b University of Chicago Press 2003.
^ Petroski 1999.
^ Van de Graaf 1946.

[FOOTNOTETschichold1991-1] Tschichold 1991.

[FOOTNOTEHendel1998-2] Hendel 1998.

[FOOTNOTEUniversity_of_Chicago_Press2003-3] University of Chicago Press 2003.

[FOOTNOTEPetroski1999-4] Petroski 1999.

[FOOTNOTEVan_de_Graaf1946-5] Van de Graaf 1946.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]