İçeriğe atla

Kemerli burun

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yandan kemerli burun - Romalı burnu profili

Kemerli burun veya Romalı burnu, burun kökü belirgin insan burnudur. Burun kökünün belirgin olması burnun kavisli veya hafifçe bükülmüş gibi gözükmesine neden olur. Kemerli burnun İngilizcesi için kullanılan Aquiline kelimesi, Latincede kartalın kavisli gagalarını tanımlamak için kullanılan ve "kartal benzeri" anlamına gelen aquilinus kelimesinden türemiştir.[1][2][3] Bazı ırklarda, etnik gruplarda ve coğrafi gruplarda sık görüldüğü düşünülen kemerli burun, bazen zeka, statü, kişilik vb. gibi fiziksel olmayan özelliklerle ilişkilendirilse de, hiçbir bilimsel çalışmada böyle bir bağlantı olduğu tespit edilmemiştir. Kemerli burun, coğrafi olarak birbiriyle alakasız olan birçok toplumda görülmektedir.

Yayılımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kemerli burna neredeyse dünyanın her yerinde rastlanılsa da, en yoğun olarak Güney Avrupa, Balkanlar, Kafkaslar, Güney Asya, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Orta Asya ve Afrika Boynuzu'nda yaşayan etnik gruplarda görüldüğü düşünülmektedir. Antropometri alanında yazan bazı yazarlar, kemerli burnu bazı halk veya ırkların bir özelliği olarak nitelemiştir; örneğin: antropolog Jan Czekanowski'ye göre, kemerli burun en çok Arap ve Ermenilerde görülmektedir. Ayrıca, İtalyanlar, Güney Fransalılar, Portekizliler ve İspanyollar arasında "Roma burnu" olarak bilinen kemerli burna, Akdeniz ve Dinarid ırkında da rastlanmaktadır.[4]

Irkçı söylemler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özellikle aydınlanma sonrası dönemde yaşamış Batılı bilim insanı ve yazarlar, Roma burnunu güzellik ve asaletin simgesi olarak nitelendirmiştir.[5] Bununla beraber Roma burnu terimini ilk kez Plutarhos, Marcus Antonius'u tanımlarken kullanmıştır.[6] Nazi ırkçılarına göre, “çengel” Yahudi burnu olarak geçen burun, Yahudilerde görülen bir özellikti. Bununla birlikte, Maurice Fishberg'in yazdığı Yahudiler, Irk ve Çevre (1911) 'de adlı kitapta, istatistiklere göre kemerli burnun[7] Yahudilerin karakteristik özelliği olmadığı, dünyanın her yerinde görüldüğü yazmaktadır.[8] Victoria devrinde popüler olan fizyonomiye göre, Ari ırkın özelliklerinden biri de "belirgin" bir burun türü idi: "Burun ve yanakların şekli, kafanın önündeki eğiminin açısı gibi deneğin sosyal statüsü ve zeka düzeyini gösterirdi. Roma burnu, kalkık burna kıyasla daha güçlü ve dayanıklı insanlarda bulunurdu, ayrıca ağır çeneler kişinin içindeki gizli duygusallığı ve kalitesizliği ortaya çıkarırdı".[9]

Anasa (kelimenin tam anlamıyla "burnu olmayanlar", mecazi olarak "kemerli burnu olmayanlar") kelimesi, Hindular için kutsal olan Vedalarda yerel halkı tanımlamak için kullanılmaktadır. Vedalarda burnu farklı olan Aryanlar, onlardan farklı ve damgalanmış olarak kabul edilirdi.[10]

Reel Bad Arabs kitabının yazarı Jack Shaheen gibi eleştirmenler, Hollywood'daki kanca burunlu, cüppeli Arapların imajının Nazi filmlerdeki Yahudilerin imajıyla paralel olduğunu savunmaktadır. Shaheen'e göre, Venedik Taciri'ndeki Shylock, kanca burunlu Arap şeyhlerine benzemektedir ve Batılılarda “öteki” korkusunun yansımasıdır.[11]

Kızılderililerde kemerli burun

[değiştir | kaynağı değiştir]
Şef Henry Roman Nose

Kemerli burun, bazı Kızılderili kabileler arasında ayırt edici bir özellik olarak kabul edilirdi. Genellikle kendi fiziksel özelliklerini isimleri olarak kullanan Kızılderililerde, Kanca Burun ve Şef Henry Roman Burun gibi kemerli burna atıfta bulunan isimler popülerdi.[4] Batılıların Kızılderili tasvirlerinde kemerli burun, "asil savaşçı" tipinin standart özelliklerinden biridir.[12] Renee Ann Cramer, Cash, Color and Colonialism (2005) adlı kitabında kemerli burnun Kızılderiler için çok önemli bir özellik olduğunu yazmıştır. Cramer'a göre bu özelliklere sahip olmayan kabileler, ABD hükûmetinden "federal tanıma" veya "onay" alma konusunda zorluklar yaşamıştır.[13]

Kuzey Afrika'da kemerli burun

[değiştir | kaynağı değiştir]
Antik Mısır Firavunu II. Ramses'in mumyasında görülen kanca burun. Oğlu Merneptah'ta da aynı burun şekli görülmektedir.
Merneptah'ın oğlu, Mısır Firavun II. Seti. Mumyalanmış vücudunda kemerli burnu belirgindir.

Düz ve yassı burun Sahra Altı Afrika'daki halklarda yaygın olarak görülür.[14] On dokuzuncu yüzyılda yaşamış yazar ve gezginler (Colin Mackenzie gibi) düz ve geniş burnun "Siyahi" ırkın özelliklerinden biri olduğunu yazmıştır.[15] Siyahi ırkta görülen bu burun, Kafkas ırkında görülen düz ve dışbükey burunlardan farklıdır.

1930'larda, Tswana ve Xhosa halklarında kemerli burun kızlar için bir güzellik göstergesi olarak kabul edilirdi. Bununla beraber, son dönemde yapılan araştırmalarda güzellik tercihlerinin sömürge dönemi sonrasında ortaya çıkıp çıkmadığı incelenmiştir. Araştırmada bir sonuca ulaşılamamıştır.[16] Aphra Behn'in Behn'in Oroonoko'nun (1688) adlı eserinde geçen karakter, burun şeklinin Afrika'daki önemini gösteren iyi bir örnektir. Karakter Afrikalı bir prens olmasına rağmen, saçları düzdür, dudakları incedir, Fransızca bilir ve Afrikalılardaki düz ve yassı burnun yerine Roma burnuna sahiptir.[17] Onu diğer Afrikalılardan ayıran bu özellikler, karakteri asil ve Avrupalılarla "eşit" olarak göstermektedir.[18][19][20]

Carleton Coon'un 1939'da yaptığı kraniyometrik analize göre, Afrika'da görülen kemerli burunlar büyük ölçüde Kuzey Afrika ve Afrika Boynuzu'ndaki (Sahra Altı Afrika'nın aksine) halklarda görülmektedir. Bu bölgede yaşayan halklar çoğunlukla Arap ve "Negroid" olmayan diğer halklardan oluşmaktadır. Bununla birlikte, bu alanlardaki burun profillerinin çoğunu dar ve düz burunlar oluşturur. Coon, ayrıca kemerli burnun Cezayir, Mısır, Tunus, Fas, Eritre, Etiyopya ve Somalililerde Güney Avrupalılara kıyasla daha yaygın olduğu bildirilmiştir.[21][22] Aralarında Kıptî ve fellahlarında bulunduğu Mısır'da, üç burun tipi tespit edilmiştir: İnce yüz, ince çene ve ince dudakların olduğu ilk profilde dar ve kemerli burun görülmektedir. Daha geniş ve kısa bir yüzün olduğu ikinci profilde, burnun kemeri daha alçaktır. İkinci profilde çene daha belirgin ve geniştir. Üçüncü burun tipi ise geniştir.[23]

İskandinav halklarında kemerli burun

[değiştir | kaynağı değiştir]

Madison Grant (The Passing of the Great Race (1911) ve diğer eserlerinde) ve William Z. Ripley gibi Batılı antropologlar, kemerli burnun Nordik, Cermen, Kelt, Norman, Frank ve Anglo-Sakson halklarının karakteristik özelliği olduğunu yazmıştır.[24] Grant, İskandinavların kemerli buruna sahip olduğunu söyledikten sonra, tarihte öne çıkan birçok erkekte kemerli burna ve "Nordik"lerin karakteristik özelliği olarak tanımladığı şeylere rastlamıştır Dante Alighieri ve Kral Davud bu özelliklere sahip figürlerden bazılarıdır. Grant, İsa'yı da "fiziksel ve ahlaki niteliklere" sahip olarak tanımlamıştır.[25]

Güney Asya'da kemerli burun

[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel Hindu mitolojisindeki güçlü veya kahraman figürlerinde görülen kemerli burun, eskiden Hint ve Güneydoğu Asya toplumlarında güzellik standardı kabul edilmekteydi.[26] Kemerli burun, Afganistan, Dardistan, Pakistan ve Keşmir[27] bölgelerinde yaşayan bazı etnik gruplarda en yaygın görülen burun tipidir ve Gandhara'daki (Üst Indus ve Kabil Nehri Vadilerini kapsayan bölge, günümüzde Kuzey Pakistan ve Keşmir bölgesi) Greko-Budist heykellerde bu burun tipine sıkça rastlanmaktadır.[28] Etnograf George Campbell, Ethnology of India adlı kitabında şöyle yazmıştır:

"Keşmir Brahminleri arasında yüksek ve kemerli burun yaygın olarak görülmektedir. Yunan heykelinin kaşını biraz kaldırın ve burun köprüsündeki kemikli noktada küçük bir dönüş yapın, Hindistan'ın bu bölümünde yaşayan standart insan modelini elde edeceksiniz. Bu profile Peşaver Vadisi'ndeki heykellerde de rastlanmaktadır."[29]

Gezgin ve Babür sarayının özel doktoru Francois Bernier, açık ten ve kemerli burunlardan dolayı Kaşmirlilerin Yahudi soylu iddia etmiştir.[30]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Eliza Cook's Journal. J. O. Clark. 1851. s. 381. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020. 
  2. ^ America's Military Adversaries: From Colonial Times to the Present. ABC-CLIO. 1 Ocak 2001. s. 432. ISBN 978-1-57607-603-3. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020. He matured into a powerfully built man, tall, muscular, with an aquiline profile that gave rise to the name Woquni, or “Hook Nose.” The whites translated this into the more familiar moniker of Roman Nose. In his early youth, Roman Nose ... 
  3. ^ Neuman and Baretti's Dictionary of the Spanish and English Languages: Spanish and English. Hilliard, Gray, Little, and Wilkins. 1827. s. 65. Aquiline, resembling an eagle; when applied to the nose, hooked. 
  4. ^ a b Człowiek w Czasie i Przestrzeni (eng. A Human in Time and Space) - The lexicon of biological anthropology. Kraków, Poland: Trzaska, Ewert i Michalski - Bibljoteka Wiedzy. 1934. 
  5. ^ Adams (2009). "Savage Foes, Noble Warriors, and Frail Remnants: Florida Seminoles in the White Imagination, 1865-1934". The Florida Historical Quarterly. 87 (3): 404-35. 
  6. ^ Cleopatra: A Sourcebook. U of Oklahoma P. 2006. s. 94. ISBN 9780806137414. 
  7. ^ "Hooknose". Merriam-Webster. 3 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2014. 
  8. ^ Jews, Race and Environment. Transaction. s. 83. ISBN 9781412826952. 21 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020. 
  9. ^ The Artist as Anthropologist: The Representation of Type and Character in Victorian Art. Cambridge. Cambridge UP. 1989.  Quoted in McNees (2004). "Punch and the Pope: Three Decades of Anti-Catholic Caricature". Victorian Periodicals Review. 37 (1): 18-45. 
  10. ^ Excerpt From: B.R. Ambedkar, Arundhati Roy, S. Anand. “Annihilation of Caste”.
  11. ^ Shaheen (Temmuz 2003). "Reel Bad Arabs: How Hollywood Vilifies a People". The Annals of the American Academy of Political and Social Science. 588 (1): 173. 
  12. ^ Cramer (2006). "The Common Sense of Anti-Indian Racism: Reactions to Mashantucket Pequot Success in Gaming and Acknowledgment". Law & Social Inquiry. 31 (2): 313-41. 
  13. ^ McCulloch (2006). "Rev. of Cramer, Cash, Color, and Colonialism". Perspectives on Politics. 4 (1): 178-79. 
  14. ^ "Anthropometric measurements of the external nose in 18–25-year-old Sistani and Baluch aborigine women in the southeast of Iran". Folia Morphol. (Warsz). 68 (2): 88-92. Mayıs 2009. 
  15. ^ Sundberg (2006). "Considerations on the dating of the Barabuḍur stūpa". Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde. 162 (1): 95-132. 
  16. ^ Thomas (2006). "The Modern Girl and Racial Respectability in 1930s South Africa". The Journal of African History. 47 (3): 461-90. 
  17. ^ Oroonoko, Or, The Royal Slave: A Critical Edition. UP of America. 1987. s. 10. ISBN 9780819165299. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020. 
  18. ^ "Introduction". Pioneers of the Black Atlantic: Five Slave Narratives from the Enlightenment, 1772-1815. Civitas. 1998. ss. 1-30. ISBN 9781887178983. 
  19. ^ Millenarianism and Messianism in English Literature and Thought, 1650-1800: Clark Library Lectures, 1981-1982. Brill. 1988. s. 206. ISBN 9789004085138. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020. 
  20. ^ Romantic Literature and Postcolonial Studies. Oxford UP. 2013. s. 52. ISBN 9780748678754. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020. 
  21. ^ The Races of Europe. The Macmillan Company. 1939. s. Chapter XI, Section 13 – Eastern Barbary, Algeria and Tunisia. 26 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2014. 
  22. ^ The Races of Europe. The Macmillan Company. 1939. s. Chapter XI, Section 8 – The Mediterranean Race in East Africa. 29 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2014. 
  23. ^ The Races of Europe. The Macmillan Company. 1939. s. Chapter XI, Section 9 – The Modern Egyptians. 29 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2014. 
  24. ^ Winlow (2006). "Mapping Moral Geographies: W. Z. Ripley's Races of Europe and the United States". Annals of the Association of American Geographers. 96 (1): 119-41. 
  25. ^ Defending the Master Race: Conservation, Eugenics, and the Legacy of Madison Grant. UPNE. 2009. ss. 147-51. ISBN 9781584658108. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020. 
  26. ^ Sexual Life in Ancient India: A Study in the Comparative History of Indian Culture (İngilizce). Motilal Banarsidass Publ. 1971. ISBN 9788120806382. 2 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020. 
  27. ^ Man in India (İngilizce). A. K. Bose. 1940. 19 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020. 
  28. ^ Culture and Political History of Kashmir (İngilizce). M.D. Publications Pvt. Ltd. 1994. ISBN 9788185880310. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020. 
  29. ^ Kashmiri Pandits: Looking to the Future (İngilizce). APH Publishing. 2001. ISBN 9788176482363. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020. 
  30. ^ Stuurman (2000). "François Bernier and the Invention of Racial Classification". History Workshop Journal. 50 (50): 1-21. 

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kemerli_burun&oldid=32887025" sayfasından alınmıştır