Karum (ticaret karakolu)

Karum döneminde orta Anadolu

Karum (Akadca: kārum "rıhtım, liman, ticaret bölgesi", çoğul kārū, Sümerce kar "liman tahkimatı, dalgakıran") Anadolu'da MÖ 20. ve 18. yüzyıllar arasında Eski Asur dönemine ait ticaret merkezlerine verilen isimdir. Karum ticaretinin ana merkezi, antik Kanesh (Kültepe) kentindeydi.

Tarihçe

Asur'dan Karum Kaneş'e değerli metaller ticareti hakkında bir mektup. MÖ 1850–1700. Walters Müzesi (daha fazla bilgi için resme tıklayın).

Karum ile ilgili erken referanslar, Ebla tabletlerinde bulunur; özellikle Ebrium adlı bir vezir, arkeolojinin tam olarak bildiği en eski antlaşmayı sonuçlandırmıştır. Bu antlaşma, çeşitli kaynaklarda "Ebla ve Aššur Arasındaki Antlaşma" ya da "Abarsal ile Antlaşma" olarak bilinir (bilim insanları, metnin Aššur'a mı yoksa bilinmeyen bir yer olan Abarsal'a mı atıfta bulunduğunu tartışmıştır). Her iki durumda da, diğer şehir, Ebla topraklarında karum kurmak için anlaşmaya varmıştır.

Akkad Kralı Büyük Sargon’un, kısa bir süre sonra Ebla'yı yok ettiği düşünülmektedir ve çok daha sonraki bir Hitit kaynağında, Anadolu'daki Purushanda kralı Nurdaggal'ı, oradaki karumda Akkadlı ve Asurlu tüccar sınıfına kötü muamele ettiği için cezalandırmak amacıyla Anadolu'yu işgal ettiği söylenir. Ancak, o döneme ait hiçbir kaynak bunu doğrulamamaktadır.

MÖ 2. binyılda Anadolu, önce Hatti şehir devletlerinin, ardından Hititlerin egemenliği altındaydı. MÖ 1960’a gelindiğinde Asurlu tüccarlar, Anadolu şehirlerinin yanında "karu" adı verilen, şehirlere vergi ödeyen küçük koloniler kurmuşlardı. Ayrıca "mabartū" (tekili mabartum) adı verilen daha küçük ticaret istasyonları da bulunuyordu. Karu ve mabartu sayısının muhtemelen 20 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Bunlar arasında Kayseri'de Kültepe (antik dönemde Kanesh), Yozgat'ta Alişar Höyük (antik dönemde muhtemelen Ankuva) ve Çorum'da Boğazköy (antik dönemde Hattuşa) yer alıyordu. (Ancak, Alişar Höyük muhtemelen bir mabartum idi.) Hitit İmparatorluğu'nun kurulmasından sonra ise karumlar Anadolu tarihinden kaybolmuştur.

Ticaret

Karu'nun ticaret kalıpları

MÖ 2. binyılda para henüz kullanılmıyordu ve Asurlu tüccarlar, toptan ticarette altın, perakende ticarette ise gümüş kullanıyordu. Altın, gümüşten sekiz kat daha değerli kabul ediliyordu. Ancak, amutum adı verilen başka bir metal altından bile daha değerliydi. Bunun yeni keşfedilmiş demir olduğu düşünülmekte olup, gümüşten kırk kat daha değerliydi.

Anadolu'nun en önemli ihracat ürünü bakırdı ve Asurlu tüccarlar Anadolu'ya kalay ve giysi satıyordu.

Mirası

"Karum" adı, modern Türkiye'nin Ankara şehrinin Çankaya ilçesinde bulunan lüks bir alışveriş merkezine verilmiştir. Bu isim, tarihin en eski dönemlerinden itibaren Anadolu'da karumların varlığına bir göndermedir. Ankara'nın Bilkent ilçesindeki bir başka alışveriş merkezine de "Ankuva" adı verilmiştir. Bu da Orta Anadolu'daki çeşitli karumlara dair arkeolojik keşiflere bir referanstır.