Karizmatik megafauna
_(6035902212).jpg)
Karizmatik megafauna, sembolik değerleri veya yaygın popüler çekicilikleriyle temsil ettikleri ilgili kategoride[1] büyük olan ve çevre aktivistleri tarafından çevreci hedefler adına halkın desteğini kazanmak için sıklıkla kullanılan hayvan türleridir.[2] Örnekler arasında kaplanlar, aslanlar, jaguarlar, su aygırları, filler, goriller, şempanzeler, dev pandalar, boz ayılar ve kutup ayıları, gergedanlar, kangurular, koalalar, mavi balinalar, kambur balinalar, katil balinalar, morslar, deniz filleri, kel kartallar, bayağı deniz kartalları ve şah kartallar, penguenler, timsahlar ve büyük beyaz köpek balıkları ve daha pek çoğu vardır.[3][4][5] Bu tanımda penguenler veya kel kartallar gibi hayvanlar, yerel hayvan topluluğu içindeki en büyük hayvanlar arasında yer almaları ve çevrelerini orantısız bir şekilde etkilemeleri nedeniyle megafauna olarak kabul edilebilir. Karizmatik megafauna türlerinin büyük çoğunluğu aşırı avlanma, kaçak avlanma, karaborsa ticareti, iklim değişikliği, habitat tahribatı, istilacı türler ve daha birçok nedenden dolayı tehdit altında ve soyu tükenme tehlikesindedir.[6]
Korumadaki kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Karizmatik türlerin, insanların duygularını daha fazla etkilediği düşünüldüğü için koruma programlarında sıklıkla amiral gemisi türler olarak kullanılıyorlar.[2] Ancak karizmatik olmak türleri yok olmaktan korumaz; En karizmatik 10 türün tümü şu anda tehlike altındadır ve yalnızca dev panda son derece küçük bir popülasyonda demografik bir büyüme gösteriyor.[6]
20. yüzyılın başlarından itibaren, yok olmuş karizmatik megafaunayı ekosistemlere yeniden dahil etme çabaları, bir dizi özel ve hükûmet dışı koruma kuruluşunun ilgisini çekmiştir.[7] Polonya'nın Białowieża Ormanı'na getirilen Avrupa bizonu (wisent) gibi türler hayvanat bahçelerindeki kapalı yetiştirme programlarında yeniden kazandırılıyor.[8] Bunlar ve Przewalski'nin Moğolistan'daki atı gibi karizmatik megafaunanın diğer yeniden ortaya çıkışları, ilgili türün tarihi yayılış bölgeleriyle karşılaştırıldığında sınırlı ve çoğu zaman düzensiz yayılış alanlarına sahip olmuştur.[9]
Çevre aktivistleri ve ekoturizmin savunucuları, türlerin ve biyolojik çeşitliliğin korunmasında daha incelikli ve geniş kapsamlı hedeflere ulaşmak için karizmatik ve tanınmış türlerin sağladığı kaldıraç etkisini kullanmaya çalışıyorlar.[10] Örneğin; koruma grupları, habitat kaybı nedeniyle azalan dev panda sayılarına kamuoyunun dikkatini çekerek pandanın ve parçası olduğu tüm ekosistemin korunmasına yönelik desteği artırabilir. (Dünya Doğayı Koruma Vakfı'nın logosunda dev panda betimlenmiştir.)
Taksonomik önyargı
[değiştir | kaynağı değiştir]Karizmatik megafauna, taksonomik enflasyona maruz kalabilir; çünkü taksonomistler, yeni bilimsel kanıtlardan ziyade, benzersiz bir türün savunuculuk yararları nedeniyle bir alt türü tür olarak ilan edeceklerdir.[11] Halkın ekoturizm endüstrisi aracılığıyla satılan türlerle özdeşleşmeyi tercih etmesi, taksonomik enflasyon yaratmada etken olabilir.[11] Kamuoyunun algısında, ekoturizm türleri görmekle ilgili olabilir ve benzersiz türlerin sayısı bir bölgenin algılanan biyolojik çeşitliliğini ve turizm değerini artırır.[12][13] Biyoçeşitlilik veri kümelerindeki taksonomik önyargı ile karasal megafaunanın karizması arasında bir korelasyon olabilir; daha karizmatik türler çoğunlukla gereğinden fazla rapor edilmektedir.[14] Yine de son zamanlarda karizmatik megafaunanın halk açısından diğer türlere göre daha ilgi çekici olduğuna ilişkin raporlar sorgulanmaya başlandı.[15]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Berti, Emilio; Monsarrat, Sophie; Munk, Michael; Jarvie, Scott; Svenning, Jens-Christian (1 Kasım 2020). "Body size is a good proxy for vertebrate charisma". Biological Conservation. 251: 108790. doi:10.1016/j.biocon.2020.108790. ISSN 0006-3207. 3 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024.
- ^ a b Ducarme, Frédéric; Luque, Gloria M.; Courchamp, Franck (2013). "What are "charismatic species" for conservation biologists ?" (PDF). BioSciences Master Reviews. 10: 1-8. 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Aralık 2013.
- ^ Kaufman, Donald G.; Franz, Cecilia M. (2000). Biosphere 2000: Protecting Our Global Environment. Kendall Hunt Publishing Company. s. 342. ISBN 978-0-7872-5713-2.
- ^ "Penguins in peril". The Guardian. 27 Mart 1999. ISSN 0261-3077. 29 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2020.
- ^ Sankhala, Kailash (1978). Tiger!: The Story of the Indian Tiger. Londra: Collins. ISBN 0-00-216124-9. OCLC 4257274.
- ^ a b Courchamp, F.; Jaric, I.; Albert, C.; Meinard, Y.; Ripple, W. J.; Chapron, G. (2018). "The paradoxical extinction of the most charismatic animals". PLOS Biology. 16 (4): e2003997. doi:10.1371/journal.pbio.2003997. PMC 5896884 $2. PMID 29649205.
- ^ Miller, C. R.; Waits, L. P.; Joyce, P. (2006). "Phylogeography and mitochondrial diversity of extirpated brown bear (Ursus arctos) populations in the contiguous United States and Mexico". Molecular Ecology. 15 (14): 4477-4485. doi:10.1111/j.1365-294X.2006.03097.x. PMID 17107477.
- ^ Mysterud, A.; Bartoń, K. A.; Jędrzejewska, B.; Krasiński, Z. A.; Niedziałkowska, M.; Kamler, J. F.; Yoccoz, N. G.; Stenseth, N. C. (2007). "Population ecology and conservation of endangered megafauna: the case of European bison in Białowiez'a Primeval Forest, Poland". Animal Conservation. 10 (1): 77-87. doi:10.1111/j.1469-1795.2006.00075.x.
- ^ Rugenstein, Dustin R.; Rubenstein, Daniel I.; Sherman, Paul W.; Gavin, Thomas A. (2006). "Pleistocene Park: Does re-wilding North America represent sound conservation for the 21st century?". Biological Conservation. 132 (2): 232-238. doi:10.1016/j.biocon.2006.04.003.
- ^ hfrank8 (2 Şubat 2018). "Conservation of Charismatic Megafauna through Economic Incentives: How the American Alligator May Provide a Blueprint for Future Delisting Programs – LSU Journal of Energy Law & Resources" (İngilizce). 18 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2021.
- ^ a b "Species inflation: Hail Linnaeus" 19 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Economist, May 17, 2007
- ^ Higham, James (2007). Critical Issues in Ecotourism: understanding a complex tourism phenomenon. Butterworth-Heinemann. ss. 76-77. ISBN 978-0-7506-6878-1.
- ^ Weaver, D. (2002). Ecotourism. John Wiley & Sons Australia Ltd. s. 113. ISBN 0-471-42230-4.
- ^ Monsarrat, S.; Kerley, G.I.H (2018). "Charismatic species of the past: Biases in reporting of large mammals in historical written sources". Biological Conservation. 223: 68-75. doi:10.1016/j.biocon.2018.04.036.
- ^ Shaw, Meghan N.; Borrie, William T.; McLeod, Emily M.; Miller, Kelly K. (January 2022). "Wildlife Photos on Social Media: A Quantitative Content Analysis of Conservation Organisations' Instagram Images". Animals (İngilizce). 12 (14): 1787. doi:10.3390/ani12141787. ISSN 2076-2615. PMC 9311588 $2. PMID 35883335.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Petersen, Shannon (1999). "Congress and charismatic megafauna: a legislative history of the Endangered Species Act". Environmental Law. 29.
- Leader-Williams, N.; H. T. Dublin (2000). "Charismatic megafauna as 'flagship species'". Entwistle, A. and N. Dunstone (Ed.). Priorities for the Conservation of Mammalian Diversity: Has the Panda had its Day?. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 53-81. ISBN 0-521-77279-6. r eksik
|soyadı1=(yardım) - Goodwin, H.; N. Leader-Williams (2000). "Tourism and protected areas – distorting conservation priorities towards charismatic megafauna?". Entwistle, A. and N. Dunstone (Ed.). Priorities for the Conservation of Mammalian Biodiversity: Has the Panda had its Day?. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 257-275. ISBN 0-521-77279-6. r eksik
|soyadı1=(yardım) - Barney, Erin C.; Mintzes, Joel J.; Yen, Chiung-Fen (January 2005). "Assessing knowledge, attitudes, and behavior toward charismatic megafauna: The case of dolphins". The Journal of Environmental Education. 36 (2): 41-55. doi:10.3200/JOEE.36.2.41-55.