Karagümrük
| Karagümrük | |
|---|---|
 | |
 Mahallenin haritadaki yeri | |
Koordinatlar: 41°01′32″N 28°56′07″E / 41.02568766°K 28.93541413°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | İstanbul |
| İlçe | Fatih |
| Bulunduğu yer | Avrupa Yakası  |
| Coğrafi bölge | Marmara Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 0.36 km² |
| Nüfus (2023) | 10.430[2] |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 212[3] |
| İl plaka kodu | 34[4] |
| Posta kodu | 34091[5] |
| İstatistiki bölge | İstanbul alt bölgesi (TR10) |
| Seçim çevresi | İstanbul 2. seçim çevresi[6] |
Karagümrük İstanbul ili Fatih ilçesine bağlı tarihi bir mahalledir.
Coğrafi konumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Karagümrük semtini, Saraçhane'nden Edirnekapı'ya uzanan Fevzi Paşa Caddesi, Aksaray'ı Topkapı-Edirnekapı Caddesi'ne bağlayan Vatan Caddesi (Adnan Menderes Bulvarı) ile yine Aksaray'ı Topkapı'ya bağlayan Millet Caddesi (Turgut Özal Caddesi) sınırlamaktadır.
Karagümrük, şehrin surlarının batı kesimine yakındır. Edirnekapı- Bayezid ana ekseninin güneyinde yer alır. Hırka-i Şerif Camii'nden başlayarak kuzeybatıda Mihrimah Sultan Camii arasından Fatih Nişancası tarafı ile güneyde Keçeciler Caddesi arasındaki bölge Karagümrük sayılmaktadır. Osmanlı İstanbul'unun en eski ve en ünlü semtlerindendir. Burası memur, medreseli ve esnaftan oluşan şehir ahalisiyle, İstanbul Türkçesinin en güzel şekilde konuşulduğu mahallelerdendi. Son otuz yılda kontrolsüz biçimde gelişen beton yapılaşma ile çehresi değişmiştir. Bu arada sakinlerinin önemlice kısmı başka semtlere göç etmişse de, her şeye rağmen çarşısı ve mahallenin atmosferiyle birçok semte nazaran eskiyi muhafaza edebilen yerlerdendir. Karagümrük İstanbul surlarının, batı kıyısına yakın bir yerleşme yeri olmasına rağmen İstanbul'un kenar mahallelerinin özelliklerini taşımaz. Bilakis Fatih, Çarşamba ve Aksaray ile aynı sınıf ahali kompozisyonu gösterir.[7]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Karagümrük 29 Mayıs 1453 salı sabahı Osmanlı ordularının bugünkü Edirnekapı girişini açmaları sonucu Fatih Sultan Mehmed ve ordularının İstanbul'a girip ilk ayak bastığı bölgede yer alır. İstanbul'un fethinin ardından Osmanlı İmparatorluğu'nun en ünlü külhanbeyi olan Kara Davud yönetiminde bölgeye giriş çıkışlar ve gümrük işlemlerinin kontrol edildiği bir geçiş bölgesi olarak kullanılan Karagümrük aynı zamanda İstanbul'daki ilk Türk semtidir.[7]
Karagümrük adının, Osmanlılar zamanında burada bulunan Gümrük Eminliği'nden geldiği tahmin edilmektedir. Bu eminlik Edirnekapı'dan şehre giriş ve çıkış yapanların kontrolü için kurulmuştu. Bölge, medreselere olan yakınlığı, Suriçi İstanbul'un ve ana geçiş yolunun yanı başında yer alması sebebiyle hem ekonomik hem de sosyal bakımdan gelişmiştir. Karagümrük aynı zamanda Fatih medreselerine yakın olduğundan alimlerin yaşadığı çoğunlukla medrese eğitimlerinin verildiği bir yer olarak dikkat çekmiştir. Bölge Yüksek bir tepede kurulu olmakla birlikte ulaşım bakımından çevresiyle entegre durumdadır. Karagümrük'te fetih sonrası inşa edilen külliyeler, çeşmeler, hamamlar, camiiler, türbeler, medrese ve tekkeler hala varlıklarını sürdürmektedir.
Günümüz
[değiştir | kaynağı değiştir]
Edirnekapı tarafından Karagümrük'e girildiğinde ziyaretçileri Mihrimah Sultan Camii ve vakıfları karşılar. Bu caminin ardından birbirini izleyen Hacı Muhiddin Caddesi, Yusufağa Sokak ve Prof. Naci Şensoy Caddesi (Eski Lökümcüler Sokak) izlenerek Karagümrük Meydanı'na ulaşılır. İlk başta sıradan bir semt meydanı gibi duran bu çarşı, aslında eski İstanbul'un artık günümüzde eşine rastlanmayan karakteristik bir mahalle çarşısıdır. Meydanın güney kısmında, millî mimari devrinin eserlerinden olan ve İstanbul'da artık az görülen semt ilkokullarından biri olan Mihrimah Sultan ilkokulu bulunur. Meydana açılan sokaklar buradaki eski zanaat kollarının adını taşır; Yazmacı Hüsrev Sokağı, Tahtacılar Sokağı, Sütçü Murat Sokağı, İşkembeci Malik Sokağı, Lüleci Yekta Sokağı, Sahtiyancı Sokağı, Kepenekçi Numan Sokağı ve bir zamanlar var olan bir değirmene izafeten Harab Değirmen Sokağı, Rendeciler Sokağı bunlardan sadece birkaçıdır. Karagümrük'ün daha da güneyinde Keçeciler Meydanı, Keçeci Çeşmesi Sokağı ve Keçeci Piri Camii'nden oluşan bir bölge yer alır. Bu iş kolu Osmanlı ordularının stratejik ihtiyaçlarını karşılamak üzere sanatını icra eden kişilerden oluşuyordu.
Karagümrük, camileri, külliyeleri, medreseleri ve tekkeleri ile dikkat çeken bir semttir. Fatih Sultan Mehmed döneminin devri ihtisap ağalarından Muhtesip İskender'in yaptırdığı “Kabakulak Mescidi” burada bulunur. Cami 1730 yılında çıkan bir yangında yanmış ve 18. asır stili üzere yeniden tamir ettirilmiştir. Yine Fatih devri ulemalarından Esseyyid Mehmet Efendi'nin mezarı (H. 857, M. 1453) eski İstanbul mahallelerinde çokça rastlanan açık türbelerden biri olup, Eski Atik Ali Caddesi ve Kabakulak Sokağı köşesindedir. Karagümrük çarşısının bir tarafında yer alan “Mesih paşa Camii” 16. yüzyılda inşa edilmiştir (1588). Karagümrük semtinin hemen yanı başındaki bulunan Nişanca'da 1584 tarihli Nişancı Mehmet Paşa Camii ve “Mesih Mehmet Paşa Camii” de semtin bu devirdeki itibarını gösteren önemli yapılardır.
Karagümrük Osmanlı dönemi boyunca tarikatlar açısından önemli bir merkez bölgesi olmuştur. EBuradaki önemli dergah Niyazi-i Mısri Sokağı'ndaki yeni restore edilen “Celvetiyye Dergâhı”dır. Merkezi Üsküdar'da olan bu tarikatın sur içi İstanbul'daki en önemli şubesi bu semtte yer almaktadır. 1851'de Sultan Abdülmecid'in yaptırdığı ve Osmanlı rokoko tarzının en önde gelen örneklerinden olan“Hırka-i Şerif Camii” de buradadır. Yakınında aynı isimdeki Hırka-i Şerif İlköğretim Okulu bulunur.
Karagümrük aynı zamanda yine Osmanlı mimarisinde karşımıza çıkan ahşap evleri ile dikkat çeker. Her ne kadar son zamanlarda sayıları git gide azalsa da en belirgin yapıdaki evler hâlen valıklarını sürdürebilmektedir. Bunlar aynı zamanda 19. yüzyıl İstanbul’unun ilginç ahşap konut örnekleridir. Karagümrük, Cumhuriyet dönemi edebiyatında Peyami Safa'nın (Server Bedi) “Cumbadan Rumbaya” adlı romanında çizdiği yoksul mahalle tipleriyle toplumumuzun dikkatini çekmiştir. Ancak eski Karagümrük, bu romanın cumba faslıyla çok uyum halinde değildi.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Değişim | Nüfus | Tespit Yöntemi |
|---|---|---|---|
| 2009 | 11.461 | ADNKS | |
| 2010 |  1% |
11.290 | ADNKS |
| 2011 | 1% |
11.188 | ADNKS |
| 2012 |  0% |
11.195 | ADNKS |
| 2013 | 0% |
11.195 | ADNKS |
| 2014 | 0% |
11.230 | ADNKS |
| 2015 | 1% |
11.316 | ADNKS |
| 2016 | 0% |
11.333 | ADNKS |
| 2017 | 3% |
11.640 | ADNKS |
| 2018 | 1% |
11.725 | ADNKS |
| 2019 | 6% |
12.430 | ADNKS |
| 2020 | 10% |
11.242 | ADNKS |
| 2021 | 4% |
10.827 | ADNKS |
| 2022 | 2% |
10.649 | ADNKS |
| 2023 | 2% |
10.430 | ADNKS |
Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]Fatih Karagümrük SK semti Türk futbolunda en üst düzeyde temsil etmektedir. 2023-24 sezonunda Süper Lig'deki 10. sezonunda olan kırmızı siyahlı takım, karşılaşmalarını 76.761 kişilik Atatürk Olimpiyat Stadyumu'nda oynamaktadır. Fatih Karagümrük'ün kadın futbol takımı ise semti Türk kadın futbolunda en üst düzeyde temsil etmektedir. 2023-24 sezonunda Kadınlar Süper Ligi'ndeki 3. sezonunda olan kırmızı siyahlı takım, karşılaşmalarını 6.500 kişilik Vefa Stadyumu'nda oynamaktadır.
Karagümrük'teki tarihi yapılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Cedid Ali Paşa Medresesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Cedid Ali Paşa Medresesi Kanuni Sultan Süleyman (1520–1566) dönemi sadrazamlarından Semiz Ali Paşa tarafından yaptırılmıştır.[8]
Nurettin Cerrahî Tekkesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Nurettin Cerrahî Tekkesi Derviş Ali Mahallesi'nde, Nureddin Tekkesi Sokağı'ndadır. Cerrahîliğin Piri Şeyh Seyyid Muhammed Cerrahî adına 1703 yılında III. Ahmet tarafından inşa ettirilmiştir.[9]
Canfeda Hatun Camii
[değiştir | kaynağı değiştir]Canfeda Hatun Camii Canfeda Camii Sokağı'nda, Nureddin Cerrahî tekkesinin hemen yanında yer alır. “Kâhya Kadın” veya “Kethüda Kadın” isimleri ile de tanınan caminin kurucusu harem kethüdası Canfeda Hatun'dur. Camii 1584'te yapılmış, günümüze kadar birçok restorasyon geçirmiş son onarımlarını 1982 ve 1985 yıllarında görmüştür.[10]
Karagümrük Medresesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Karagümrük Medresesi Mesih Mehmet Paşa Camii'nin kuzeyinde Küçük Değirmen ve Sütçü Murat Sokakları arasında yer alır.[7]
Karagümrük Sarnıcı
[değiştir | kaynağı değiştir]Karagümrük Sarnıcı Edirnekapı yakınında Bizans su haznesi ile kuzeyde Kasım Ağa Mescidi arasında yer alır. Günümüzde yok olma aşamasına gelmiştir.[11]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Karagümrük'te bir sokak -
Karagümrük'te tarihi bir sokak -
Karagümrük'te bir sokak
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi". Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 9 Nisan 2024.
- ^ "Coğrafi Numaralar". Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu. 19 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2024.
- ^ "İl bilgileri Haritası". Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı. 27 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2024.
- ^ "PTT posta kodu sorgulama". PTT. Erişim tarihi: 9 Haziran 2024.
- ^ "Yüksek Seçim Kurulu Kararı" (PDF). Yüksek Seçim Kurulu. 3 Mart 2023. 3 Mart 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024.
- ^ a b c "Karagümrük tarihçe". 24 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2011.
- ^ "Cedid Ali Paşa Medresesi". 28 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2011.
- ^ İslam tasavvufu[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "İstanbul müftülüğü". 16 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2011.
- ^ "Karagümrük sarnıcı". 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2011.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
OpenStreetMap'te Karagümrük ile ilgili coğrafi veriler
