Karşılaştırmalı üstünlükler

Karşılaştırmalı üstünlükler teorisi, iktisat biliminde bir grubun bir malı göreceli olarak daha az maliyetle üretebildiği bir durumda ticaretin ticaret yapan iki taraf için de nasıl faydalı olacağını anlatır. Önemli olan üretimdeki mutlak maliyetler değil fakat fırsat maliyetidir. Karşılaştırmalı üstünlükler modern uluslararası ticaret teorisinin anlaşılabilmesi için önemlidir. David Ricardo tarafından oluşturulmuştur.

Adam Smith tarafından savunulan Mutlak üstünlükler'de bir ülke diğer bir ülkeyle kıyaslandığında birim girdi başına daha fazla çıktı üretir. Bu iddiayı kabul etmeyen Karşılaştırmalı üstünlükler teorisine göre ise eğer bir ülke her türlü çıktı üretiminde mutlak (dez)avantaja sahipse, diğer ülke bazı malların üretiminde uzmanlaşarak bu malları ihraç edebilir.

Örnekler

Aşağıdaki örnekler teorinin mantığını kavramada yardımcı olabilir.

Örnek 1

İki adam bir adada tek başlarına olsunlar. Hayatta kalmak için su taşıma, balık avlama, yemek pişirme ve ev inşa etme gibi bazı ekonomik aktiviteleri gerçekleştirmek zorundadırlar. Birinci adamın genç, güçlü ve eğitimli olduğunu, aynı zamanda her türlü işte daha hızlı, daha iyi ve daha üretken olduğunu varsayalım. Bu adam her türlü aktivitede mutlak üstünlüğe sahiptir. İkinci adamın yaşlı, güçsüz ve eğitimsiz olduğunu kabul edelim. Bu adam ise her türlü ekonomik aktivitede mutlak dezavantaja sahiptir. Bazı aktivitelerde iki adam arasındaki farkın çok büyük bazılarında ise küçük olduğunu varsayalım.

Birbirlerinden ayrı ayrı çalışmaları faydalarına olur mu? Hayır. Uzmanlaşma ve takas (ticaret) her ikisinin de faydasına olacaktır.

O zaman çalışmalarını nasıl bölüşeceklerdir? Karşılaştırmalı üstünlükler teorisine göre (mutlak üstünlük değil), genç adam hangi işlerde daha iyiyse o işlere daha fazla zaman ayıracak, yaşlı adam ise genç adama göre biraz daha kötü olduğu işler üzerinde yoğunlaşacaktır. Bu tarz bir düzenleme toplam üretimi artıracak ve/veya toplam işgücünü azaltacaktır. Ticaret, ikisini de daha zengin yapacaktır.

Örnek 2

A 100 P1 ve 100 P2 İhtiyaç duyuyor
B 100 P1 ve 100 P2 İhtiyaç duyuyor

A: Ticaret Yok

Ürün	Maliyet	Üretim	Maliyet
P1	10	100	1000
P2	20	100	2000
Net	-	200	3000

B: Ticaret Yok

Ürün	Maliyet	Üretim	Maliyet
P1	15	100	1500
P2	25	100	2500
Net	-	200	4000

A Ticaret İle: 56 P2 için 100 P1

Ürün	Maliyet	Üretim	Maliyet
P1	10	200	2000
P2	20	44	880
Net	-	244	2880

B Ticaret İle: 100 P1 için 56 P2

Ürün	Maliyet	Üretim	Maliyet
P1	15	0	0
P2	25	156	3900
Net	-	156	3900

Bu sayede A 120 birim maliyet veya 4% ve B 100 birim maliyet veya 2.5% tasarruf etti. Açıkça görüldüğü üzere A ticaretten daha kazançlı çıktı fakat iki taraf da büyüdü. Eğer B P1 üreticilerini korumak için vergi koymaya kalkarsa ticaretten daha fazla pay elde edebilir fakat tasarrufları azalır.

Örnek 3

Eşit büyüklükte iki ülke olduğunu varsayalım, Kuzeyistan ve Güneyistan. Her ikisi de iki mal üretsin ve tüketsin, Besin ve Kumaş. Eğer her iki ülke de tüm üretken kapasitelerini ve kaynaklarını Besin üretimi için kullanırlarsa çıktı miktarları aşağıdaki gibi olur:

• Kuzeyistan: 100 ton
• Güneyistan: 200 ton

Tersine her iki ülke de tüm kaynaklarını Kumaş üretiminde kullanırlarsa çıktı miktarı şöyle olur:

• Kuzeyistan: 100 ton
• Güneyistan: 100 ton

Her iki ülkenin de iki mal arasında sabit fırsat maliyetlerine sahip olduğunu ve her iki ülkenin de tam istihdam durumunda olduğunu varsaymamaız gerekir.Aynı zamanda üretim faktörlerinin ülke içinde sektörler arası akışkanlığının tam, ülkeler arasında bu akışkanlığın sıfır olduğunu da varsaymamız gerekir. Son olarak fiyatların tam rekabet koşullarında belirlendiği varsayılmalıdır.

Güneyistan Besin üretiminde mutlak üstünlüğe sahiptir ve ülkeler Kumaş üretiminde eşit derecede üretkendirler. Sezgisel olarak ticaretin iki ülke için karşılıklı yarar sağlamayacağı düşünülebilir. Fakat fırsat maliyetlerinin incelenmesi farklı bir sonucu gözler önüne serer. Kuzeyistan için 1 ton Besin üretmenin fırsat maliyeti 1 ton Kumaştır. Fakat Güneyistan için bu maliyeti 0,5 tondur (1 ton Kumaş üretmenin fırsat maliyeti ise 2 ton Besindir.).

Bu şekilde ele alındığında Güneyistan, Kuzeyistan'a göre daha düşük olan fırsat maliyeti nedeniyle Besin üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir. Kuzeyistan ise Kumaş üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olacaktır.

Farklı fırsat maliyetleri ülkelerin uzmanlaşıp ticaret yaptıkları durumda çift taraflı fayda kazançlarına yol açacaktır. Aşağıdaki başlangıç durumunu ele alalım. İki ülke de sadece yerel olarak üretim ve tüketim yapsın. Bu durumda üretim ve tüketim hacimleri şöyle olacaktır:

Ticaret öncesi üretim ve tüketim

	Besin	Kumaş
Kuzeyistan	50	50
Güneyistan	100	50
Dünya Toplamı	150	100

Şimdi iki ülke arasındaki ticaretin sonuçlarını inceleyelim. Bu örnekte Besin ve Kumaşın uluslararası döviz kurunu belirleyen tüketici tercihlerinin herhangi bir formülasyonu yoktur. Fakat verili üretim olanakları altında ticaretin yaralı olabilmesi için Kuzeyistan 1 ton Besin karşılığında en az 1 ton Kumaş, Güneyistan ise 1 ton Kumaş karşılığında en az 2 ton Besin gibi bir fiyat isteyecektir. Buradan da şu sonuç çıkar, döviz kuru bu iki değer arasında gerçekleşecektir. Bu noktadan sonra uluslararası ticaret fiyatının 1 ton Besin için 2/3 ton Kumaş olduğu varsayılacaktır.

Eğer her iki ülke de karşılaştırmalı üstünlüğe sahip oldukları malların üretiminde tam olarak uzmanlaşırlarsa çıktı miktarları şöyle olacaktır:

Ticaret sonrası üretim

	Besin	Kumaş
Kuzeyistan	0	100
Güneyistan	200	0
Dünya Toplamı	200	100

Dünya Besin üretiminin arttığına, Kumaş üretiminin ise sabit kaldığına dikkat edin. 1 ton Besin için 2/3 ton Kumaş döviz kurunu kullanarak Kuzeyistan ve Güneyistan aşağıdaki tüketim imkânına ulaşmak için ticaret yaparlar:

Ticaret sonrası tüketim

	Besin	Kumaş
Kuzeyistan	75	50
Güneyistan	125	50
Dünya Toplamı	200	100

Kuzeyistan 75 ton Besin için 50 ton Kumaş ticareti yapmıştır. Her iki ülke de kazançlı çıkmıştır. Bu sayede ülkeler kendi üretim olanakları eğrilerinin dışındaki bir noktada tüketim yaparlar.

Ayrıca bakınız

• Mutlak üstünlükler

Kaynakça

• Bernhofen, Daniel M.; Brown, John C. (2016). "Testing the General Validity of the Heckscher-Ohlin Theorem". American Economic Journal: Microeconomics. 8 (4): 54–90. doi:10.1257/mic.20130126.
• Findlay, Ronald (1987). "Comparative Advantage". The New Palgrave: A Dictionary of Economics. 1: 514–17.
• Markusen, Melvin, Kaempfer and Maskus, "International Trade: Theory and Evidence"
• A. O'Sullivan & S.M. Sheffrin (2003). Economics. Principles & Tools.
• Paul R. Krugman, Maurice Obstfeld: Internationale Wirtschaft. Theorie und Politik der Außenwirtschaft. 7. Auflage. Pearson Studium, München u. a. 2006, ISBN 3-8273-7199-6.
• Xenia Matschke, Gautam Tripathi: Das Ricardianische Außenhandels-Modell bei einem Kontinuum von Gütern. 19 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. In: Das Wirtschaftsstudium (WISU). Jg. 28, Heft 6, Juni 1999, S. 871–878.
• Robert S. Pindyck, Daniel L. Rubinfeld: Mikroökonomie. 5., aktualisierte Auflage. Pearson Studium, München u. a. 2003, ISBN 3-8273-7025-6.
• Hans Pohl (Historiker)(Hrsg.): Die Auswirkungen von Zöllen und anderen Handelshemmnissen auf Wirtschaft und Gesellschaft vom Mittelalter bis zur Gegenwart (Vierteljahrschrift für Sozial- und Wirtschaftsgeschichte. Beihefte. Nr. 80 Referate der Arbeitstagung der Gesellschaft für Sozial- und Wirtschaftsgeschichte. 11). Steiner-Verlag Wiesbaden, Stuttgart 1987, ISBN 3-515-04739-5.
• David Ricardo: The Principles of Political Economy and Taxation. John Murray, London 1817.
• Horst Siebert (Ökonom): Außenwirtschaft (= UTB 8081.). 6., völlig überarbeitete Auflage. G. Fischer, Stuttgart u. a. 1994, ISBN 3-437-40319-2.