Kabarda
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Ağustos 2022) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Kabardiya Къэбэрдей Хэгъэгу Kabarda Prensliği | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1453-1825 | |||||||||
 Bayrak
 Arma
| |||||||||
.jpg) | |||||||||
| Başkent | Nalçik | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Doğu Çerkescesi | ||||||||
| Resmî din | |Ortodoks Hristiyanlık| | ||||||||
| Hükûmet | Prenslik | ||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Kabarda Prensliği veya Doğu Çerkesya, tarihsel ülke.
Coğrafi koşullar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kabarda Prensliğinin güneyi Kazbek dağları ile sınırlanır. En yüksek yeri Elbruz Dağıdır. Dağların en yüksek yerleri kar ve buzullarla, daha aşağıları alp tipi çayırlarla, daha aşağıya doğru iğne yapraklı ve karışık ormanlarla kaplıdır. Vadiler ve kuzeydeki Kabarda Ovası çayır ve step bitkileriyle kaplıdır. Dağlardaki buzullarla beslenen çok sayıda hızlı akışlı akarsu, derin ve dar vadiler içinden geçerek kuzeye doğru akarak Terek Nehrine dökülür: batıdan doğuya doğru Malka, Baksan, Çegem, Nalçik, Çerek ve Lesken. Bölgede karasal iklim görülür. Ocak ayı sıcaklık ortalaması dağlık kesimlerde -8 derece ile -12 dereceler arasında değişirken düzlüklerde -4 derece dolayındadır. Temmuz ortalamaları dağlık kesimlerde +6 ve +10 derece, Nalçik'te ise +22 derecedir. Yıllık yağış miktarı dağlık kesimlerde yükseltiye göre 800-3.200 mm. arasında değişirken kuzeydeki Kabarda ovasında 600 mm'nin altına iner. Bu nedenle tarımda sulama gereklidir (bk. Özdemir Özbay, "Dünden Bugüne Kuzey Kafkasya", II.Baskı, Ankara, 1999, s.163-164).
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kabarda Prensliğinin halkı kuzey bölümdeki Çerkesler ve onlarla akraba olan batıdaki Abazalar ile dağlık kesimlerdeki Türk asıllı olan Karaçaylar ve Balkardan oluşur. Kabarda halkı önceleri Kuban Irmağının kuzeyinde, Şapsığlar ile komşu olarak Taman Yarımadası'nda, Azak Denizi'nin doğusunda ve kuzeyinde, Kırım Yarımadası'nda yaşıyorlardı. 13-15.yüzyıllarda Tatar baskıları sonucu, yavaş yavaş geri çekilerek şimdiki yerlerinde toplanmışlardır. Balkarlar ile onların daha batısındaki Karaçayların da, Çerkes birliğine katılmış Türk-Tatar topluluklarından oldukları sanılmaktadır. Bunlar Çerkesler ile ortak bir kültürü paylaşmaktadırlar.
Kabarda Prensliği Osmanlı İmparatorluğu koruması altındaki Kırım Hanlığı'na bağlı iken, 1556'da Astrahan Hanlığı'nı yıkıp topraklarını ilhak eden Rusya Çarlığı ile komşu oldular. 1557'de Rus korumasını kabul ederek Kırım Hanlığı tâbiyetinden ayrıldılar. Büyük Kabarda Beyi Mehmed Bey Ocak 1583'te Osmanlı İmparatorluğu'na bağlılığını bildirdi.[1][2] Özdemiroğlu Osman Paşa'nın 1583 Ekim'inde Kırım Seferi için Derbent'ten (Demirkapı) ayrılarak ordusuyla Kuzey Kafkasya üzerinden yürüdüğü sırada Kabarda halkı Osman Paşa'yı coşkun sevgiyle karşıladılar ve tabiiyet arz ettiler.[3] Diğer Çerkes kabilelerinin aksine, Kabarda Beylerine Osmanlı padişahlarınca yazılan fermanlarda "Cenâb-ı Emaret Meab" hitabı kullanılmak suretiyle Kabarda beylerinin diğer beylere üstünlüğü ve hükümranlıkları vurgulanıyordu.[2][4]
1739-1774 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu ve Rusya Çarlığı etki alanları arasında tarafsız bölge statüsü kazanan Kabarda, 1774'te Rusya Çarlığı'na ilhak edildi. Ancak, Kabarda Prensliği Rusya Çarlığının egemenliğini kabul etmeyerek 1825 yılına değin direnişlerini sürdürdüler.
Kabarda Prensliği 1763-1825 yılları arasında Rus kolonyalist politikasına karşı sık sık ayaklandılar. Sert ve kanlı bir biçimde bastırılan bu ayaklanmalar sonucu nüfus iyice azaldı, bir veriye göre 200 binden 30-35 bine düştü (bk. Ali Kasumov-Hasan Kasumov,"Çerkes Soykırımı", Ankara, 1995, s.20). 1859'da Osmanlılarla diplomatik görüşmeleri başlatan Ruslar, planladıkları Çerkes Sürgünü olayını gizlemek ve Müslüman nüfusu azaltmak amacıyla 1860-61 yıllarında Müslüman Osetlerle birlikte Kabardeylerin önemli bir bölümünü de Osmanlı İmparatorluğu'na göçe zorladılar. Bu tür göç ettirmeler aralıklarla 20.yüzyıl başlarına değin sürdü. Kabarda bölgesinde 16 Ocak 1922'de Rusya SFSC'ne bağlı Kabardino-Balkar Özerk Oblastı (il) kuruldu. Oblast 1936'da özerk cumhuriyet oldu. Şimdi burası Rusya Federasyonu içindeki Kabardino-Balkarya Cumhuriyeti'ni oluşturmaktadır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Mühimme Defteri, No.48, Hk.730
- ^ a b "Osmanlı Devleti ve Kafkasya", M. Sadık Bilge, Eren Yayınevi ,İstanbul (2005), s.82
- ^ "Özdemiroğlu Osman Paşa", Yücel Öztürk, Journal of International Eastern European Studies/Uluslararası Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Yıl.4, Sayı.1, (Yaz 2022), s.212
- ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Mühimme Defteri, No.61, Hk.41