Kızılkaya, Gülağaç
| Kızılkaya | |
|---|---|
 | |
 Aksaray'ın Türkiye'deki konumu | |
  Kızılkaya Kızılkaya'nın Aksaray'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Aksaray |
| İlçe | Gülağaç |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1148 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 1.243 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0382 |
| İl plaka kodu | 68 |
| Posta kodu | 68900 |
Kızılkaya, Aksaray ilinin Gülağaç ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Orta Anadolu'nun Kapadokya kesiminde, Melendiz Çayı kıyısında olan köy, adını bölgenin en eski oluşumları olan ignimbiritlerden alır.[4] M.Ö. 9. ve 8. binyıla tarihlenen ve bölgenin en eski yerleşmesi olan Aşıklı Höyük köy sınırları içindedir.[5]
Kızılkaya'nın adına rastlanan en eski belge Yavuz Sultan Selim dönemine ait 1514 yılında yazılmış bir vergi kayıt defteridir ancak; köyün kuruluşunun çok daha erken bir tarihe dayanması ihtimali yüksektir.[6] Çevresindeki köylerin adı 15. yüzyıla ait Osmanlı kayıtlarında geçmektedir; köyde vakıf malı olmamasından ya da kayıtlardaki bazı eksikler ya da yanlış okumalardan ötürü söz konusu kayıtlarda Kızılkaya adının geçmediği düşünülür.[6] Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) dönemine ait tarihsiz bir İlyazıcı defterinde Kızılkaya köyünün nüfusu (olasılıkla vergi mükellefi erkek nüfusu) 39 olarak verilmiştir.[6]
Kızılkaya köylüleri 1945-1950’lere dek büyük oranda kayalıklara oyulmuş, mağara-ev niteliğindeki “saydam”larda yaşamıştır.[7] Kayalığın önündeki yamaçta kesme taştan, düz toprak damlı evler yaptırmaya 1930'larda başlayan köylüler, 1950'den sonra daha doğuya taşındı. Birbirine çok yakın ya da bitişik, kayaya yaslanmadan duran iki - üç katlı taştan evler inşa edildi.[7] 1950’lerin sonları ile 1960'ların başlarında kayalıklardan kopan bazı parçaların evlerin üzerine düşmesi üzerine tarlaların bulunduğu köyün doğusuna göç edildi. 1963’te İmar ve İskân Bakanlığı'nın kararı ile komşu Göstük köyü ırmağın karşısına, Kızılkaya’yı da daha doğuya kaydırıldı. Yeni yerleşimde güneye bakan, kiremit çatılı evler yapıldı.[7]
M.Ö 8500 yıllarında bölgede yaşamış göçer toplulukların yerleştiği, M.Ö 7300 yıllarında bilinmeyen bir nedenle terk edilen Aşıklı Höyük adlı yerleşim köyün güneyinde ilk kez 1963 yılında saptandı; ancak 1989 yılına kadar kazılmadı. Melendiz Çayı üzerindeki Mamasın Barajı'nın suyunu yükseltme kararı üzerine beliren olası tahribat tehlikesi üzerine İstanbul Üniversitesi tarafından Ufuk Esin başkanlığında başlatılan kurtarma kazıları, 2002 yılına kadar sürdü.[4]
1990-1992’de yapılan ikinci cami çevresinde "Aşıklı Başı" denilen yeni bir mahalle doğdu.[7] 1996'da sağlık merkezi açıldı. Köydeki iki cami, orta okul ve Sağlık Merkezi ile su yollarının onarımında yurtdışından gelen işçilerin katkı sağlamıştır.[6]
2006 yılında Aşıklı Höyük'te Mihriban Özbaşaran ve Güneş Duru başkanlığında ikinci dönem kazıları başlamıştır.[4]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Aksaray il merkezine 30 km, Gülağaç ilçe merkezine 12 km uzaklıktadır.[8]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 1.243[2] |
| 2021 | 1.286[2] |
| 2020 | 1.337[2] |
| 2019 | 1.301[2] |
| 2018 | 1.366[2] |
| 2017 | 1.402[2] |
| 2016 | 1.412[2] |
| 2015 | 1.413[2] |
| 2014 | 1.443[2] |
| 2013 | 1.494[2] |
| 2012 | 1.499[2] |
| 2011 | 1.459[2] |
| 2010 | 1.437[2] |
| 2009 | 1.455[2] |
| 2008 | 1.448[2] |
| 2007 | 1.428[2] |
| 2000 | 1.758[8] |
| 1990 | 1.239[8] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Kizilkaya, Turkey Page" (İngilizce). fallingrain.com. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Aksaray Gülağaç Kızılkaya Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b c "Konum ve Çevre". Asiklihoyuk.org. 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2022.
- ^ Özbaşaran, Mihriban; Duru, Güneş; Teksöz, Didem; Omacan, Sinan (1 Eylül 2010). "YAŞAYAN GEÇMİŞ: AŞIKLI HÖYÜK". TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi (8): 215-228. ISSN 1304-2440. 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2022.
- ^ a b c d Ertuğ Yaraş, Füsun (1997). An ethnoarchaeological study of subsistence and plant gathering in central Anatolia. Washington University yayımlanmamış doktora tezi.
- ^ a b c d Ertuğ, Füsun. "Kapadokya'da bir Köyün Tarihine ve tarımsal Geçmişine Dair Notlar". BIR ALLAME-I CIHAN Stefanos Yerasimos (1942-2005) I. Cilt. IFEA/Kitap yayınevi. ss. 261-288. 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2022.
- ^ a b c "Kızılkaya Köyü". YerelNet.org.tr. 2 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir] | Türkiye'deki bir köy ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |