Kırkayak
| Kırkayaklar | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||
| |||||||||
| Alt sınıflar | |||||||||
| Metne bakınız. | |||||||||
Kırkayaklar (bilimsel adı Diplopoda), yavaş hareket eden, uzun segmentli vücuda sahip, eklembacaklılar şubesine ait bir çok bacaklılar sınıfı. Vücutlarındaki her segmentte çift sayıda bacak vardır. Diplopoda adı da bu özellikten türetilmiştir.
Sayıları 36'dan 400'e kadar olan bacaklara sahiptir. En fazla bacağı olan kırkayak türü 1300 kadar bacağı olabilen Eumillipes persephone türüdür.[1] Erkeklerinde yaklaşık 660, dişilerinde ise 750 bacak bulunur.
Çıyanlarla aynı sınıfta ele alınırlar. Her segmentte ikişer çift bacak bulunur ve bacak sayısı çıyanlarınkinden daha fazladır. Çıyanlar etçil ve zehirliyken, kırkayaklar otçul/çürükçül ve zehirsizdir. Vücutları da çıyanlara göre daha sert ve silindiriktir.
Görünüşleri ile tespih böceklerine oldukça benzeyen tespih kırkayakları (Oniscomorpha) tıpkı tespih böcekleri gibi tostoparlak olmalarıyla tanınırlar.
Kırkayakların ayak sayısı cinse göre değişken özelliktedir. Türkçe dilindeki bu kullanımın tamamen tesadüf olduğunu söylenebilir.
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Yaklaşık 12.000 kırkayak türü tanımlanmış olsa da dünya çapındaki kırkayak türlerinin sayısının 15.000'den 80.000'e kadar çıktığı tahmin edilmektedir. Kırkayakların lokomosyonları ve sadece nemli ortamlarda yaşayabilmeleri, aralarında az sayıda türün yaygınlaşmasına sebep olmuştur. Bu faktörler genetik bariyerlerin oluşmasına ve türleşmenin hızlanmasına katkı sağladı. Böylece dağılımı kısıtlı ve az olan birçok tür üredi. Diplopoda'nın halen yaşayan üyeleri iki altsınıf içerisinde 16 takıma bölünmüştür.
- temel cins: Eileticus (fosil)
- alt sınıf: Penicillata Latreille, 1831
- takım: Polyxenida Lucas, 1840
- alt sınıf: Arthropleuridea (fosil)
- alt sınıf: Zosterogrammida Wilson, 2005 (fosil)
- alt sınıf: Pentazonia Brandt, 1833
- temel cins: Amynilyspes (fosil)
- üst takım: Limacomorpha
- takım: Glomeridesmida Latzel, 1884
- üst takım: Oniscomorpha
- takım: Glomerida Leach, 1814
- takım: Sphaerotheriida Brandt, 1833
- familya : Sphaerotheriidae Koch, 1847
- familya : Sphaeropoeidae Brölemann, 1913
- alt sınıf: Archipolypoda Scudder, 1882
- alt sınıf: Helminthomorpha Pocock, 1887
- üst takım: Pleurojulida Schneider & Werneburg, 1998 (fosil)
- üst takım: Colobognatha
- takım: Polyzoniida Gervais, 1844
- takım: Platydesmida DeSaussure, 1860
- takım: Siphonocryptida
- takım: Siphonophorida Hoffman, 1980
- üst takım: "Merocheta"
- takım: Polydesmida Pocock, 1887
- üst takım: Nematophora
- temel cins: Hexecontasoma (fosil)
- takım: Callipodida Bollman, 1893
- takım: Chordeumatida Koch, 1847
- takım: Stemmiulida Pocock, 1894
- üst takım: Diplocheta
- takım: "Xyloiuloida" Cook, 1895 (fosil)
- takım: Julida Brandt, 1833
- takım: Siphoniulida Cook, 1895
- takım: Spirobolida
- takım: Spirostreptida
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Marek, Paul E.; Buzatto, Bruno A.; Shear, William A.; Means, Jackson C.; Black, Dennis G.; Harvey, Mark S.; Rodriguez, Juanita (2021). "The first true millipede—1306 legs long". Scientific Reports. 11 (1): 23126. Bibcode:2021NatSR..1123126M. doi:10.1038/s41598-021-02447-0. PMC 8677783 $2. PMID 34916527.
 | Eklem bacaklılar ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Hayvanlar ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
