Kırım-Rus Savaşı (1571-1572)
Kırım-Rus Savaşı (1571-1572), Rusya'ya karşı Kırım Hanlığı'nın yaptığı bir savaştır.[1]
1551 senesinde I. Devlet Geray Kırım hanı olarak tayin edildi.[1] Taht kavgalarını sonlandırmak için Devlet Geray Han, amcası Sahib Geray'ı (1532-1551) ve onun ailesini öldürdü. Kırımdaki bu kanlı olaylardan faydalanarak IV. "Korkunç" İvan (1533-1584) çok uzun süren bir kuşatmadan sonra 1552 yılında Kazan'ı, 1556'da ise Hacı Tarhan'ı zapt etti.[1] (“Kazan'ın düşmesiyle Edil nehri boyunca yaklaşık MS 920 yılında kurulan bir İslâm devleti yok edilmiş oldu). 1558-1559 senelerinde Rus orduları Kazaklarla birlikte Kırım ve Azaq'a akın yaptı. Bu da sadece Kırım ile değil Osmanlı ile doğrudan doğruya çatışmaya girmek demekti. Kazan ve Hacı Tarhan'ı savaşıp geri almak için Kırım'ın kendi gücü yoktu.[1]
Ama 1568 yılında Osmanlı Devleti başka devletler ile yaptığı savaşlara biraz ara verdikten sonra Kazan ve Hacı Tarhan'ı geri almak için harekete geçti. Edil ile Don nehirlerini birbirine ve üzerinden gemilerin geçebilmesine elverişli olan bir kanalın yapılması mecburi göründü. Türk donanması bu kanaldan geçerek Edil nehrine ulaşacak, Kazan ve Hacı Tarhan'ı geri aldıktan sonra, Hazar Denizine ulaşacaktı.
1568 yılında kanalın üçte biri kazıldı. Fakat Osmanlı-Kırım ordusu kışın çetin ayazından kaçınıp, kazma işlerini gelecek seneye bıraktı. Ne var ki, bu plan hiç tamamlanamadı. Bu olay hakkında Rus tarihçi Piskaröv şöyle yazdı:
| “ |
Tanrı'nın emriyle, Hristiyanların günahları için, Kırım hanı Rus topraklarına geldi. İlk önce Tula'ya girdi ve bütün kasabaları ateşe verdi. Tula'dan, Oka üzerine gelip, Serpuhovğ'a yetişti ve Moskova'ya geldi. Şehrin yanındaki kasabaları yaktı. Çarımız ve ulu kaanımız, İvan Vasilyeviç Serpuhovğ'a yetişecekti ama Kırım çarının Oka üzerine geldiğini öğrenip, Kirilov'a kaçtı. Kırım çarı Moskova'ya gitti ve burayı 3 saatte birçok insanla birlikte yaktı. |
„ |
Devlet Geray Han, kaçan IV. İvanğ'a elçilerini yolladı. Kırım elçileri, Rus çarını Moskova'ya kaçacakken Bratovtşçina köyünce bularak Han'ın mektubunu ilettiler. Mektupta şöyle deniliyordu:
| “ |
Kazan ve Hacı Tarhan için her yeri yakıp, yok ettim. Bütün dünya servetlerini Allah'ın gücüne inanıp yerle ihsan ettim. Ben sana geldim, şehrini yaktım, senin tacını ve başını istedim; ama sen gelmedi, bizim karşımızda durmadın. Bir de Moskova hükümdarıyım diye övünürsün! Sende utan. ve utanç olsaydı, gelip, karşımızda dururdun. Bizim ile dostluk içinde yaşamak istersen Kazan ve Hacı Tarhan'ı boşalt. Bize hazine ve dünya servetlerini vermek istesen de biz istemeyiz. Biz yurdumuz Kazan ve Hacı Tarhan'ı istiyoruz... (Solovyov S.M., c. III, s. 607-608). |
„ |
Böylece 24 Mayıs 1571'de Kırım-Osmanlı orduları tarafından, Moskova'nın zapt edilmesi sonucu Kırım ile Rus devleti arasındaki karşıtlık zirveye ulaştı ve 200 yıl devam etti.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e Hosking, Geoffrey A. (2012). Russian history : a very short introduction. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0199580989.