Kültivar
Kültivar ya da kültürvaryete, istenilen bazı özellikleri nedeniyle seçilmiş ve bu özelliklerini çoğaltıldığında koruyan bitkidir. Kültivarların çoğu insan eliyle oluşturulmakla birlikte yabani doğada ortaya çıktıktan sonra seçilip yetiştirilen bazı az sayıda örnek de vardır. Kültivarlarda istenilen özellikler, örneğin süs bitkilerinde güzel renk ya da koku, çeşitli tarım ürünlerinde ürün artışı ya da hastalıklara direnç, ormancılıkta yüksek kereste kalitesi ve verimi olabilir.
Kültivar çeşitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Vejetatif üreme (ya da klonlama) yoluyla, yani eşeysiz üreme ile kopyalayarak;
- Eşeyli üreme yoluyla, tohum ile çoğaltarak;
- Genetik mühendisliği yoluyla. Farklı bir pangenezin genetik malzemesiyle yeni özellikler kazanmış genetiği değiştirilmiş organizmalar da bir kültivar oluşturabilir. Ancak bu organizmalar geliştirme aşamasında sayıldıklarından, adlandırılarak bilimsel olarak tescil edilmeleri mümkün görülmemektedir.[1]
Adlandırma ve yazım
[değiştir | kaynağı değiştir]Uluslararası Kültivar Adlandırma Yasası (International Code of Nomenclature for Cultivated Plants – ICNCP) uyarınca her kültivara, dahil olduğu taksonomik birim içinde (bu genellikle cins basamağıdır), özgün bir ad verilir. Bu ad ana bitkinin Latince bilimsel adına kültivar lakabı (epitet) eklenerek oluşturulur. Botanik adı yatık yazılsa bile kültivar lakabı düz, tek tırnak içinde, baş harfleri büyük yazılır.[2] Kurallara göre aşağıdaki örnekler doğru yazımlardır:
- Abies nordmanniana 'Aurea'
- Elma 'Golden Delicious' (Golden delicious elmasını tanımlarken elma gibi botanik açıdan kuşkuya yer vermeyen jenerik bitki adları kullanılabilir)
- Manolya 'Elizabeth' (Manolya cinsine ait birden fazla türün melezinden türetilmiş bir kültivar için, cinsin adı kullanılabilir)
Gene kurallara göre aşağıdaki yazımlar yanlıştır:
- Abies nordmanniana cv. 'Aurea' ("cv." kısaltması yeni kurallar gereği artık kullanılmamaktadır)
- Abies nordmanniana "Aurea" (çift tırnak kullanılmamaktadır)
Kültivarların tescili
[değiştir | kaynağı değiştir]Kültivarların adları uluslararası kayıt kurumları (ICRA) tarafından tescil edilmektedir.[3] ICRA'lar gönüllü, devletten bağımsız, Uluslararası Bahçe Bitkiciliği Birliği (International Society of Horticultural Science, ISHS) tarafından kabul edilen örgütlerdir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Brickell, Chris D. et al. (eds) (2009). "International Code of Nomenclature for Cultivated Plants (ICNCP or Cultivated Plant Code) incorporating the Rules and Recommendations for naming plants in cultivation. 8th ed., adopted by the International Union of Biological Sciences International Commission for the Nomenclature of Cultivated Plants" (PDF). Scripta Horticulturae. Cilt 10. s. 1–184. ISBN 978-90-6605-662-6. 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Mart 2015.
- ^ "International Code of Nomenclature for Cultivated Plants "Cultivated Plant Code" or ICNCP". ISHS (International Society for Horticultural Science). 2009. 12 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2015.
- ^ "International Cultivar Registration Authorities (ICRAs)". ISHS (International Society for Horticultural Science). 2014. 8 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2015.