İçeriğe atla

Köpekler için zehirli maddeler

Bağlantı ekle
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Evcil hayvanların karşılaştığı bazı yaygın toksin kaynakları arasında bazı bitkiler,[1] insan ilaçları ve kozmetikler,[2] temizlik ürünleri[2] ve hatta bazı yiyecekler yer almaktadır.[3]

Tehlikeli yiyecekler

[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsanlar tarafından güvenle tüketilen bazı yiyecekler köpekler için zararlıdır.

Çikolata

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çikolatanın içindeki kakao, kafein ve teofilin ile birlikte metilksantin alkaloidleri grubuna ait olan kimyasal bir uyarıcı olan teobromin içermektedir.[4] Köpekler, teobromini etkili bir şekilde metabolize edemezler. Çikolata yerse, teobromin günlerce kan dolaşımında kalabilmektedir ve köpekler hızlı kalp atışı, şiddetli ishal, epileptik nöbetler, kalp krizleri, iç kanama ve nihayetinde ölüm yaşayabilmektedir.[5] Bir ons (oz) sütlü çikolata 44-55 miligram (mg) teobromin içermektedir ve fırıncı çikolatası 393 mg teobromin içermektedir.[6] Köpeklerin %50'si için öldürücü doz vücut ağırlığının kilogramı (kg) başına 100 – 200 mg'dır. Ancak bazı köpekler kg başına 20 mg kadar az yuttuktan sonra toksikoz belirtileri göstermektedir.[6] Özellikle daha küçük bir köpeğin dâhil olduğu yanlışlıkla çikolata alımı durumunda, derhâl bir veteriner hekime başvurulmalı; genellikle yuttuktan sonraki iki saat içinde kusturulması tavsiye edilmektedir. Tedavi protokolü ayrıca intravenöz sıvı tedavisini ve/veya aktif kömür uygulamasını içermektedir.[6] Büyük ırklar çikolata zehirlenmesine daha az duyarlıdır ancak yine de dört ons çikolata yedikten sonra ölebilmektedirler.[7]

Üzüm ve kuru üzüm

[değiştir | kaynağı değiştir]

Üzüm ve kuru üzüm köpeklerde akut böbrek yetmezliğine neden olabilmektedir.[8] Kesin mekanizma bilinmemektedir ve bireysel bir köpeğin duyarlılığını belirlemenin herhangi bir yolu yoktur.4,5 kg duyarlı bir köpek için bir kuru üzüm kadar az toksik olabilse de, diğer bazı köpekler bir seferde bir kilo kadar üzüm veya kuru üzümü hiçbir yan etki olmaksızın yemiştir. Etkilenen köpek genellikle tüketildikten birkaç saat sonra kusar ve üç ila beş gün sonra böbrek yetmezliği belirtileri göstermeye başlamaktadır. Bir mikotoksinin söz konusu olduğundan şüphelenilmektedir ancak etkilenen köpekler tarafından alınan üzüm veya kuru üzümlerde bir mikotoksin bulunamamıştır. Bazı köpeklerin üzüm ve kuru üzüm yedikten sonra böbrek yetmezliği geliştirmesinin nedeni bilinmemektedir.[9][10][11][12]

Soğan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Soğan, köpeklerde ve kedilerde hemolitik anemiye neden olmaktadır.[13] Köpeklerde soğan zehirlenmesinin ana nedeninin allil propil disülfid olduğu bildirilmiştir.[13] Tiyosülfat seviyeleri pişirme veya işlemeden etkilenmez. Küçük miktarlara ara sıra maruz kalmak genellikle bir sorun değildir ancak küçük miktarlara sürekli maruz kalmak ciddi bir tehdit olabilmektedir. Ayrıca sarımsak, önemli ölçüde daha az olsa bile tiyosülfat içermektedir ve ayrıca ishale ve kusmaya neden olduğu bilinmektedir. Diğer toksikoz belirtileri arasında soluk diş etleri ve intravasküler hemoliz bulunmaktadır.[6]

Hindistan cevizi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Küçük hindistan cevizi köpekler için oldukça nörotoksiktir ve ölümcül olabilen nöbetlere, titremelere ve sinir sistemi bozukluklarına neden olmaktadır. Hindistan cevizinin zengin, baharatlı kokusu köpekler için çekicidir ve bu da bir köpeğin bu baharatı öldürücü miktarda yutmasına neden olabilmektedir. Yumurta likörü ve hindistan cevizi içeren diğer gıda müstahzarları köpeklere verilmemelidir.[14][15][16]

Macadamia fıstığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Macadamia fıstığı ölümcül olmayan sertliğe, titremeye, hipertermiye ve karın ağrısına neden olabilmektedir.[17] Kesin mekanizma bilinmemektedir. Çoğu köpek, maruz kalma kaynağı ortadan kaldırıldığında destekleyici bakım ile iyileşmektedir.

Şerbetçi otu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bira yapımında kullanılan bir bitki olan şerbetçiotu, köpeklerde genellikle ölümcül sonuçlarla malign hipertermiye neden olabilmektedir. Greyhounds gibi bazı ırklar, şerbetçiotu toksisitesine karşı özellikle hassas görünmektedir ancak şerbetçiotu tüm köpeklerden uzak tutulmalıdır. Küçük miktarlardaki şerbetçiotu bile demleme sırasında kullanıldıktan sonra "harcanmış" olsa bile potansiyel olarak ölümcül bir reaksiyonu tetikleyebilmektedir.[18]

Maya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Örneğin pişmemiş ekmek hamurunda mayanın yutulması bağırsak tıkanıklığına neden olabilmektedir. Maya ayrıca dahili olarak fermantasyona neden olarak etanol (alkol) zehirlenmesine neden olabilmektedir.[19]

Ksilitol

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ksilitol; sakız, çiğnenebilir vitaminler, şeker, diş macunu ve diğer ürünlerde kullanılan bir şeker ikamesidir. Küçük bir ön çalışma,[20] ksilitolün köpekler için güvenli olabileceğini gösterse de diğer çalışmalar önemli toksisite göstermektedir.[21] Köpeklerde toksik ve hatta ölümcül karaciğer hasarına neden olan ksilitol içeren yiyecekler, şekerler ve sakız vakaları olmuştur.[22][23][24]

Ev maddeleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı yaygın ev kimyasalları köpekler için tehlikelidir.

  • Antifriz (etilen glikol), tatlı tadı nedeniyle yutulduğunda köpekler ve kediler için aşırı derecede zehirlenme tehlikesi oluşturmaktadır. Bir çorba kaşığı gibi çok küçük bir miktar bile kolayca ölümcül olabilmektedir. Antifrizin kendisi toksik değildir ancak karaciğer yoluyla glikolat ve oksalat toksinlerine metabolize edilmektedir. Bu da zehirlenme ve kusmaya, metabolik asidoza ve son olarak nöbetlere ve ölüme yol açan akut böbrek yetmezliğine neden olmaktadır. Klinik belirtiler gözlemlendiğinde, böbrekler genellikle köpeğin hayatta kalamayacak kadar hasar görmüştür, bu nedenle hızlı hareket etmek önemlidir. Acil tedaviler arasında apomorfin veya seyreltik hidrojen peroksit solüsyonu (yutmadan kısa bir süre sonra yapılabilirse) kullanılarak kusmaya neden olmak yer almaktadır ancak bunlar yalnızca emilen miktarı azaltmaktadır. Bileşiğin yüksek toksisitesinden dolayı genellikle acil veteriner tedavisi zorunludur. Tıbbi tedaviler, vücuttaki toksin ile olumlu bir şekilde rekabet eden fomepizol (tercih edilen tedavi), karaciğerde atılımın gerçekleşmesine izin verecek kadar uzun süre uygun şekilde rekabet eden etanol, sindirilmemiş ürün alımını daha da azaltmak için aktif kömür ve toksinleri uzaklaştırmak için hemodiyaliz içerebilmektedir. Antifriz sızıntısı veya dökülmesi olan hiçbir yere dökülme tamamen temizlenene kadar köpeklerin girmesine izin verilmemelidir. Bazı antifriz markaları, etilen glikol yerine propilen glikol içermektedir ve hayvanlar için daha az zararlı veya daha az çekici olarak pazarlanmaktadır.
  • İzopropanol ve metanol gibi alkoller ev ürünlerinde ve etanol alkollü içeceklerde bulunmaktadır. Hepsi köpekler için zehirlidir. Sürtünme alkolünde bulunan izopropanol, etanolün toksisitesinin iki katıdır. Bununla birlikte, ön cam yıkama sıvısında bulunan metanol, metabolit formik asidinin işlenme şeklindeki farklılıklar nedeniyle köpeklerde insanlarda ve primatlarda olduğu gibi aynı retinal ve nöronal toksisiteye sahip değildir.[25]
  • Fare ve sıçan zehiri genellikle evde veya garajda bulunmaktadır. Köpekler bu zehirleri kolayca yerler. Zehirler vücuttaki K vitamini depolarını tüketerek çalışmaktadır. Bu depolar olmadan kan düzgün bir şekilde pıhtılaşamaz. Klinik zehirlenme belirtileri depresyon, halsizlik, nefes almada zorluk, morarma ve vücudun herhangi bir yerinden kanamayı içermektedir. Bu klinik belirtilerin ortaya çıkması genellikle 3 ila 4 gün sürmektedir. Bir kan testi, kanın düzgün pıhtılaşmadığını doğrulayacaktır. Zehir henüz yeni yutulduysa (2 ila 3 saat içinde), kusturmak için köpeğe apomorfin veya hidrojen peroksit verilmelidir. Gastrointestinal sistemde kalan zehirleri emmek için aktif kömür verilebilir. Daha sonra köpeğe zehirin tipine göre 3 ila 4 hafta süreyle K vitamini takviyesi yapılmalıdır. Tedavi sonunda pıhtılaşma süreleri tekrar test edilmelidir. Bu vakalarda prognoz iyidir. Bununla birlikte, köpek zaten zehirlenme belirtileri gösteriyorsa, zehri vücuttan atmaya çalışmak için çok geçtir. Anemiyi tedavi etmek ve kanamayı kontrol etmeye çalışmak için tam kan transfüzyonu veya plazma verilmelidir. K vitamini de verilir. Bu vakalarda prognoz kötüdür. Kolekalsiferol içeren fare ve sıçan zehirleri köpeklerde hiperkalsemi ve hiperfosfatemiye neden olmaktadır. Klinik belirtiler depresyon, iştahsızlık, kan kusma, halsizlik ve şoku içermektedir. Hiperkalsemi meydana geldiğinde (1 ila 2 hafta sürebilir), tedavi intravenöz sıvılar (salin), diüretikler, kortikosteroidler ve kalsitonin ile yapılmaktadır. Köpek stabilize edildikten sonra uzun vadeli prognoz iyidir.
  • Salyangoz yemi yutulması, mevcut metaldehit nedeniyle kaygıya, kas seğirmesine, nöbetlere, hızlı kalp atışına, genişlemiş göz bebeklerine, hipersalivasyona, kusmaya, ishale ve yüksek ateşe neden olabilmektedir. Tedavi gastrik lavaj, intravenöz sıvı uygulaması ve/veya aktif kömür uygulaması içermektedir.[6]

Reçetesiz ilaçlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ağrı kesici ilaçlarla zehirlenme yaygındır. Aspirin, parasetamol/asetaminofen (Tylenol), ibuprofen (Advil) ve naproksen (Aleve) köpeklerde kan kusma, ishal ve karın ağrısı gibi ciddi klinik belirtilere neden olabilmektedir.[26][27] Spesifik olarak, aspirin metabolik asidoz ve kanama bozukluklarına neden olabilmektedir. Asetaminofen yüksek dozlarda karaciğer hastalığına neden olabilmektedir (toksik doz vücut ağırlığının kilogramı başına 150 mg'dır).[6] İbuprofen böbrek hastalığına ve naproksen midede ülserlere neden olabilmektedir. Tedavi klinik belirtilere bağlıdır ve sıklıkla kusturmayı, mide yıkamayı, intravenöz sıvı diürezini ve destekleyici bakımı içermektedir. Asetaminofen toksisitesinin panzehiri N-asetilsisteindir.[6]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Toxic and Non-Toxic Plants". ASPCA (İngilizce). 13 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  2. ^ a b "Poisonous Household Products". ASPCA (İngilizce). 12 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  3. ^ "People Foods to Avoid Feeding Your Pets". ASPCA (İngilizce). 15 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  4. ^ "Food basics for new puppies". RSPCA Pet Insurance. 12 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  5. ^ Finlay, Fiona; Guiton, Simon (17 Eylül 2005). "Chocolate poisoning". BMJ : British Medical Journal. 331 (7517): 633. ISSN 0959-8138. PMC 1215566 $2. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  6. ^ a b c d e f g Gfeller, R. & Messonnier, S. Handbook of Small Animal Toxicology and Poisonings. 2nd ed. Mosby. 
  7. ^ Delbert G. Carlson (1992). Dog Owner's Home Veterinary Handbook. Internet Archive. Howell Book House. ISBN 978-0-87605-537-3. 
  8. ^ "Raisin and Grape Toxicosis in Dogs - Toxicology". Merck Veterinary Manual (İngilizce). 29 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  9. ^ "Grape, Raisin, and Currant Poisoning in Dogs". vca_corporate (İngilizce). 14 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  10. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 6 Aralık 2006. 16 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  11. ^ "International Veterinary Information Service" (PDF). web.archive.org. 29 Eylül 2007. 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  12. ^ Morrow, Carla M. K.; Valli, Victor E.; Volmer, Petra A.; Eubig, Paul A. (1 Mayıs 2005). "Canine Renal Pathology Associated with Grape or Raisin Ingestion: 10 Cases". Journal of Veterinary Diagnostic Investigation (İngilizce). 17 (3): 223-231. doi:10.1177/104063870501700302. ISSN 1040-6387. 
  13. ^ a b Harvey, J. W.; Rackear, D. (1 Temmuz 1985). "Experimental Onion-Induced Hemolytic Anemia in Dogs". Veterinary Pathology (İngilizce). 22 (4): 387-392. doi:10.1177/030098588502200414. ISSN 0300-9858. 
  14. ^ "Toxic Food Guide for Pets | Pet Health Insurance & Tips". Nationwide Pet Insurance (İngilizce). 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  15. ^ "Nutmeg And Cinnamon Toxicity". Pet Poison Helpline (İngilizce). 27 Kasım 2013. 21 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  16. ^ James. "Is Nutmeg a Safe Spice For Dogs? [Best Advice]" (İngilizce). 27 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  17. ^ "Merck Veterinary Manual". Merck Veterinary Manual (İngilizce). 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  18. ^ Duncan, K. L.; Hare, W. R.; Buck, W. B. (1 Ocak 1997). "Malignant hyperthermia-like reaction secondary to ingestion of hops in five dogs". Journal of the American Veterinary Medical Association. 210 (1): 51-54. ISSN 0003-1488. PMID 8977648. 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  19. ^ "Why Is My Cat Always Hungry?". The Spruce Pets (İngilizce). 12 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  20. ^ Clark, R. A.; Gallin, J. I.; Kaplan, A. P. (1 Aralık 1975). "The selective eosinophil chemotactic activity of histamine". The Journal of Experimental Medicine. 142 (6): 1462-1476. doi:10.1084/jem.142.6.1462. ISSN 0022-1007. PMC 2190076 $2. PMID 450. 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  21. ^ Csima, Gy.; Vozáry, E. (2016). "Stretched exponent rheological model of gum candy". Acta Alimentaria. 45 (1): 149-156. doi:10.1556/066.2015.5555. ISSN 0139-3006. 
  22. ^ Kathy (28 Mayıs 2016). "17 Foods With Xylitol Which Could Kill Your Dog & Marketing Phrases Indicating Xylitol As A Possible Ingredient". Petswelcome.com (İngilizce). 6 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  23. ^ Dunayer, Eric K. (2004). "Hypoglycemia following canine ingestion of xylitol-containing gum". Veterinary and Human Toxicology. 46 (2): 87-88. ISSN 0145-6296. PMID 15080212. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  24. ^ Dunayer, Eric K.; Gwaltney-Brant, Sharon M. (1 Ekim 2006). "Acute hepatic failure and coagulopathy associated with xylitol ingestion in eight dogs". Journal of the American Veterinary Medical Association. 229 (7): 1113-1117. doi:10.2460/javma.229.7.1113. ISSN 0003-1488. 29 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  25. ^ "Merck Veterinary Manual". Merck Veterinary Manual (İngilizce). 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2021. 
  26. ^ Villar, D.; Buck, W. B.; Gonzalez, J. M. (1998). "Ibuprofen, aspirin and acetaminophen toxicosis and treatment in dogs and cats". Veterinary and Human Toxicology. 40 (3): 156-162. ISSN 0145-6296. PMID 9610496. 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2021. 
  27. ^ Richardson, Jill A. (2000). "Management of Acetaminophen and Ibuprofen Toxicoses in Dogs and Cats". Journal of Veterinary Emergency and Critical Care (İngilizce). 10 (4): 285-291. doi:10.1111/j.1476-4431.2000.tb00013.x. ISSN 1476-4431. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Köpekler_için_zehirli_maddeler&oldid=34183105" sayfasından alınmıştır