Köşkerbaba Höyük
| Arkeolojik Höyük | |
| Adı: | Köşkerbaba Höyük |
| il: | Malatya |
| İlçe: | Battalgazi |
| Köy: | Fırat |
| Türü: | Höyük |
| Tahribat: | Karakaya Baraj Gölü suları altında kaldı.[1] |
| Tescil durumu: | |
| Tescil No ve derece: | |
| Tescil tarihi: | |
| Araştırma yöntemi: | Kazı |
Köşkerbaba Höyük, Malatya İl merkezinin 31 km. kuzeydoğusunda, Karakaya Baraj Gölü suları altında kalmış olan bir höyüktür. Öncesinde Fırat kıyısından 100 metre içerdeydi. Höyük adını hemen yakınındaki bir yatırdan almaktadır. Höyüğün en üst tabakası eski yıllarda köprü inşaatı sırasında büyük ölçüde tahribata uğramıştır.[1]
Orta Demir Çağı'nda yerleşme, bir Urartu garnizonu görünümü vermektedir. Urartuların Geç Hitit Krallıkları'yla ilişkilerinde Fırat'ın batı kıyısında böyle bir ileri üs kurmayı yararlı buldukları anlaşılmaktadır. Ortaya çıkarılan yapılardan birinde onarım gördüğü saptanmış, bu durumun, bölgenin Geç Hititler tarafından geri alındığı şeklinde yorumlanmıştır. Ancak bir süre sonra yerleşmenin yeniden Urartu eline geçtiği anlaşılmaktadır. Urartular'ın çekilmesinden sonra ise bir Geç Hitit yerleşmesi kurulmamıştır. Erken Tunç Çağı tabakasında şiddetli bir yangına işaret eden bulgular, yerleşmenin bir yangın sonrasında el değiştirdiği anlamında alınmaktadır.[2]
Kazılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kazılar 1978-85 yılları arasında İstanbul Üniversitesi ve Ortadoğu Teknik Üniversitesi Aşağı Fırat Projesi işbirliğinde[3] Doç. Dr. Önder Bilgi[not 1] başkanlığında sekiz yıl sürdürülmüştür.[2]
Tabakalanma
[değiştir | kaynağı değiştir]Kazılarda yukarıdan aşağı (yeniden eskiye) tabakalanma, Osmanlı Dönemi, Roma Dönemi, Erken Demir Çağı, Orta Demir Çağı ve Erken Tunç Çağı olarak saptanmıştır.[2]
Buluntular
[değiştir | kaynağı değiştir]Roma Dönemi kültür katı, 1980 yılı kazılarıyla tümüyle ortaya çıkmıştı fakat, bu kültür katının I. ve II. tabakalarındaki mimari kalıntılar kısmen ya da bütünüyle tahrip olmuş bulundu. Bu tahribat, bir yandan erozyona, diğer yandan da Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerindeki yapılanmaya bağlanmaktadır.[3]
Orta Demir Çağı Urartu yerleşim kültür katlarında yerel seramiklerin yanı sıra ithal çanak çömlek ele geçmiştir. Bunlar Orta Anadolu malları olduğu gibi hatta, Batı Anadolu'dan ve Kıbrıs'tan gelmiş olabileceği düşünülen mallardır. Urartu Dönemi'nin küçük buluntuları arasında bir demir hançer, çok sayıda balık ağı ağırlığı ele geçmiştir.[2]
Ölü gömme geleneklerine ışık tutacak iki buluntu da Erken Tunç Çağı tabaklarında bulunmuştur.[2] Bulunan iki gömütten biri bir bebek, diğeri ise yetişkindir. Her iki gömüt de küp içinde bulunmuştur. Gömüt hediyesi olarak sadece yetkin gömütünde bulunan bir bronz yüzüktür. Bu yüzük Erken Tunç Çağı kültür katlarında bulunan az sayıdaki bronz eşyadan biridir ve tümü, takı eşyasıdır.[4]
Üç evreli Erken Tunç Çağı kültür tabakalarında bazı duvarların sıva yapıldıktan sonra beyazımsı bej bir renkle boyandığı görülmüştür. Bu renk boya halen çevredeki köylerde kullanılmaktadır. Köylülerden alınan bilgiye göre, çevrede doğal olarak bulunan bir kilin suda eritildiği ve topak haline getirilen bir bezle duvarlara sürüldüğü öğrenilmiştir.[5]
Erken Tunç Çağı yerleşmesinde bulunan çanak çömlek MÖ 3. binin son çeyreğine tarihlenmektedir.[5]
Değerlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Eski Tunç Çağı kültür tabakasının hemen üstünde 75 metrekarelik oldukça büyük bir yapı kompleksinin bir yangın geçirdiği görülmüştür. Bu yangına muhtemelen Urartular'ın neden olduğu düşünülmektedir. Urartular MÖ 8. yüzyıl sonlarında, 20 km. uzaklıktaki o tarihlerde Geç Hitit yerleşmesi olan Arslantepe ile temas yönünden bugünkü Malatya civarında birçok yerleşmeyi ele geçirdikleri biliniyor. Bu bilgi, Kral II. Sardur'un İzoli kaya kitabesi'nden okunabilmektedir.[6]
Urartu yerleşmesi, MÖ 8. yüzyıl sonları ile 7. yüzyıl başlarına tarihlenmektedir.[7]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Eski Önasya Dilleri ve Kültürleri Bölümü öğretim üyesi
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "TAY – Yerleşme Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2012.
- ^ a b c d e "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2012.
- ^ a b Önder Bilgi, Köşerbaba Höyük Kazısı 1980 Yılı Sonuçları III. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 83
- ^ Önder Bilgi, 1984 Dönemi Malatya-Köşkerbaba Höyük Kurtarma Kazıları VII. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 145
- ^ a b Önder Bilgi, Köşerbaba Höyük Kazıları - 1982 V. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 115
- ^ Önder Bilgi, Köşerbaba Höyük Kazıları - 1982 V. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 113, 114
- ^ Önder Bilgi, Köşerbaba Höyük Kazısı 1980 Yılı Sonuçları III. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 85