Irak Ulusal Kongresi

Irak Ulusal Kongresi
Kısaltma	IUK
Kurucu	Ahmed Çelebi
Kuruluş tarihi	1992 (1992)
Merkez	Bağdat, Irak
Gazete(ler)	El-Mutamar
İdeoloji	Güncel: Merkezcilik Mezhep dışılık Tarihsel : Refah devleti Laiklik Liberalizm
İnternet sitesi
Iraqi National Congress

Irak Ulusal Kongresi (IUK; Arapça: المؤتمر الوطني العراقي Al-Moutammar Al-Watani Al-'Iraqi), Ahmet Çelebi önderliğinde Birinci Körfez Savaşı'nın ardından ABD yönetimini, Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin'in devrilmesini teşvik etmek amacıyla birçok Iraklı siyasi partinin bir araya gelerek oluşturdukları şemsiye örgüttür.

Geçmiş

IUK, çeşitli Saddam karşıtı grupların faaliyetlerini koordine etmek için Birinci Körfez Savaşı'nın ardından kuruldu. Daha sonra Başkan George H. W. Bush, CIA'ye Mayıs 1991'de Saddam'ın görevden alınması için gerekli koşulları yaratmaya yönlendiren bir başkanlık kararını imzaladı. Saddam karşıtı grupları koordine etmek bu stratejinin önemli bir unsuruydu. Rendon Group ajansından John Rendon tarafından icat edilen IUK, 1990'larda milyonlarca gizli fon aldı. Irak Kurtuluş Yasası'nın kabulünden sonra yılda yaklaşık 8 milyon dolar açık fon aldı. CIA'nin IUK'nin oluşturulması ve erken finanse edilmesine derin katılımı, birçok kişinin grubu gerçek Irak muhalefetinin bir organı olmaktan ziyade CIA'nin kuklası örgütlenme olarak görmesine neden oldu.

IUK; Saddam muhalifi Kürtleri, Sünni ve Şii Arapları (hem İslami köktenci ve laik), gayrimüslim Arapları, kralcıları, milliyetçileri ve eski askeri görevlileri bir araya getirmeye çalıştı. Bu açıdan Irak tarihinde ilk defa bu kadar geniş yelpazede bir yapılanma oluşturulmuş oldu. Haziran 1992'de düzinelerce muhalefet grubundan yaklaşık 200 delege, Irak'ın iki ana Kürt grubu olan rakip Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) ve Kürdistan Yurtseverler Birliği ile birlikte Viyana'da bir araya geldi (PUK). Ekim 1992'de, SCIRI ve al-Dawa da dahil olmak üzere büyük Şii gruplar koalisyona dahil oldu ve IUK, bir Liderlik Konseyi ve 26 üyeli bir yürütme konseyi seçerek, Kürt kontrolündeki Kuzey Irak'ta önemli bir toplantı düzenledi. Liderler arasında Irak için anayasal bir monarşinin geri dönmesi çağrısında bulunan monarşist Şerif Ali bin el-Hüseyin, ılımlı Şii Müslüman din adamı Muhammed Bahr el-Ulloum, eski Iraklı general Hasan Naqib ve Mesud Barzani vardı. Seküler bir Iraklı-Amerikalı ve matematikçi olan Ahmet Çelebi, grubun başına geçti.

IUK'nin siyasi platformu; insan hakları ve hukukun üstünlüğüne uygun, anayasal, demokratik ve çoğulcu bir Irak'ın toprak bütünlüğünün korunması ve Irak'la ilgili Birleşmiş Milletler kararları da dahil olmak üzere uluslararası hukuka tam uyumun sağlanacağını açıkladı.

Ancak IUK içerisindeki farklılıklar sonunda, IUK'nin çöküşüne sebebiyet verdi. Mayıs 1994'te iki ana Kürt partisi, toprak ve diğer meseleler için birbirleriyle savaşmaya başladı. Kürt partileri arasındaki rekabet, KDP'nin Erbil'i rakip KYB'den ele geçirmesi için Saddam Hüseyin'den silahlı destek talep etmesinde neden oldu. Irak, 200 muhalefet üyesinin idam edildiği ve 2.000 kadarının tutuklandığı bir askeri saldırı başlatarak bu talepten yararlandı. IUK, KDP ile KYB arasındaki ateşkes müzakerelerinde merkezi bir rol oynadı. Ancak parçalanma devam etti ve birçok kurucu grup IUK şemsiyesinden ayrıldı. Bunun yanında 1995 başarısız darbe girişiminden sonra Irak istihbarat servislerinin devam eden baskısı neticiesinde Irak içerisindeki etkinliği de azalmaya başladı. IUK içindeki artan zorlukların bir sonucu olarak, Amerika Birleşik Devletleri, İyad Allavi liderliğindeki Irak Ulusal Anlaşması (IUA) gibi Irak rejimini tehdit edebilecek diğer muhalifleri desteklemeye başladı. Kısa bir süre sonra ABD, IUK'e ayırdığı bütçeyi kesti. Ancak IUK, 1998'de ABD Kongresi, esas olarak IUK için planlanan Irak Kurtuluş Yasası'yla 97 milyon dolarlık fon elde etti.

Mart 2002'de, Seymour Hersh, The New Yorker'da "IUK tarafından desteklenen grupların Irak topraklarında petrol rafinerilerini ve diğer tesisleri hedef alan sabotaj operasyonları yürüttüğünü" bildirdi. Haberin devamında Seymour Hersh, en son saldırının 23 Ocak'ta gerçekleştiğini ve bir IUK yetkilisinden elde ettiği bilgiye göre "Yerli muhalifler" tarafından atılan füzelerin Bağdat'ın kuzeyindeki büyük Baji rafineri kompleksini vurduğunu ve kompleksin on iki saatten fazla yandığını belirtti. Ancak Seymour Hersh, Ahmet Çelebi'nin potansiyel faydası konusunda Pentagon ve sivil liderler arasında şüphelerin olduğunu belirtiyor. Bazı kesimlerin muhalefete yalnızca IUK'nin liderlik edebileceği konusunda ısrar etmeye devam ederken bazılarının buna muhalefet ettiğini belirten Seymour Hersh, eski bir Yönetim yetkilisinin kendisine, "Pentagon ve Başkan Yardımcısının ofisi hariç herkes, IUK'yi terk etmek istiyor" dediğini aktarıyor. Seymour Hersh, haberin devamında, IUK'yi eleştirenlerin, Ahmet Çelebi'nin yıllarca süren çabalarına ve milyonlarca dolarlık Amerikan yardımına rağmen, bugün Irak'taki birçok unsur arasında yoğun bir şekilde popüler olmadığına dikkat çektiğini belirten Seymour Hersh, bu düşünceleri dile getirenlerin aksine Paul Wolfowitz ve Richard Perle de dahil olmak üzere Yönetim içindeki ve çevresindeki IUK destekçilerinin, Ahmet Çelebi'nin Irak içinde Saddam'a karşı bir isyanı tetikleyebileceğine inandığını belirtiyor. Aralık 2002'de Robert Dreyfuss, Pentagon'daki birçok IUK eleştirmenlerin, ABD'nin savaş planlarını IUK'nin sağladığı istihbaratla şekillendirebileceği konusunda dehşete düştüğünü ve CIA'de ve Dışişleri Bakanlığı'nda Ahmet Çelebi'nin, kendini şişirme konusunda uzman olduğunu ancak halkla ilişkiler konusundaki yeteneği dışında başka bir yeteneği bulunamadığını savunan eleştirmenlerin bulunduğunu belirtti.

Eski bir kıdemli CIA yetkilisi ve terörle mücadele uzmanı Vincent Cannistraro, Robert Dreyfuss'un aktardığı bilgileri teyit niteliğinde açıklamalarda bulundu. Cannistraro, IUK'nin istihbaratı güvenilir olmadığını belirterek verilen istihbaratların çoğunluğunun Ahmet Çelebi'nin kendi başkanlık hırslarını desteklemek için Savunma Bakanlığı'nın duymak istediği bilgilerden oluştuğunu belirtti.

Şubat 2003'te Bush yönetimi savaş hazırlıklarının sonuna yaklaşırken, IUK'nin ABD işgalinden sonra Irak'ta kurulacak hükûmette yer alma planı tartışmalara sebebiyet verdi. Yaşanan büyük tartışmaların ardından, Ahmet Çelebi'nin başkanlık yaptığı Irak Hükûmet Konseyi kuruldu ancak kısa bir süre sonra IUK'nin rakibi Irak Ulusal Anlaşması'nın geçici başkanı İyad Allavi, Ahmet Çelebi'nin yerine başkan olarak seçildi.

İşgalin ardından Ahmet Çelebi, ABD'nin çok fazla gücü elinde tuttuğunu söyleyerek ABD'yi eleştirmeye başladı. 18 Mayıs'ta Pentagon'un, IUK'ye istihbarat için verilen aylık ortalama 340.000 dolarlık fonun kesildiğini açıklamasından ardından ABD ordusu, Irak'ta yaşayan Irak Ulusal Kongresi üyelerinin konutlarına baskın düzenledi. Ahmet Çelebi'nin sözcüsü, Ahmet Çelebi'nin silah zoruyla tutulduğunu ve 30 Haziran 2004'te gerçekleştirilecek egemenlik devrinde Birleşik Devletler tarafından belirlenen kuralları kabul etmesi için baskı yapıldığını belirtti.

Ocak 2005 Irak seçimleri öncesinde, Ahmet Çelebi, Mukteda es-Sadr ile aynı çizgiyi savunarak işgalin keskin bir eleştirmeni olarak kendisini konumlandırırken, esas olarak Şii gruplardan oluşan Birleşik Irak İttifakı koalisyonuna katıldı. Ahmet Çelebi, geçiş hükûmetine Başbakan Yardımcısı ve IUK üyesi Ali Allavi (İyad Allavi'nin kuzeni ve Ahmet Çelebi'nin yeğeni) ise Maliye Bakanı oldu.

IUK, Aralık 2005'teki Irak seçimlere Birleşik Irak İttifakı'ndan ayrılarak kendi çok etnikli Ulusal Kongre Koalisyonunu kurarak girdi ancak seçimde hiç sandalye kazanamadı. 2014 tarihinde Ammar el-Hakim liderliğinde 2014 Irak parlamento seçimleri için başta Şii olmak üzere 23 farklı Iraklıdan oluşan Vatandaş İttifakı'na dahil oldu.