Hile (fıkıh)
Hile, bir fıkıh kavramı olarak, bir kimseyi istenen yönde irade beyanında bulundurmak için yanlış bir kanaat uyandırarak veya mevcut bulunan hatalı fikrin devamını sağlayarak yanıltmaktır. Klasik fıkıh kitaplarında, bir akit veya hukukî işlem yapmak isteyen kimsenin iradesine yönelik yapılan hile, tağrîr, tedlîs veya aldatma anlamına gelen "hud'a, hılâbe" gibi kelimelerle ifade edilmiştir. Bu manadaki hilenin; gabn ve garar kavramlarıyla yakından ilişkisi vardır. Doğruluk ve dürüstlüğü temel ilke olarak benimseyen İslâm'da Müslüman'ın özüne ve sözüne güvenilir dosdoğru olması, elinden ve dilinden herkesin emin olması istenmiştir. İslam peygamberi Muhammed bir rivâyette "Bize silah çeken bizden değildir. Bize hîle yapıp aldatan da bizden değildir." demiştir.[1] Başka bir rivâyette de peygamber bir tezgâhtaki buğdaya elini daldırıp parmakları ıslanınca "Ey zahîreci! Bu ıslaklık nedir?" diye sormuş, yağmurda ıslandığı cevabını alınca da zahîre satıcısını "İnsanların görüp aldanmaması için o ıslak kısmı ekinin üstüne çıkarsaydın ya! Kim bizi aldatırsa, bizden değildir" diye ikaz etmiştir.[2][3] Bir hadîs-i şerîfte de "Mümine zarar veren veya hîle yapan mel'ûndur.",[4] bir diğerinde "Aldatmanın sahibi ateştedir."[5] buyrulmuştur.
Fıkıh kaynaklarında, karşı tarafın zarara uğramasına yol açan hilenin akdi feshetmek için yeterli gerekçe olduğu kabul edilerek, kayda değer ölçüde zarar gören tarafa akdi feshetme ve uğradığı zararın tazmînini talep hakkı verilmiştir. Ayrıca hile yapan, bu eylemiyle emanet ve adalet vasfını yitirir. Bunun yanında hile, şartlara ve ihtiyaca göre belirlenen uygun bir ceza ile tecziye de edilebilir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Buhârî, Îmân, 164; Müslim, Îmân 164, Fiten 16; Ebû Da'vûd, Büyû 50; Tîrmîzî, Büyû 72; İbn Mâce, Ticârât 36.
- ^ Müslim, Îmân, 164.
- ^ "Aldatan Bizden Değildir Hadîsi". Riyâzu's-sâlihîn (Erkam Yayınları). 26 Kasım 2020. 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2024.
- ^ Tîrmîzî, Birr, 27, Ebû Nu'aym, Hilye, 3/49.
- ^ "Buhârî, Kitâbu'l-Buyu', 60, Necş Ve Necşli Satış Câ'iz Olmaz Diyen Kimse Bâbı". www.enfal.de. 21 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2024.