Herat Seferi (1729)
| Herat Seferi | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nadir'in seferleri | |||||||||||
 Bir yürüyüşteki ana manevraları gösteren bir askeri diyagram | |||||||||||
| |||||||||||
| Taraflar | |||||||||||
 Safevi devleti |
 Abdali Afganlar | ||||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||||
|
Nadir Han (yaralı) |
Allahyar Han Zülfikar Han | ||||||||||
| Güçler | |||||||||||
| Yaklaşık 20.000 |
27.000[1] Zülfikar Han yönetiminde 12.000 Allahyar Han yönetiminde 15.000 | ||||||||||
| Kayıplar | |||||||||||
| Normal sayıda | Yüksek sayıda | ||||||||||
Herat Seferi, Nadir Han'ın Abdali Afganlarına karşı askeri operasyonlarıyla sonuçlanan bir dizi aralıklı çatışmadan oluşan askeri bir operasyondu. Nadir Han, bu operasyona başlamadan önce hükümdarı ve prensi II. Tahmasb'a karşı başarılı bir sefer düzenledi. Aşağılanan Tahmasb, 4 Mayıs 1729'da Meşhed'den ayrıldı ve Nadir'in Herat seferine katıldı. Böylece Nadir, yürüyüş boyunca Tahmasb'ın yanında olmasını sağladı.[2]
Bu kampanya Nadir Han'ı yeni askeri bilgiler edinmeye veya uygulamaya yöneltti. Sonuç olarak, ölümcül hafif süvari ordularına karşı savaşabilecek bir ordu modeli yaratmayı başardı. Bu sistemde oluşturulan ordu, Gilzai Afganlarının sayısal olarak üstün ordusunu Damğan Muharebesi'nde yendi.
Savaşın arka planı
[değiştir | kaynağı değiştir]Tahmasb'la yaşanan sorunları çözdükten sonra, Nadir Kürt ve Yomut kabileleri üzerine birkaç sefer düzenledi. 1728 yazında ise Afganlara karşı da çeşitli seferler düzenlendi. Bu sırada Tahmasb'ın eski saray adamları olan Muhammed Ali Han ve akrabası Zülfikar Han, Mazenderan ve Astrabad'ın yeni yöneticileri olduklarını ilan ettiler. Tahmasb, bu işe karışmadığını Nadir'e inandırmak istese de, Nadir onun Zülfikar'la olan ilişkisinden haberdar olduğunu bildirdi. Kasım 1728'de Nadir, Tahmasib'le birlikte Mazenderan'a geldi. Muhammed Ali Han hemen ona biat etti, ancak Zülfikar boyun eğmedi. Sonunda o da tutuklandı. Aralık'ın sonlarında, Nadir Gilan'ı ele geçirdiği için Ruslara elçi göndererek geri vermelerini talep etti. 1729 Mart'ında Nadir, Meşhed'de Nevruz Bayramını kutladı ve sonunda Herat'a karşı geniş kapsamlı hazırlıklara başladı.[2]
Nadir'in seferlerine tanık olan Yunan tüccar Basil Vatatzes'e göre, Nadir ordusunu savaşa hazırlamak için günlük eğitim seansları düzenlerdi. Eğitim alanına gelir, bin kişilik veya yüz askerlik grupları selamlardı.
Ordunun eğitimini tamamladıktan sonra, Nadir Tahmasb'la birlikte Meşhed'den Herat'a doğru yola çıktı. Kısa bir süre sonra, ordunun hazırlık seviyesinden haberdar olan Afganlar, Herat'ta Allahyar Han liderliğinde birleştiler.[3]
Savaş
[değiştir | kaynağı değiştir]Kafir Kale Muharebesi
[değiştir | kaynağı değiştir]İki ordu, Herat'tan 50 mil batıda, Kafir Kale Muharebesi'nde karşılaştılar. Allahyar Han Nadir, askerlerini yine piyadelerin topçularının ortadan kuşatmasıyla dikkatli bir şekilde konumlandırdı. Sengan savaşında olduğu gibi, yine ana kuvvetlerin dışında bir süvari rezervinin başında pozisyon aldı. Düşmanın gücünü öğrenmek için küçük bir süvari grubuyla çatışmak için gönderdi. Afganların bu saldırıyı başarılı bir şekilde savuşturması, onun tüm planlarını bozdu. Afganlar, ordusunun sol kanadına saldırdı ve savaş düzenini bozdu. Tüfekçiler geri çekiliyordu. Bunu gören Nadir, kendisi de savaşa katılarak birkaç Afganı öldürdü. Afganlar doğuya doğru geri çekilmeye başladı ve çatışma sırasında Nadir ayağından yaralandı. Gece, Nadir ordusuna geri çekilme emri verdi.[4]
Güç kaybeden Afganlar, Hari Rud nehrinin yönünde geri çekilmeye karar verdiler. Nadir, Herat'a yaklaşarak ilerledi. Sonraki iki gün boyunca küçük çatışmalar yaşandı. Durumun iyi olmadığını gören Allahyar Han, barış yapmak için elçi gönderdi. Nadir ise Afgan liderlerinin hepsinin yanına gelerek anlaşma imzalamalarını istedi. Bu sırada kendisine yardım geldiğini duyan Allahyar Han yeniden direnişe geçti. Ancak Şekiban yakınlarında gerçekleşen ve 2 gün süren savaşlardan sonra Afganlar yenildiler. Allahyar Han tekrar barış istedi, Nadir ise cevabında Afgan liderlerinin bir bir yanına gelerek ordularını bırakmalarını istedi. Bu cevaptan sonra Abdali kabilesinin liderleri bir bir Nadir'in yanına gelerek itaat ettiklerine dair yemin ettiler. Onlar Gilzayilere yardım edecekler ve gelecekte ona karşı çıkmayacaklarına söz verdiler.[2]
Sonuç
[değiştir | kaynağı değiştir]Daha sonra boyun eğdirilen Afganlar, Nadir'in güvendiği savaşçıları ve generalleri oldu. Bazı Afgan kabileleri Meşhed'in çevresine taşındı. Nadir Tahmasib ile birlikte 1 Temmuz 1729'da Meşhed şehrine geldi.
Bu yenilginin ardından Afganlar bir kez ayaklandı. Ancak isyanları bastırıldı. Afganların yenilgisi, Safevi İmparatorluğu'nda Afganların yenilmezliği mitinin yıkılmasıyla sonuçlanmış ve Gilzai Afganları ile savaş öncesinde savaşçıların moralinin yükselmesine neden olmuştur.[2]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Moghtader, Gholam-Hussein(2008). The Great Battles of Nader Shah,p. 16. Donyaye Ketab
- ^ a b c d Maykl Aksvörti (2018). Nadir şah. Bakı: Şərq-Qərb.
- ^ Mehman Süleymanov (2010). Mehman Süleymanov. Tahran. ISBN 978-600-91345-8-8. 25 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2023.
- ^ Ghafouri, Ali(2008). History of Iran's wars: from the Medes to now,p. 371. Etela'at Publishing