Helmut Hirsch
Helmut Hirsch (27 Ocak 1916, Stuttgart - 4 Haziran 1937, Berlin), Alman İmparatorluğu'nun istikrarını bozmayı amaçlayan bir bombalama planındaki rolü nedeniyle idam edilen bir Alman Yahudisiydi. Komplonun tam ve doğru bir açıklaması bilinmemekle birlikte, hedeflerinin Nürnberg'deki (Almanya) Nazi Partisi merkezi veya antisemitik haftalık propaganda gazetesi Der Stürmer'in basıldığı fabrika olduğu anlaşılmaktadır.[1]
İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Hirsch, Marta Neuburger Hirsch ve Siegfried Hirsch'in iki çocuğundan büyüğüydü. 1935 yılında, Nürnberg Yasalarının Yahudileri Alman üniversitelerinden dışlamasının ardından, o zamanlar Çekoslovakya'nın başkenti olan Prag'a taşındı ve burada Deutsche Technische Hochschule'ye (Alman Teknoloji Enstitüsü) mimarlık öğrencisi olarak kaydoldu.[2]
Kara Cephe
[değiştir | kaynağı değiştir]Prag'a geldikten kısa bir süre sonra Hirsch, Strasserizm'i savunan Hitler karşıtı Alman gurbetçilerden oluşan milliyetçi bir grup olan Kara Cephe'ye dahil oldu. Akıl hocası Tusk (Eberhard Köbel) tarafından kendisini grubun lideri Otto Strasser'e tanıtmaya teşvik edildi. Tusk, Hirsch'in de üyesi olduğu Alman gençlik hareketinin (Bündische Jugend) bir kolu olan Deutsche Jungenschaft'ın lideriydi. Jungenschaft'ın kendisi 1935'te yasadışı ilan edildi ve Tusk Londra'ya kaçarak tutuklanmaktan kurtuldu.[3]
Hirsch'in ailesi, kız kardeşi Kaete gymnasium'dan (lise) mezun olduktan ve kendisi gibi bir Alman üniversitesine gitmesi yasaklandıktan sonra 1936 yılında Prag'da ona katıldı. O zamana kadar, ailesinden gizli tuttuğu gizli Kara Cephe faaliyetlerine derinlemesine karışmıştı.[2]
20 Aralık 1936'da ailesine arkadaşlarıyla kayak yapmaya gideceğini söyledikten sonra, hasta olduğunu iddia ettiği annesini ziyaret edeceği yalanıyla aldığı seyahat izniyle Almanya'ya döndü. Saflığından, Alman yetkililerin ailesinin Prag'a taşındığını bildiğini fark etmemişti. Muhtemelen Prag'daki Alman ajanları onu birkaç aydır izliyordu, ancak Çek topraklarında kaldığı sürece onu tutuklayamadılar.[2]
Hirsch'in idarecisi Strasser'in sağ kolu olan ve Dr. Beer takma adını kullanan Heinrich Grunov'du. Plana göre Hirsch içinde patlayıcı bulunan iki bavulu Nürnberg'de bir ya da iki yere yerleştirecekti. Önerilen hedefler Nazi parti merkezi ve Der Stürmer'in ofisi ya da matbaasıydı.
Grunov Hirsch'e Prag'dan memleketi Stuttgart'a gidiş-dönüş bileti almasını ama sadece Nürnberg'e kadar seyahat etmesini söyledi. Orada kendisine Almanya'ya kaçırılmış olan iki valiz için bagaj teslim bileti verecek olan bir bağlantıyla buluşacaktı. Bunun yerine, eski bir arkadaşıyla buluşmak üzere ayarladığı Stuttgart'a gitti.[4] Hapishaneden ailesine yazdığı mektuplara göre, komploya olan bağlılığında tereddüt ediyordu ve arkadaşının onu bundan vazgeçireceğini umuyordu.[5]
Tutuklama ve hapis cezası
[değiştir | kaynağı değiştir]Hirsch 20 Aralık akşamı geç saatlerde Stuttgart'a vardı. Arkadaşı planlandığı gibi onu karşılamayınca, tren istasyonunun karşısındaki Hotel Pelikan'a yerleşti. Gestapo ajanları 21 Aralık sabahının erken saatlerinde onu otel odasında tutukladı.
Hirsch önce Stuttgart'ta, ardından da Berlin'deki Plötzensee Cezaevi'ne nakledildikten sonra sorgulandı. Vatana ihanet için komplo kurmakla suçlandı ve tutuklandığı sırada üzerinde hiç patlayıcı olmamasına rağmen suç işleme kastıyla patlayıcı bulundurmakla itham edildi.[6]
Yargılanmayı beklerken dokuz hafta boyunca hücre hapsinde tutulmuştur. Hâlâ Almanya'da yaşayan ailesi ve akrabalarıyla iletişim kurmasına izin verildi. Stuttgart'taki amcasına yazdığı bir mektup sansür memurları tarafından engellendi.[7]
Duruşma
[değiştir | kaynağı değiştir]Duruşmada verilen ifadeler, Kara Cephe'de Hirsch'i ihbar eden en az bir çifte ajan olduğunu açıkça ortaya koymuştur. Savcılığın bir tanığı komployu, Kara Cephe'nin güvenilir bir üyesi dışında kimsenin bilemeyeceği ayrıntılarla anlattı. Sorgulama sırasında Hirsch komploya karıştığını inkâr etmedi, ancak davasına atanan kamu avukatı komployu hiç gerçekleştirmediği için beraat etmesi gerektiğini savundu. Kendisine fırsat verilmesi halinde Adolf Hitler'e suikast girişiminde bulunup bulunmayacağı sorulduğunda Hirsch bunu yapacağını kabul etmiştir.[6]
Hitler hiçbir zaman komplonun hedefi olmamasına rağmen, Hirsch'in yanıtı uluslararası basında Hitler'in öldürülmesinin Hirsch'in hedefi olduğuna dair söylentilere yol açtı.[8]
Hirsch suçlu bulundu ve idama mahkûm edildi. Arkadaşı ise beraat etti. Dava süreci gizli kalmasına rağmen, karar kamuoyuna açıklandı. Ailesi ancak 20 Mart'ta radyoda "vatansız Yahudi Helmut Hirsch'in" ölüme mahkûm edildiğini duyduktan sonra, üç ay önce evini terk ettikten sonra ona ne olduğunu öğrendi.[2][9]
Merhamet için uluslararası çağrılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Hirsch'in ailesi ve arkadaşları onun serbest bırakılması ya da en azından cezasının ömür boyu hapse çevrilmesi için bir kampanya başlattı. Uluslararası Kızıl Haç, Dostlar Derneği ve uluslararası bir avukatlar birliği onun adına başvurularda bulundu. Bir insan hakları örgütü, Almanların onu serbest bırakması halinde Norveç hükûmetini ona sığınma teklif etmeye ikna etti. Milletler Cemiyeti'ne başvuruldu ve dava Londra'daki Avam Kamarası'nda gündeme getirildi.[2]
En umut verici yollar arasında Amerika Birleşik Devletleri'nin müdahalesi vardı. Hirsch'in babası Siegfried, 1914'teki evliliğinden önce yaklaşık on yıl Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşamıştı. Almanya'ya dönmeden önce Amerikan vatandaşlığına geçmişti. Birinci Dünya Savaşı sırasında Siegfried, eşi ve iki çocuğuyla birlikte Almanya'nın Alsace eyaletinde yaşıyordu. Savaşın sonunda Alsace Fransa'nın bir parçası olunca aile Stuttgart'a taşındı. Tam olarak ne olduğu belli olmayan bürokratik bir karışıklık sonucu Siegfried Hirsch'in Amerikan vatandaşlığı iptal edildi ve tüm aile "vatansız" kaldı.[10] Hirsch Almanya'da doğmuş ve hayatının büyük bölümünde Stuttgart'ta yaşamış olsa da hiçbir zaman Alman vatandaşlığına sahip olmadı.
Hirsch'in New York'a taşınmış olan kuzeni George Neuburger, Hirsch'in babasının birinci dereceden kuzeniyle evli olan Amerikalı avukat Irving S. Ottenberg'den yardım istedi. Ottenberg, Siegfried'in vatandaşlığının geri verilmesi için dilekçe verdi. İtirazları başlangıçta reddedildi, ancak bir ay sonra karar bozuldu.[11] 22 Nisan 1937'de, babasının yeni iade edilen vatandaşlığı sayesinde Helmut Hirsch de Amerikan topraklarına hiç ayak basmamış olmasına rağmen Amerikan vatandaşı ilan edildi.
Amerikan diplomasisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Hirsch'in Amerikan vatandaşı olması durumu derhal değiştirdi. Berlin'deki Amerikan Büyükelçisi William E. Dodd, Dışişleri Bakanı Cordell Hull tarafından Hirsch'in lehine müdahale etmesi için görevlendirildi.[12] Dodd çabalarını günlüğüne kaydetti.[13] Bunlar arasında Alman Dışişleri Bakanı Konstantin von Neurath ve Hitler'in önemli yardımcılarından Otto Meissner ile yapılan görüşmeler de vardı.
Amerikan diplomasisinin gücüne rağmen Hitler, Dodd'un Hirsch'in hayatının bağışlanması yönündeki on birinci saat talebini reddetti. Başı kesilerek infazı 4 Haziran 1937 sabahı saat 6:00'da gerçekleştirildi. Kız kardeşi Katie Sugarman (Kaete Hirsch), 2016 yılında Amerika Birleşik Devletleri'ne taşınmış ve muhtemelen ailesinin kardeşi nedeniyle hemen giriş yapması nedeniyle Nazi rejiminden kurtulmuş olarak ölmüştür.[14]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ The day after his execution, the New York Times put the story on its front page. The 2000-word article, datelined Berlin, June 4, gives a detailed summary of the case. "Germans Execute Hirsch, U. S. Citizen; Youth of 21 Guillotined Despite Repeated American Appeals to Hitler for Clemency." New York Times, June 5, 1937, page 1. In addition, William Shirer provides an account in Berlin Diary: The Journal of a Foreign Correspondent 1934–1941 (New York: Knopf, 1941; pp. 74–76.) Many of the details reported by the Times and Shirer are at odds with other sources, including the dossier containing the "Case of Helmut Hirsch." (note 6) and the recollections of Hirsch's sister (note 2), as well as documents written by or related to Hirsch held in the Robert D. Farber University Archives and Special Collections Department at Brandeis University. "Special Collections: Archival and Manuscript Collections, A-J | LTS | Brandeis University". 3 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2008. No one reporting the story had access to these sources at the time. Nonetheless, the contemporary version of the events was for many years all that was available in English. In 2004, the German weekly magazine Stern ran a cover story about the von Stauffenberg plot and other attempts on Hitler's life. A timeline (page 66) of failed plots to kill or unseat Hitler begins with Hirsch: "December 1936: The Jewish student Helmut Hirsch plans to blow up the Nürnberg Party headquarters. He was executed on June 4, 1937." "20. Juli 1944: Das Attentat auf Hitler: Operation Walküre. " Stern. July 1, 2004, pages 47–68. [1] 17 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b c d e Details of Helmut Hirsch's family, his life prior to his arrest, and subsequent efforts to save his life were obtained from his sister, Kaete (Katie Sugarman), through a series of interviews and an account she wrote in 1962. Documents, including Hirsch's journal and letters he wrote before his arrest and, from prison, after he was sentenced to death, are in the Robert D. Farber University Archives and Special Collections Department at Brandeis University. Most are in German; some have been translated into English. [2] 4 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Correspondence between Helmut Hirsch (in Prague) and Tusk (Eberhard Köbel; in London), July 1935. Helmut Hirsch Collection, Robert D. Farber University Archives and Special Collections Department, Brandeis University, Waltham, Mass.
- ^ Letter from Helmut Hirsch, December 10, 1936. Helmut Hirsch Collection, Robert D. Farber University Archives and Special Collections Department, Brandeis University, Waltham, Mass.
- ^ Hirsch wrote five letters to his family from Plötzensee Prison, dated March 20, April 10, May 3, May 22, and June 3, 1937. Helmut Hirsch Collection, Robert D. Farber University Archives and Special Collections Department, Brandeis University, Waltham, Mass.
- ^ a b The indictment and details of the secret proceedings of the People's Court are contained in a dossier entitled Referat Deutschland: Case of Helmut Hirsch. Dated: March 18, 1937 to July 16, 1937. After the war, the dossier was found in the British sector of Berlin by the Document Field Team of the British Foreign Office. It contains papers headed Geheime Reichssache (Secret Affair of the Reich) and includes the indictment (Anklageschrift) and verdict (Urteil) rendered in the name of the German People (Im Namen des Deutschen Volkes), as well as a narrative of the trial and the investigation that preceded it. These documents were found by a researcher in the Wiener Library, London; a photocopy is in the Helmut Hirsch Collection, Robert D. Farber University Archives and Special Collections Department, Brandeis University, Waltham, Mass.
- ^ Helmut Hirsch to Eugen Neuburger, March 9, 1937. Helmut Hirsch Collection, Robert D. Farber University Archives and Special Collections Department, Brandeis University, Waltham, Mass. (photocopy); original is thought to have been found in the Russian sector of Berlin and is currently held in an archive in Moscow.
- ^ A sampling of headlines and leads from the New York press consistently features the assumption that Hitler's assassination was Hirsch's goal. Similar articles appeared in the Prager Tageblatt (German-language daily published in Prague), Pariser Tageszeitung (German-language daily published in Paris); and the Czech newspapers, Ranne noviny and Vecerni Ceske slovo. All were based on rumor and conjecture, and were full of errors, according to Hirsch's sister, who was interviewed by members of the press after the verdict (note 2). "U.S. Asks Reich to Spare Citizen from Headsman"; New York Evening Journal, April 24, 1937: "Young Hirsch was sentenced to decapitation by the headsman's axe for, it was broadly hinted in legal circles, plotting against Reichsfuehrer Hitler." "Plot to Murder Hitler Hinted as U.S. Strives to Save Berlin Suspect." New York World-Telegram, April 25, 1937. "Reich Guillotine Chops Off Head of U.S. Citizen." Daily News, June 5, 1937: "Previously there had been reports that Hirsch was alleged to have drafted a plan to kill Hitler. " "U.S. Citizen Guillotined." Daily Mirror, June 5, 1937; byline: William Shirer; dateline Berlin, June 4: "Helmuth Hirsch, young American citizen who never saw America, was beheaded here today for 'possessing explosives' allegedly in an attempt to assassinate Chancellor Hitler." "Reich Charges Bombing Plot Against Hitler." Associated Press, Berlin, June 4, 1937: "Helmuth Hirsch, twenty-one year-old Jewish citizen of the United States who has never been in America, was executed by a mechanical guillotine at dawn today for an alleged treasonable plot under the explosives law— presumably a plan to kill Adolf Hitler."
- ^ The following day, March 21, 1937, the Prager Tageblatt printed the following: "It was officially announced that the stateless Jew Helmut Hirsch was condemned to death by the verdict of the Second Senate of the People's Court on March 8 because of conspiracy to commit high treason and violation of the explosives law."
- ^ Statement by Siegfried Hirsch, nd. Helmut Hirsch Collection, Robert D. Farber University Archives and Special Collections Department, Brandeis University, Waltham, Mass. In this three-page statement (written in German, translated into English by Katie Sugarman (Kaete Hirsch)), Siegfried details how he obtained and lost his American citizenship. Although undated, internal evidence suggests it was written some time after his son's death but prior to the departure of surviving family members (Siegfried, Marta, and Kaete) for New York in April 1938. In the absence of U.S. government documents, this is the only written record of the complex sequence of events.
- ^ "U. S. Citizenship Denied" New York Times, March 26, 1937, page 7. This article contains a shorter account of Siegfried Hirsch's citizenship situation, which differs in some of its details from his own statement (note 10).
- ^ New York Times April 27, 1937: "U.S. Embassy Asks Mercy for Hirsch."
- ^ Ambassador Dodd's Diary, 1933–1938, William E. Dodd, Jr., and Martha Dodd, eds. New York: 1941, Harcourt Brace; pp. 402, 403–404, 410–411, 412, 413, 414.
- ^ The New York Times Catherine M Sugarman (1917–2016) Obituary [3] 29 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
