Hazine-i Evrak binası
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Arşiv binası |
| Mimari tarz | Neo-rönesans |
| Koordinatlar | 41°00′42″K 28°58′40″D / 41.01167°K 28.97778°D |
| Başlama | 1846 |
| Tamamlanma | 1848 |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Gaspare Fossati |
Hazine-i Evrak binası, İstanbul’da, Osmanlı İmparatorluğu’nun modern anlamda ilk arşiv binası olarak 1848’de inşa edilen binadır.
Uzun yıllar Osmanlı Arşivi'ni barındırmış olan binanın mimarı Gaspare Fossati’dir. Neo-Rönessans özellikler taşıyan bir binadır[1] Yapımı 1848’de tamamlanmış; 1850’den itibaren içine arşiv malzemeleri yerleştirilmeye başlamış; resmi açılış ise 1853’te gerçekleşmiştir. Cumhuriyet döneminde Başbakanlığa Devlet Arşivleri 1 no'lu depo binası olarak kullanılan yapı 2008 yılında restore edilerek Ulusal ve Uluslararası Araştırma, Arşiv, Belgeleme ve Okuma Salonu olarak kullanıma açılmıştır.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Avrupa ülkelerinde elçi olarak görev yapmış ve bu ülkelerde arşive verilen değeri kavramış olan Mustafa Reşid Paşa’nın 28 Eylül 1846’da sadrazamlığa gelmesinden sonra Osmanlı Devleti’nde arşiv çalışmaları hızlanmış; defterhane ve mahzenlerde olumsuz koşullarda saklanan arşiv malzemeleri için Avrupa’daki örneklerine uygun nitelikte bir bina yapılması düşüncesi gelişmişti. Binanın yapımı, Sultan Abdülmecid’in 8 Kasım 1846 tarihli iradesi ile karar altına alındı. Gülhane Parkı’nın girişindeki Alay Köşkü’nün karşısında yer alan bu binaya arşiv defterlerini “devletin hazinesi” olarak gören anlayıştan ötürü binaya “arşiv” değil de “Hazine-i Evrak” adı verildi.[2]
Kütüphane şeklinde geniş ve muntazam kâgir bir bina yapılması isteniyordu. Binanın projesi ve uygulaması işi Gaspare Fossati'ye verildi. Rutubet ve yangın üzerinde en çok durulan iki konu oldu. Başlangıçta bir kat olarak inşa edilmesi düşünüldüğü halde zemin rutubetinden tam kurtulamayacağı ve büyük evrak sandıklarının içine sığdırılamayacağı düşüncesi ile yapım aşmasında iki kat olarak yapılmasına karar verildi.[2] İnşaat 12 Kasım 1848'de tamamlandı. Binanın neminin tamamen çekilip kuruması için iki sene beklendi. Arşiv malzemeleri 1850 yılından itibaren yerleştirilmeye başlandı. Yangına karşı bir önlem olarak bina yakınındaki dükkân ve arsaların istimlâk edildi; Bâb-ı Âli tarafına boydan boya duvar çekildi. Resmi açılış 1853'te gerçekleşti ve yapı fiilen kullanılmaya başladı.
Osmanlı dönemi boyunca sürekli bakım ve onarımı yapılan binanın bazı önemli belgeleri I. Dünya Savaşı sırasında 208 sandık içinde Konya Anber Reis Camisi'ne konulmak üzere gönderildi. Belgeler 1916 yılında geri getirildi.
Yapı, Cumhuriyet döneminde de arşiv binası olarak hizmet vermeye devam etti. Sürekli tamir ve içten eklerle yaşatıldı.[2] Bina, ihtiyacı karşılamayınca 1974'te Sultanahmet'te yeni bir binanın inşası başlamış, ancak 1988'de tamamlanabilmiştir.[3]
Tarihi Hazine-i Evrak binası ise 2006-2007 yılları arasında Mimar Acar Avunduk tarafından restore edilmiş ve 2008 yılında Osmanlı Arşivleri Genel Müdürlüğü'ne bağlı araştırma ve okuma salonu olarak hizmete girmiştir.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Didem Boyacıoğlu, Hazîne-i Evrâk Binası ve Batılılaşma, Mimarlık, Sayı 360, Temmuz-Ağustos 2011". 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2015.
- ^ a b c d "Acar Avunduk, Hazine-i Evrak'tan "Ulusal ve Uluslararası Araştırma, Arşiv, Okuma ve Belge Salonu'na", Vakıf Restorasyon Yıllığı, Sayı 2, Yıl 2014" (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2015.
- ^ "Berkan Özyer, Restorasyon Otel, Hukuk Yalan, Tarih Talan oldu, # Tarih Sayı 8, Ocak 2015". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2015.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hazine-i Evrak binası yapılması hakkında 1846 tarihli padişah iradesi. 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
