İçeriğe atla

Halil Bey Hasmemmedov

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Halil Bey Hasmemmedov
Xəlil bəy Xasməmmədov
Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti İçişleri Bakanı
Görev süresi
26 Aralık 1918 - 16 Haziran 1919
Yerine geldiği Behbud Han Cevanşir
Yerine gelen Nesib Bey Yusufbeyli
Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Adalet Bakanı
Görev süresi
24 Aralık 1919 - 1 Nisan 1920
Yerine geldiği Aslan Bey Safikürdski
Yerine gelen makam feshedildi
Görev süresi
28 Mayıs 1918 - 17 Haziran 1918
Yerine geldiği makam kuruldu
Yerine gelen Aslan Bey Safikürdski
Kişisel bilgiler
Doğum 6 Kasım 1873(1873-11-06)
Gence, Yelizavetpol Guberniyası
Ölüm 11 Ağustos 1945 (71 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Defin yeri Feriköy Mezarlığı, İstanbul

Halil Bey Hasmemmedov (Azerice: Xəlil bəy Xasməmmədov; 6 Kasım 1873[1] - 11 Ağustos 1947), Azerbaycanlı siyasetçi ve diplomat. Rusya İmparatorluğu İkinci ve Üçüncü Devlet Duması uyesi, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti İçişleri Bakanı ve Adalet Bakanı ve Azerbaycan'ın son Osmanlı İmparatorluğu Büyükelçisi olarak görev yaptı.

Erken dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hasmemmedov, 1873'te Elisavetpol'da (Gence) hukukçu bir ailede doğdu (mezarında: 1870 yazıyor).[2] Dört erkek kardeşi vardı. Hasmemmedov, Moskova Devlet Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden mezun oldu. İsmail Gaspıralı, düşüncelerinin şekillenmesinde önemli rol oynadı.[3][4] Siyasi faaliyetleri, Müslüman-Kafkasya Yurttaşları Derneği üyesi olduğu üniversite yıllarında başladı. Daha sonra Yekaterinodar ve Gence bölge mahkemelerinde avukat olarak çalıştı.[5]

Siyasi kariyeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

1905 sonbaharında, kardeşi Aliekber ile birlikte Hasmemmedov, Gence'de gizli bir siyasi dernek olan Difai'nin (Savunma) kuruluşuna katıldı. Nesib Yusufbeyli, İsmayil Ziyadhanov ve Ahmed Ağaoğlu gibi aydınların da yer aldığı grup, Ermeni Devrimci Federasyonu'nun faaliyetlerine karşı koymaya çalıştı.[6]

Halil Bey Hasmemmedov (sağda oturan), İkinci Devlet Duması'nın bir grup müslüman milletvekili ile birlikte, 1907.

Hasmemmedov, birinci ve ikinci Rus Dumasının bir üyesiydi.[7] Kasım 1911'de diğer beş Azerbaycanlı milletvekili[8] ile birlikte, Duma'da Azerilerden ve diğer Kafkasyalı Müslümanlardan özel bir vergi toplanarak Rus İmparatorluk kuvvetlerindeki askerlik hizmetinden muaf tutuldukları ayrımcı bir uygulamaya karşı çıktı.[9] Müsavat Partisi'nin bir üyesi olarak, Azerbaycan'ın Rus İmparatorluğu içindeki özerklik hareketiyle de yakından ilgilendi.[7]

Hasmemmedov, 1918'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin kuruluşunda da faaliyet göstermiştir. 28 Mayıs 1918'de Tiflis'te Azerbaycan Milli Meclisi üyesi ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin bağımsızlık bildirgesinin eş imzacılarından biriydi.[8][10][11]

Azerbaycan Cumhuriyeti döneminde Hasmemmedov, Azerbaycan hükûmetinin beş kabinesinden dördünde bakanlık görevlerinde bulundu.[7] Hasmemmedov 28 Mayıs 1918'den 17 Haziran 1918'e kadar ilk kabinede Adalet Bakanı olarak görev yaptı; 26 Aralık 1918'den 16 Haziran 1919'a kadar İçişleri Bakanı ve 24 Aralık 1919'dan[12] 1 Nisan 1920'ye kadar, 5. kabinede yeniden Adalet Bakanı olarak görev yaptı.[13] Devlete karşı dış zorluklarla yüzleşmek için Savunma, Ulusal Güvenlik ve İçişleri bakanlıklarının işbirliğini sağladı.

1920 yılının Nisan ayı başında, Hasmemmedov Azerbaycan'ın Osmanlı büyükelçisi olarak atandı ve İstanbul'a geldiği sırada Azerbaycan hükûmeti Bolşeviklerin eline geçti. Hayatının geri kalanında Türkiye'de kaldı.[14] Hasmemmedov, 11 Ağustos 1945'te İstanbul'da kanserden öldü ve bir gün sonra Ahmed Ağaoğlu'nun mezarının yanına, Feriköy mezarlığına defnedildi. Mezarın üzerinde şunlar yazılıdır: Azerbaycan Milli Mücahidi Halil Has Mehmet Gürgören d:1870 - ö:1945.[15]

Halil Bey Hasmemmedov'un Feriköy Mezarlığındaki mezarı

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Bir İldən Yüz İlə. TEAS Press. 2018. s. 55. ISBN 978 9952 310 47 4. 
  2. ^ Bir İldən Yüz İlə. Turkey: TEAS Press. 2018. s. 55. ISBN 978 9952 310 47 4. 
  3. ^ Bir ildən yüz ilə. TEAS Press. 2018. s. 55. ISBN 978 9952 310 47 4. 
  4. ^ Dilqəm Əhməd "Bir ildən yüz ilə"
  5. ^ "Tənha Cümhuriyyətçi…". 24 Mayıs 2010. 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  6. ^ Russia and Azerbaijan: A borderland in transition. Columbia University Press. 1995. s. 40. ISBN 0-231-07068-3. 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2021. 
  7. ^ a b c "Information on Musavat". 22 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2011. 
  8. ^ a b "OUR INDEPENDENT STATE AND PARLIAMENT: 87 YEARS AGO AND TODAY". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  9. ^ Empire, Islam, and Politics in Central Eurasia. Slavic Research Center, Hokkaido University. 2007. s. 52. ISBN 4-938637-42-1. 
  10. ^ "İSTİQLAL BƏYANNAMƏSİNİN QƏBUL EDİLMƏSİ VƏ AZƏRBAYCAN XALQ CÜMHURİYYƏTİNİN YARANMASI". 13 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  11. ^ "People's Republic of Azerbaijan (May 1918 - April 1920)". 27 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  12. ^ British documents on foreign affairs: reports and papers from the Foreign Office confidential print. From the First to the Second World War. the Soviet Union, 1917-1939. University Publications of America. 1984. s. 3. ISBN 0-89093-601-3. 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2021. 
  13. ^ "Ministry of Internal Affairs of Azerbaijan. Historic background of the MIA". 27 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  14. ^ "AZƏRBAYCAN ƏDLİYYƏSİNİN TARİXİ MUZEYİ" [Museum of Ministry of Justice of Azerbaijan]. 10 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  15. ^ Dilgam Ahmad (11 Haziran 2019). "Xəlil bəy nə zaman vəfat edib?". teleqraf.com. 30 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Halil_Bey_Hasmemmedov&oldid=34006510" sayfasından alınmıştır