Hacınebi Höyüğü
| Arkeolojik Höyük | |
| Adı: | Hacınebi |
| il: | Şanlıurfa |
| İlçe: | Birecik |
| Köy: | Uğurcuk |
| Türü: | Höyük |
| Tahribat: | Tarım, yapılaşma[1] |
| Tescil durumu: | Tescilli[1] |
| Tescil No ve derece: | 1772 / 1 |
| Tescil tarihi: | 07.03.1996 |
| Araştırma yöntemi: | Kazı |
Hacınebi Höyüğü, Şanlıurfa İl merkezinin kuzeybatısında, Birecik İlçesi'nin 5 km kuzeyinde, Uğurcuk Köyü'nün (Hacınebi) yanında yer alan bir höyüktür. Fırat'ın bölgede doğuya doğru kıvrım yaptığı kesimde bulunan höyük, nehir vadisi üzerinden, Mezopotamya'dan İç Anadolu'ya uzanan ticaret yollarının ve üzerinde ve kavşağındadır. Tepe, 240 x 140 metre boyutlarında ve 7-2 metre yüksekliktedir. Bu boyutlarıyla 33 dönümlük bir alanı kaplamaktadır.[2]
Kazılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Höyükteki kazılar 1992-97 yılları arasında Northwestern Üniversitesi adına G. J. Stein başkanlığında yapılmıştır.[3]
Tabakalanma
[değiştir | kaynağı değiştir]Höyükteki tabakalanma yeniden eskiye şu şekilde gösterilmektedir.[3]
- Roma Dönemi çiftlik yerleşmesi (MS 1. yüzyıl)
- Helenistik Dönem
- Erken Tunç Çağı I. evre mezarlığı (MÖ 3100 - 2800/2700)
- Geç Kalkolitik Çağ B2 Evresi (MÖ 3700 – 3200)
- Geç Kalkolitik Çağ B1 Evresi (MÖ 3800 – 3700)
- Geç Kalkolitik Çağ A Evresi (MÖ 4000 – 3800)
Buluntular
[değiştir | kaynağı değiştir]Höyük
[değiştir | kaynağı değiştir]Hacınebi Höyük'te Kalkolitik Çağ yerleşmesi, radyokarbon tarihleme yöntemi ve çanak çömlek buluntularına göre MÖ 4100 – 3300 yıllarına tarihlenmektedir. İlk yerleşme Geç Kalkolitik Çağ A Evresi çanak çömleği Geç Kalkolitik Yerel Anadolu çanak çömleğinin en eski formlarını vermektedir. Geç Kalkolitik B1 Evresi Yerel Anadolu çanak çömleğinin daha geç örneklerini vermiştir. Geç Kalkolitik B2 Evresi'nde ise Yerel Anadolu çanak çömleği yanında Mezopotamya'nın Orta Uruk döneminden daha geç döneme ait çanak çömlek buluntuları elde edilmiştir. Hacınebi Höyük'ün A ve B1 evreleri genellikle erken temas öncesi ve geç temas öncesi olarak, B2 Evresi ise temas evresi olarak adlandırılan dönemlerdir. Bu adlandırmalar, Güney Mezopotamya ile yoğun etkileşimin kanıtlarını vurgulamak içindir.[4]
Yerleşmenin Kalkolitik Çağ'da gelişkin bir bakır işleme teknolojisine ve uzmanlığına sahip olduğu anlaşılmaktadır. Diğer yandan kamusal yapılara ilişkin bazı kanıtlar bulunmakla birlikte tam bir bilgi edinilememiştir.[5] Söz konusu kamusal yapılar yerleşmede bir Uruk istasyon yerleşmesinin varlığı olarak görülmektedir.[6] Dolayısıyla yerel bir Geç Kalkolitik yerleşmede bir Uruk alanının varlığı, Mezopotamya ile Anadolu arasındaki etkileşimleri açıklayan bir örnek olarak önem kazanmaktadır.[7]
Mezarlık
[değiştir | kaynağı değiştir]Höyüğün kuzeydoğu ve güneydoğusundaki iki açmada, Erken Tunç Çağı'na tarihlenen iki mezarlık 1996 yılı kazısı sırasında tespit edilmiştir. Her iki mezarlığın da aynı döneme ait olduğu ifade edilmektedir. Bununla birlikte söz konusu açmaları, ölü gömme geleneklerini tam olarak açıklığa kavuşturmak için yeterli genişlikte olmadığı belirtilmektedir.[3]
Kuzeydoğu ve güneydoğudaki mezarlığın Hacınebi Höyüğün sakinlerine değil, höyüğün doğusundaki Uğurcuk Köyü altında yer alan bir yerleşmeye ait olduğu ileri sürülmektedir. Höyükteki Geç Kalkolitik Çağ yerleşmesi yıkılıp terk edildikten sonra Uğurcuk Köyü altındaki yerleşme tarafından 100-200 yıl süreyle kullanıldığı tahmin edilmektedir.[3]
Bölgedeki diğer Erken Tunç Çağı mezarlıkları gibi Hacınebi Mezarlığı'nda da üç tip mezar ve gömü geleneği ortaya çıkarılmıştır. Mezarlık kazılarında dört taş sanduka mezar açılmıştır. Tümü, kuzeydoğu – güneybatı yönündedir. Bunlar, yassı levha halindeki taşlarının dikine yerleştirilerek oluşturduğu dikdörtgen mezarlardır. Üstleri benzer taş levhayla örtülmüş ve çamurla yapılan bir harç kullanılmıştır. Dört gömüt de yetişkinlere aittir. Diğer bir açmada ise hem yetişkinlerin, hem de çocukların gömüldüğü bir mezarlık alanı bulunmuştur. Burada hem diğeri gibi sanduka mezarların yanı sıra, çömlek gömütler ve basit toprak gömütler ortaya çıkarılmıştır. Çömlek mezarların çocuklar için kullanıldığı, günlük kullanımda yemek yapmak ya da ezrak saklamak için kullanılan çömleklerden olduğu anlaşılmaktadır, dolayısıyla farklı büyüklüktedirler.[3]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yakın plan kroki 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Fotoğraflar
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b TAY – Yerleşme Ayrıntıları - Hacınebi
- ^ "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları – Hacınebi". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2012.
- ^ a b c d e TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları – Hacınebi mezarlığı
- ^ 20. Kazı Sonuçları Toplantısı (1998) Cilt 1 – Sh.: 184
- ^ Alev Erarslan, İlknur Aktuğ Kolay, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri'nin Kentleşme Sürecinin Öncü Kent Döneminin Ubaid ve Uruk Evreleri İTÜ Dergisi Cilt 2 Sayı 1 – Sh.: 82
- ^ A. Erarslan, İ. Aktuğ Kolay, Sh.: 83
- ^ Bradley J. Parker, Yukarı Dicle Arkeolojik Araştırma Projesi: Kenan Tepe 5 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sh.: 9