Hacı İvaz Paşa
| Hacı İvaz Paşa | |
|---|---|
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Tokat |
| Ölüm | 20 Ağustos 1428 Bursa |
| Vatandaşlık | Osmanlı İmparatorluğu |
| Çalışma ve başarıları | |
| Çalıştığı şehir | Bursa |
| Mimarlık tarzı | Osmanlı mimarisi |
| Ünlü yapıtları | Yeşil Türbe, Bursa Yeşil Camii |
Hacı İvaz Paşa (ö. 20 Ağustos 1428,[1] Bursa) Osmanlı devlet adamı, asker, mimar.
Çelebi Mehmet döneminde Bursa subaşılığı, Bursa valiliği ve vezirlik görevlerinde bulundu. II. Murad dönemlerinde vezirlik yaptı. Bursa’nın sembollerinden Yeşil Camii’nin planını çizen, yapımını üstlenen kişidir.
Tokat’ta doğmuş olmasına rağmen Bursa’ya kazandırdığı eserleri nedeniyle "Bursalı" olarak tanınmıştır.[2] Diğer ülkelerden sanat ehlini Osmanlı ülkesine getirerek özellikle çiniciliği gelişmesinde önemli rol oynamıştır.[1]
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Tokat'ın Kazâbâd nahiyesinde (bugünkü Pazar nahiyesi) dünyaya geldi. Babası, Tokat âhileri’nden Âhi Bayezid b. İvaz Hüseyin’dir.[1]
Çelebi Sultan Mehmed’in Amasya sancakbeyliği sırasında, tımarlı sipahi olarak onun askerleri arasına katıldı. 1402 yılında Ankara Savaşı'na katıldı. Timur tarafından esir alınan Yıldırım Bayezid'in ölümünden sonra şehzadeler arasında başlayan taht mücadelelerinde Çelebi Mehmet’i destekledi.
1414 yılında Bursa subaşısı iken Timur ve Karamanoğulları istilaları sırasında Bursa’yı bir ay boyunca savundu, kapıları açtırmadı. Bu sırada Çelebi Mehmet Rumeli'de kardeşi Musa Çelebi ile son mücadelesini veriyordu. Bursa'yı savunmadaki başarısı ile göze giren Hacı İvaz Paşa, Çelebi Mehmet tarafından vezirliğe getirildi.[2] Bursa’nın imar çalışmalarında büyük katkısı oldu.
Bursa’nın sembollerinden Yeşil Türbe ile Yeşil Camii başta olmak üzere birçok eserin planını çizdi. Bursa'daki Yeşil Külliye dışında Dimetoka'daki camisi ve Edirne'deki Acemi Oğlanları Kışlası olarak kullanılan saray onun eseridir.
1421'de Edirne'de av sırasında at üstünde felç geçirerek attan düşüp yaralanan Çelebi Mehmed'in ölümünü Amasya'daki Şehzade Muras'ın Bursa'ya gelip tahta çıkışına kadar 42 gün gizledi.[3]
II. Murad zamanında ikinci vezir oldu. Şehzade Mustafa Çelebi isyanının bastırılmasında önemli rol oynadı. Veziriazam Çandarlı İbrahim Paşa’yla anlaşmazlığa düştü. Emir Sultan gibi muhalifleri tarafından hakkında ordu ile gizi ilişkiler içinde bulunduğu, padişaha suikast yapacağı ve tahtı gasp edeceği şeklinde dedikodular üretildi. Divan toplantılarına gelirken kaftanının altına zırh giyinmeyi adet edinmiş olan Hacı İvaz PaşaBunun üzerine II. Murad, İvaz Paşayı önce vezirlikten azletti, daha sonra gözlerine mil çekerek Edirne'ye gitmesini emretti (1424).[1]
Bursa’da mecburi ikamete tabi tutulan İvaz Paşa, bir veba salgını sırasında 20 Ağustos 1428'de hayatını kaybetti. Pınarbaşı’nda Kuzgunluk mevkisine defnedildi. Türbesinde oğlu Ahi Çelebi ile birlikte yatmaktadır.
Bursa-İnegöl arasında hanı ve çeşmesi, İnegöl'de mektebi, Derekızık köyünde camisi, Tokat'ta camisi ve medresesi, Kazova'da mescidi, medresesi, zaviyesi ve hamamı bulunmaktadır.[1]
Kaynaklarda, oğullarından Ahi Çelebi'nin (ö. 1437) "Atai" mahlasıyla şiirler yazdığı, Anadolu'da Türkçe gazellerle atasözü söyleme adedini başlattığı bilgisi yer alır.[1]
Hacı İvaz Paşa’nın gölge oyunu Karagöz ve Hacivat’taki Hacivat karakteri ile aynı kişi olduğu iddia edilmiştir[4]
Bursa'da inşa ettirdiği yapılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Hacı İvaz Paşa, mimar olarak imza attığı eserler dışında 15. yüzyıla girerken Bursa'da artan üretim ve ticaret alt yapı ihtiyacını karşılamak üzere şehre çeşitli eserler inşa ettirmiştir.[1]
- Hacı İvaz Paşa Cami- Pirinç Han'ın karşısındadır. Kazazhane, İmadiye, Tavukpazarı şeklinde de anılır.
- Hacı İvaz Paşa Çarşısı- İvaz Paşa Cami'nin doğusundadır
- Hacı İvaz Paşa Hanı - Hacı İvaz Paşa Camisi'nin arkasında olduğu belirtilir. Ütücüler Hanı, Sandıkçılar, Payigah gibi isimlerle de anılır.
- Hacı İvaz Paşa Medresesi- Hacı İvaz Paşa Camisi ile Ulu Cami arasında yer alır. 1958 yangınında yok olan yapı, günümüze ulaşamamıştır.
- Geyve Hanı- Bursa Çarşısı'nda bulunur, Hacı İvaz Paşa tarafından yaptırılıp Sultan Çelebi'ye hediye etmiştir.
- Tavuk Pazarı Hanı- Medresenin yakınlarında yer aldığı belirtilir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g Oğuzoğlu, Yusuf (2019). Yeşil Cami'nin İki Yaratıcısı Sultan Çelebi Mehmet ve Hacı İvaz Paşa (Y. Oğuzoğlu editörlüğündeki Bursa Yeşil Cami adlı kitapta). İstanbul: İrfan Demirdüzen. ss. 24-45. ISBN 978-605-69719-0-7.
- ^ a b "Bursa Belediyesi web sitesi, Erişim tarihi:11.12.2011". 12 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2011.
- ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. "Hacı İvaz Paşa'ya Dair". İstanbul. Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 1959. 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020.
- ^ "Seda Çakır, Hacivat Öldürülmedi, Sabah Gazetesi, 15.11.2005". 30 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2011.