Hüseyin Avni Paşa Köşkü
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Şehir | İstanbul |
| Ülke | Türkiye |
| Koordinatlar | 41°01′49″K 29°01′27″D / 41.03028°K 29.02417°D |
| Adını aldığı | Hüseyin Avni Paşa |
| Tamamlanma | 19. yüzyıl |
| Yıkılma | 28 Haziran 2014 |
Hüseyin Avni Paşa Köşkü, İstanbul, Üsküdar'daki tarihi bir köşktür.
Fethipaşa Korusu bitişiğindeki Hüseyin Avni Paşa korusunda bulunan 19. yüzyıl yapısı köşk, 28 Haziran 2014 tarihinde çıkan yangında kül oldu.[1] Köşk, ahşap mimarisi ve tavan resimleri ile önemli bir kültür varlığı idi ve 2002 yılında "yıkılmadan korunması gereken birinci grup kültür varlığı" olarak tescillenmişti.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]19. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiştir. Kesin yapım tarihi bilinmemekle birlikte 1850'den sonra, 1876'dan önce yapıldığı düşünülür.[2] Ahşap mimarisi ve tavan resimleri ile önemli bir kültür varlığıdır. Özellikle giriş salonu ve beş odasında bulunan tavan resimleri önem taşır.[3] Yapının tablo şeklinde yapılmış natüralist çiçek, kuş ve manzara resimleri ile mimari yapı ve insan kompozisyonlarından oluşan süslemeleri barok üsluptadır.
Köşk ve içinde bulunduğu koru, adını 19. yüzyıl Osmanlı devlet adamı Hüseyin Avni Paşa’dan alır. Koruda, köşkün yakınındaki arazide geçmişte Halide Edip Adıvar'ın ailesinin de bir süre yaşadığı ikinci bir köşk daha vardı.
Hüseyin Avni Paşa Köşkü'nün farklı devirlerdeki sahipleri arasında şu isimler bulunur: Nuri Demirağ, Kral Faysal, Korkmaz Yiğit, Cavit Çağlar, Dinç Bilgin, Turgay Ciner, TMSF.[3] Köşk, 1960 ve 1970’li yıllarda Türk Sinemasının birçok filminde mekan olarak kullanılmıştır.[4]
Yapı, İstanbul 3 No’lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından 8 Ocak 2002 tarihinde alınan kararla "yıkılmadan korunması gereken birinci grup kültür varlığı" olarak tescillendi.[5]
Köşk, içinde bulunduğu koruyla birlikte, yüzde 65'i 2009 yılında, yüzde 35'i 2013 yılında olmak üzere Mehmet Cengiz'e ait Cengiz İnşaat adlı şirkete satıldı.[5] Köşk satın alındıktan sonra restorasyon çalışmaları için izin almak üzere çalışmalar yapıldı. Cengiz İnşaat, köşkün rölöve projesini 11 Nisan 2014'te; restitüsyon projesini ise 7 Mayıs 2014'te Koruma Kuruluna sundu. Anıtlar Yüksek Kurulunun köşkün restorasyonu için 23 Haziran 2014'te özel izin verdi.
2014 yangını
[değiştir | kaynağı değiştir]Köşk, restorasyonu için 2014'te Anıtlar Yüksek Kurulunun özel izin vermesinden beş gün sonra çıkan yangında tamamen kül oldu.[5] İstanbul Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Daire Başkanlığı Anadolu Yakası İtfaiye Müdürlüğü tarafından üç gün sonra hazırlanan raporda, yangının çıkış nedeninin belirlenemediği ve yangına neden olabilecek herhangi bir unsura rastlanılmadığı belirtildi.[5] Köşk bekçisi Şevket Cengiz hakkında başlatılan soruşturmada 3 Eylül 2014 tarihinde takipsizlik kararı verildi.[6]
Yeniden inşası
[değiştir | kaynağı değiştir]Cengiz İnşaat, köşkün yeniden inşa edilmesi için hazırladığı projeyi 2015 yılı başında İstanbul 6 No'lu Kültür Varlıklarını Koruma Kuruluna sundu.[7] Anılan kurul, köşkün yalnızca müze ve kütüphane olarak kullanılabilecek şekilde ve aslında uygun biçimde inşa edilmesine izin verdi.[7]
Hüseyin Avni Paşa Köşkü'nün yanı sıra geçmişte Halide Edip Adıvar'ın da yaşadığı ve sonradan yıkılan köşk ve onun müştemilatı olduğu iddia edilen üçüncü bir yapı daha inşa edildi.[8] Dördüncü bir bina için daha onay alındığı, koru içinde hukuka aykırı inşaat yapıldığı iddia edildi.[8]
Mimari özellikleri ve süslemeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]İki katlı, tek girişi ve tek merdiveni olan bir selamlık köşküdür. İç sofalı plan tipindedir. Merdiven, sofanın sağır duvarına yerleştirilmiştir. Kapılar, odalara ortadan açılır.[2]
Bir sayfiye köşkü olan yapının orijinal planında mutfak ve baca yoktur. Muhtemelen müştemilat olarak ayrı bir binada mutfak olması düşünülmüştür. Ancak böyle bir müştemilat binasının varlığına dair iz bulunmamıştır.[2] Üst katta balkon ve muhtemelen ev halkının toplanıp yeşillikleri seyredeceği bir mekan olarak tasarlanmış bir teras vardır.[2]
Çam, kestane ağaçları bulunan geniş bir bahçe içindeki yapı girişinin hemen sağında geometrik formlardan oluşan bir süs havuzu bulunur. Bahçenin yola bakan duvarında anıtsal bir giriş kapısı bulunur.[2]
Marmara mermeri ile kaplı sahanlığa barok üslupta altı basamaklı bir merdivenle ulaşılır. Sahanlığın üstündeki balkon, saçak işlevi görür. Tavan kaplaması ahşaptır.
İç sofaya geçmeden önce bir rüzgarlık işlevi gören bir giriş sofası bulunur. Giriş sofanda duvar yüzeyleri pano gibi değerlendirilmiş, sıva üzerine boya ile yapılmış çiçek motifleri ile süslenmiştir. Ahşap tavan kaplamasının üzerine kanvas gerilip ahşap çıtalarla desteklenerek oluşturulan tavan yüzeyi de çiçek motifleri ve kalem işleri ile bezelidir.
Çift kanatlı bir kapı ile girilen zemin kat sofasının bütün duvar yüzeylerinde sıva üstüne boya ile yapılmış bitkisel motifler ve Barok motiflerle bezeli panolar vardır. Panoların alt kısmı mermer taklidi boya ile süslenmiştir. Tavan, kanvas üzerine boya kullanarak yapılmış gül demetleri, sarmal dallar ile süslenmiştir.
Sofadan çift kanatlı bir kapı ile geçilen ahşap bir merdivenle üst kata ulaşılır. Merdivenin sağ yan duvarı büyük ölçekli bir tablo gibidir, barok motiflerle süslenmiştir. Yapının esas katı üst kattır. En süslü ve en özenli mekanlar üst kattadır.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Tarihi Hüseyin Avni Paşa Köşkü Yandı". Bianet. 28 Haziran 2014. Erişim tarihi: 16 Şubat 2020.
- ^ a b c d e f Hanoğlu, Melda (1993). "Erenköy - Kozyatağı'nda Hüseyin Avni Paşa Köşkü restorasyonu". İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü yüksek lisans tezi. 19 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Hüseyin Avni Paşa Köşkü'nün başına gelmeyen kalmadı". soL. 14 Temmuz 2014. 19 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2023.
- ^ "TMSF, Halide Edip Adıvar'ın köşkünü satıyor". Gazete Vatan. 7 Ekim 2007. 19 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2023.
- ^ a b c d "İtfaiyeye göre tarihi Hüseyin Avni Paşa Köşkü'nü kül edecek bir unsur yokmuş". 8 Temmuz 2014. 16 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2020.
- ^ "Köşk yangınında skandal karar". Sözcü. 3 Eylül 2014. 16 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2020.
- ^ a b "Hüseyin Avni Paşa Korusu'nda Mehmet Cengiz talanı". 15 Temmuz 2018. 16 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2020.
- ^ a b "Hüseyin Avni Paşa Korusu Yine Kaçak İnşaat ile Gündemde". www.yapi.com.tr. 7 Ekim 2019. 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.