İçeriğe atla

Gruplama

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Gruplama, bilişsel psikolojide bir bilgi kümesinin bireysel parçalarının ayrıldığı ve daha sonra anlamlı bir bütün halinde gruplandırıldığı bir süreçtir.[1] Bilgilerin gruplandırıldığı grupların amacı malzemenin kısa süreli tutulmasını geliştirmek ve böylece çalışma belleğinin sınırlı kapasitesini atlamaktır.[2][3] Bir grup, birlikte gruplandırılmış ve bir kişinin hafızasında saklanan temel tanıdık birimler topluluğudur. Bu gruplar tutarlı aşinalıklarından dolayı da kolay geri getirebilir.[4] Bireylerin, grup içindeki öğelerin daha üst düzey bilişsel temsillerini yarattığına inanılmaktadır. Öğeler, tek tek öğelere kıyasla bir grup olarak daha kolay hatırlanır.Bu gruplar son derece öznel olabilir; çünkü bireylerin bilgi kümeleriyle bağlanabilen algılarına ve geçmiş deneyimlerine dayanırlar.Parçaların boyutu genellikle iki ila altı öğe arasında değişir ancak genellikle dil ve kültüre göre farklılık gösterebilir.

Johnson'a (1970) göre, gruplama bellek süreci ile ilişkili dört ana kavram vardır: grup, bellek kodu, kod açma ve yeniden kodlama.[5] Daha önce de belirtildiği gibi, grup bitişik terimlerden oluşabilen hatırlanacak bir bilgi dizisidir. Bu öğe veya bilgi kümeleri aynı bellek kodunda saklanmalıdır. Yeniden kodlama işlemi, bir kişinin bir grup kodunu öğrendiği yerdir ve kod açma kodun temsil ettiği bilgilere dönüştürülmesidir.

Bir bellek mekanizması olarak gruplama olgusu, bireylerin günlük yaşamda sayıları ve bilgileri gruplama biçiminde kolayca gözlemlenir. Örneğin, 12101946 gibi bir sayıyı hatırlarken sayılar 12, 10 ve 1946, olarak gruplandırılırsa bu sayı için bir gün, ay ve yıl olarak bir anımsatıcı oluşturulur. Bir sayı dizesi yerine 10 Aralık 1946 olarak depolanacaktır. Benzer şekilde, George Miller tarafından önerilen çalışma belleğinin sınırlı kapasitesinin başka bir örneği aşağıda görülebilir: 9849523450 gibi bir cep telefonu numarasını hatırlarken bunu 98 495 234 50'ye ayırabiliriz. Böylece, "yedi artı veya eksi iki" bellek aralığının ötesinde olan 10 ayrı haneyi hatırlamak yerine, dört sayı grubunu hatırlıyoruz.[6]

Modalite etkisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gruplamada bir modalite etkisi vardır. Yani, öğelerin listesini bireye iletmek için kullanılan mekanizma, "gruplamanın" ne kadar gerçekleştiğini etkiler.

İşitsel sunumun bireylerin cevaplarında görsel sunumdan daha fazla gruplaşmaya yol açtığı deneysel olarak bulunmuştur. Önceki literatürde, örneğin George Miller Büyülü Sayı Yedi, Artı veya Eksi İki : Bilgi İşleme Kapasitemizdeki Bazı Sınırlar (1956) çalışmasında, "gruplama" stratejisi kullanıldığında bilginin hatırlanma olasılığının daha yüksek olduğunu göstermiştir.[6] Yukarıda belirtildiği gibi, cevapların gruplandırılması, bireylerin anlamsal ve algısal özellikleri temel alarak kategorilere yerleştirmesiyle oluşur. Lindley (1966), üretilen gruplar katılımcı için bir anlam ifade ettiğinden, bu stratejinin bireyin çalışmalar ve testler sırasında hafızadaki bilgileri hatırlamasını ve korumasını kolaylaştırdığını göstermiştir.[7] Bu nedenle, "gruplama" bir strateji olarak kullanıldığında, daha yüksek bir doğru hatırlama oranı beklenebilir.

Bellek eğitim sistemleri, anımsatıcı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çeşitli hafıza eğitimi sistemleri ve anımsatıcılar, özel olarak tasarlanmış yeniden kodlama veya gruplama şemalarında eğitim ve alıştırmayı içerir.[8] Bu tür sistemler Miller'ın raporundan önce de vardı ancak genel stratejiyi veya sağlam ve güvenilir araştırmayı tanımlamak için uygun bir terim yoktu."Gruplama" terimi artık bu sistemlere referans olarak sıklıkla kullanılmaktadır. Bir örnek olarak, Alzheimer hastaları tipik olarak çalışma belleği eksikliği yaşarlar; gruplama, hastaların sözel çalışma belleği performansını iyileştirmek için etkili bir yöntemdir.[9]

Kanal kapasitesi, Büyülü sayı yedi, Kısa süreli hafıza artışı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gruplama sözcüğü, George A. Miller'ın " Büyülü Sayı Yedi, Artı veya Eksi İki: Bilgi İşleme Kapasitemize İlişkin Bazı Sınırlar " adlı 1956 tarihli ünlü bir makalesinden geliyor.[10] Bilgi teorisinin psikolojide uygulanmaya başladığı bir zamanda, Miller bazı insan bilişsel görevlerinin bit cinsinden kabaca sabit bir kapasite ile karakterize edilen "kanal kapasitesi" modeline uyduğunu ancak kısa süreli hafızaya uymadığını gözlemledi. Çeşitli çalışmalar, kısa süreli hafızanın yaklaşık "yedi artı ya da eksi iki" parça kapasitesine sahip olduğu söyleyenerek özetlenebilir. Miller (1956) şöyle yazdı: "İkili öğelerle aralık yaklaşık dokuzdur ve tek heceli İngilizce kelimelerle yaklaşık beşe düşse de, fark, sabit bilginin gerektireceği hipotezden çok daha azdır (ayrıca bkz. bellek uzamı). Anlık belleğin süresi, en azından bugüne kadar incelenen aralık üzerinde, grup başına bit sayısından neredeyse bağımsız görünmektedir. Miller, "bilgi grubunu neyin oluşturduğuna dair kesin olmadığımızı" kabul etti.[6]

Miller'ın 1956 yılındaki teorisine göre, az bilgi içerikli öğeler için olan kısa süreli belleği verimli şekilde artırmak, bu kısa içerikli öğeleri zihinsel olarak daha yüksek bilgi içerikli öğeler şeklinde yeniden kodlayarak mümkündür. Bu sürecin şöyle bir senaryoda yararlı olduğunu düşünüyordu: Radyo-telgraf kodunu öğrenmeye yeni başlayan bir adam, her bir söyleneni ve telgrafik sinyali ayrı bir yığın olarak duyuyor. Hemen sonra bu sesleri harflere göre düzenleyebiliyor ve sonra harflerle gruplar halinde ilgileniyor. Daha sonra harfler kendilerini daha büyük gruplar olan kelimeler olarak düzenliyor ve telgrafçı tüm cümleleri duymaya başlıyor. Böylece, bir telgrafçı birbirinden farklı çok sayıda söyleneni ve telgrafik sinyali tek bir cümle olarak etkili bir şekilde "hatırlayabilir". Deneyimsiz katılımcılar en fazla dokuz ikili öğeyi hatırlayabilir ancak Miller'ın 1954'te insanlara bir dizi ikili rakamı dinlettiği (durumların birinde) ve onları zihinsel olarak beşli gruplara ayırmak için eğittiği deneyinde,katılımcılar her grubu bir ad ile yeniden kodlarlar (örneğin, 10101 için "yirmi bir") ve adları hatırlarlar. Yeterli alıştırma ile birlikte, insanlar kırk ikili haneyi  hatırlamanın  mümkün olduğunu buldu. Miller şunu yazdı:

Bir kişinin arka arkaya 40 tane ikili haneyi kavramasını ve onları hatasız olarak tekrar etmesini izlemek etkileyicidir. Bununla birlikte, bunu sadece bellek süresini uzatmak için bir anımsatıcı hile olarak düşünüyorsanız, neredeyse tüm bu anımsatıcı cihazlarda örtük olan daha önemli noktayı kaçırırsınız.Mesele şu ki, yeniden kodlama, başa çıkabileceğimiz bilgi miktarını arttırmak için son derece güçlü bir silahtır.[6]

Uzmanlık ve becerikli bellek efektleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Araştırmalar, insanların aşina oldukları öğeleri hatırlamaya çalıştıklarında daha iyi belleğe sahip olduklarını göstermiştir. Benzer şekilde, insanlar tanıdık oldukları gruplar oluşturma eğilimindedir. Bu aşinalık, onlara daha fazla kapasitenin özgün parçalarını ve bir bütün olarak daha fazla grubu hatırlamalarına izin verir. Chase ve Erikson'ın bir lisans öğrencisi olan SF ile iki yıl boyunca çalışarak iyi bilinen bir gruplama çalışması yürütülmüştür.[11] Onlar bir kişinin sayı dizisi aralığının alıştırma yapma ile iyileştirilip iyileştirilemeyeceğini görmek istediler. SF deneye 7 haneli normal bir aralık ile başladı. SF uzun mesafe koşucusuydu ve onun sayı dizilerini yarış zamanları olarak gruplaması sayı dizisi aralığını artırdı. Deneyin sonunda sayı dizisi aralığı 80 sayıya ulaştı. 21. Yüzyıl Okulları için Beyin Hedefli Öğretim Modeli (2012) araştırmasının daha sonraki bir açıklaması, SF'nin daha sonra yaşları ve yılları dahil ederek stratejisini genişlettiğini ancak gruplarının her zaman tanıdık olduğunu ve böylece onun hatırlanacak grupları daha kolay hatırlamasını sağladığını gösterdi.[12] Uzmanlık gerektiren bir alanda bilgi sahibi olmayan bir kişinin (örneğin mil/maraton zamanlarına aşina olması) yarış zamanlarını gruplamakta zorluk çekeceğini ve sonuçta bu yöntemi kullanarak kişinin çok sayıda ezberleyemeyeceğini belirtmek önemlidir.

Motor öğrenmede gruplama

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir öğrenme yöntemi olarak gruplama bir dizi bağlamda uygulanabilir ve sözlü materyal öğrenmekle sınırlı değildir.[13] Karl Lashley, seri düzen hakkında yazdığı klasik makalesinde, lineer ve düz bir şekilde düzenlenmiş gibi görünen ardışık yanıtların altında yatan hiyerarşik bir yapı olduğunu savundu.[14] Bu daha sonra Rosenbaum ve arkadaşları tarafından motor kontrolünde gösterilmiştir (1983).[15] Böylece diziler alt dizilerden ve alt diziler de alt-alt-dizilerden oluşabilir. Dizilerin hiyerarşik gösterimleri, doğrusal gösterimlerin üzerine bir üstünlüğe sahiptir. Tüm yapının rehberliğini korurken, verimli lokal eylemi düşük hiyerarşik düzeylerde birleştirirler. Doğrusal bir dizinin temsili depolama açısından basit olsa da, geri alma sırasında potansiyel sorunlar olabilir. Örneğin, dizi zincirinde bir kopma varsa, sonraki unsurlar erişilemez hale gelir. Öte yandan, hiyerarşik bir temsilin birden çok temsil seviyesi olacaktır. Alt düzey düğümler arasında olan bir bağlantıdaki kopukluk, dizinin herhangi bir bölümünü erişilemez hale getirmez. Çünkü daha üst düzeydeki kontrol düğümleri (gruplama düğümleri) daha düşük düzey düğümlerine erişimi hala sağlayabilir.

Üç kademeli, gruplama için hiyerarşik şema. En alt unsur doğrusal gösterimi, orta unsurlar ise gruplama düğümlerini gösteriyor. En üst unsur ise bütün diziyi temsil ediyor.
Üç kademeli, gruplama için hiyerarşik şema. En alt unsur doğrusal gösterimi, orta unsurlar ise gruplama düğümlerini gösteriyor. En üst unsur ise bütün diziyi temsil ediyor.

Motor öğrenmede gruplar Terrace (2001) 'de ardışık eylemler arasındaki duraklamalar olarak tanımlanır.[16] Buna göre, dizi performansı aşamasında (öğrenmeden sonraki aşamada) katılımcıların duraklamalar sırasında liste öğelerini gruplar halinde indirmeleri önerilir. Ayrıca, girdi ve çıktı grupları kavramlarının ve kısa ve uzun süreli bellek fikirlerinin ayrılmasını öneren, grupların işlevsel bir tanımını savundu. Giriş grupları, yeni bilgilerin kodlanması sırasında çalışma belleğinin sınırlandırılmasını (yeni bilgilerin uzun süreli bellekte nasıl saklandığını) ve sonraki hatırlama sırasında nasıl hatırlandığını yansıtır. Çıktı grupları, çalışma belleğinde aşırı öğrenilmiş motor programlarının bağlantılı bir şekilde oluşturulan organizasyonunu yansıtır. Sakai ve diğ. (2003) katılımcıların kendiliğinden bir diziyi birkaç grup halinde organize ettiklerini ve aynı dizinin test edilen katılımcılar arasında farklı gruplara ayrıldığını göstermiştir.[17] Ayrıca, karışık diziler için olan performansın grup kalıpları bozulduğunda, kalıpların korunmasına göre daha kötü olduğunu gösterdiler. Gruplama kalıpları da kullanılan etkileyicilere bağlı gibi görünmektedir.

Uzun süreli bellek yapılarının öğrenilmesi olarak gruplama

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu kullanım, Miller'ın (1956) gruplama yöntemi ile gruplama fikrinden kaynaklanmaktadır ancak vurgu kısa süreli bellek yerine uzun süreli bellek üzerindedir. Bir grup daha sonra "birbiriyle güçlü ilişkilere sahip ancak diğer gruplardaki öğelerle zayıf ilişkilere sahip bir öğeler koleksiyonu" olarak tanımlanabilir.[18] Chase ve Simon (1973) ve daha sonra Gobet, Retschitzki ve de Voogt (2004), gruplamanın satranç uzmanlığına bağlı birkaç fenomeni açıklayabildiğini göstermiştir.[18][19] Bir satranç tahtasındaki parçalara kısa bir bakışın ardından, yetenekli satranç oyuncuları acemi satranç oyuncularından çok daha büyük gruplar kodlayabilir ve hatırlayabilirler. Ancak, bu etkiye satranç kurallarının özel bilgisi aracılık eder; parçalar rastgele dağıtıldığında (gerçek oyunlarda yaygın olmayan veya izin verilmeyen senaryolar dahil), yetenekli ve acemi satranç oyuncuları arasında olan grup boyutu farkları önemli ölçüde azalmıştır. Bu fikir kullanılarak EPAM (Basit Algılayıcı ve Ezberleyici) ve CHREST (Grup Hiyerarşi ve Geri Alma Yapıları) gibi çeşitli başarılı hesaba dayalı öğrenme ve uzmanlık modelleri geliştirilmiştir. Gruplama, dil edinimi modelleri ile de kullanılmıştır.[20]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

  1. ^ "Memory Loss and Gains of Older Adults" (PDF). 12 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  2. ^ "APA Dictionary of Psychology". dictionary.apa.org (İngilizce). 27 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020. 
  3. ^ Thalmann (Ocak 2019). "How does chunking help working memory?" (PDF). Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition (İngilizce). 45 (1): 37-55. 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Haziran 2020. 
  4. ^ Endel Tulving; Fergus I. M. Craik (5 Mayıs 2005). The Oxford Handbook of Memory (İngilizce). Oxford University Press. ISBN 9780190292867. 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ Johnson, Neal F. (1970), "The Role of Chunking and Organization in The Process of Recall", Psychology of Learning and Motivation, cilt 4, ss. 171-247, doi:10.1016/S0079-7421(08)60432-6, 25 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 20 Haziran 2020 
  6. ^ a b c d Miller (1956). "The magical number seven, plus or minus two: some limits on our capacity for processing information". Psychological Review. 63 (2): 81-97. 
  7. ^ Lindley (1 Ağustos 1966). "Recoding as a function of chunking and meaningfulness". Psychonomic Science (İngilizce). 6 (8): 393-394. 
  8. ^ Lyon (1 Ekim 1977). "Individual differences in immediate serial recall: A matter of mnemonics?". Cognitive Psychology (İngilizce). 9 (4): 403-411. 
  9. ^ Huntley (Mayıs 2011). "Working memory task performance and chunking in early Alzheimer's disease". The British Journal of Psychiatry (İngilizce). 198 (5): 398-403. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020. 
  10. ^ Cognitive psychology (İngilizce). New York: Appleton-Century-Crofts. 1967. ISBN 978-0-390-66509-6. 
  11. ^ Chase, William G.; Ericsson, K. Anders (1982), "Skill and Working Memory", Psychology of Learning and Motivation, cilt 16, ss. 1-58, 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 20 Haziran 2020 
  12. ^ Mariale M. Hardiman (2012). The brain-targeted teaching model for 21st-century schools (İngilizce). Corwin. ISBN 978-1-4129-9198-8. 
  13. ^ Oberauer, Klaus; Lewandowsky, Stephan; Awh, Edward; Brown, Gordon D. A.; Conway, Andrew; Cowan, Nelson; Donkin, Christopher; Farrell, Simon; Hitch, Graham J.; Hurlstone, Mark J.; Ma, Wei Ji (Eylül 2018). "Benchmarks for models of short-term and working memory" (PDF). Psychological Bulletin (İngilizce). 144 (9): 885-958. doi:10.1037/bul0000153. ISSN 1939-1455. PMID 30148379. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Haziran 2020. 
  14. ^ Jeffress, Lloyd A. (Lloyd Alexander), 1900- (1967) [1951]. Cerebral mechanisms in behavior; the Hixon symposium. Hafner. OCLC 192457. 
  15. ^ Rosenbaum, David A.; Kenny, Sandra B.; Derr, Marcia A. (1983). "Hierarchical control of rapid movement sequences". Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance (İngilizce). 9 (1): 86-102. doi:10.1037/0096-1523.9.1.86. ISSN 1939-1277. 
  16. ^ "Serial Organization of Behavior". pigeon.psy.tufts.edu. Retrieved 2020-04-14.
  17. ^ Sakai, Katsuyuki; Kitaguchi, Katsuya; Hikosaka, Okihide (1 Eylül 2003). "Chunking during human visuomotor sequence learning". Experimental Brain Research. 152 (2): 229-242. doi:10.1007/s00221-003-1548-8. ISSN 0014-4819. PMID 12879170. 
  18. ^ a b Gobet, Fernand (2004-08-05). Moves in Mind: The Psychology of Board Games (1 ed.). Psychology Press. doi:10.4324/9780203503638. ISBN 978-0-203-50363-8.Gobet, Fernand (5 Ağustos 2004). Moves in Mind: The Psychology of Board Games (İngilizce) (1 bas.). Psychology Press. doi:10.4324/9780203503638. ISBN 978-0-203-50363-8. 2 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020. 
  19. ^ Chase, William G.; Simon, Herbert A. (1973-01-01). "Perception in chess". Cognitive Psychology. 4 (1): 55–81. doi:10.1016/0010-0285(73)90004-2. ISSN 0010-0285.Chase, William G.; Simon, Herbert A. (1 Ocak 1973). "Perception in chess". Cognitive Psychology (İngilizce). 4 (1): 55-81. doi:10.1016/0010-0285(73)90004-2. ISSN 0010-0285. 
  20. ^ Tomasello, Michael; Lieven, Elena; Bannard, Colin (2009-10-13). "Modeling children's early grammatical knowledge". Proceedings of the National Academy of Sciences. 106 (41): 17284–17289. Bibcode:2009PNAS..10617284B. doi:10.1073/pnas.0905638106. ISSN 0027-8424. PMC 2765208. PMID 19805057.Tomasello, Michael; Lieven, Elena; Bannard, Colin (13 Ekim 2009). "Modeling children's early grammatical knowledge". Proceedings of the National Academy of Sciences (İngilizce). 106 (41): 17284-17289. Bibcode:2009PNAS..10617284B. doi:10.1073/pnas.0905638106. ISSN 0027-8424. PMC 2765208 $2. PMID 19805057. 

Bibliyografya

  • Bannard, C., Lieven, E., & Tomasello, M. (2009). Modeling children's early grammatical knowledge 8 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Proceedings of the National Academy of Sciences, 106(41), 17284-17289. DOI:10.1073/pnas.0905638106
  • Tulving, E., & Craik, F. I. M. (2000). The Oxford handbook of memory. Oxford: Oxford University Press.
  • Vecchi, T., Monticellai, M. L., & Cornoldi, C. (1995). Visuo-spatial working memory: Structures and variables affecting a capacity measure. Neuropsychologia, 33(11), 1549-1564.

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Gruplama&oldid=34237592" sayfasından alınmıştır