Gine ve Yeşil Burun’un Bağımsızlığı için Afrika Partisi
PAIGC | |
|---|---|
 | |
| Genel başkan | Carlos Gomes Júnior |
| Kurucu | Amilcar Cabral Luis Cabral |
| Kuruluş tarihi | 19 Eylül 1956 |
| İdeoloji | Sosyal demokrasi Demokratik sosyalizm Sol milliyetçilik Afrika milliyetçiliği Tarihsel: Marksizm-Leninizm |
| Siyasi pozisyon | Merkez sol ve sol Tarihsel: Aşırı sol |
| Uluslararası üyelik | Sosyalist Enternasyonal |
| Gine-Bissau Ulusal Halk Meclisi | 67 / 100
|
| İnternet sitesi | |
| Gine-Bissau | |
Gine ve Yeşil Burun'un Bağımsızlığı için Afrika Partisi (Portekizcesi: Partido Africano da Independência da Guiné e Cabo Verde) veya PAIGC, Gine-Bissau'yu 1973 yılındaki bağımsızlığından 1990'lı yılların sonuna dek yöneten ve 2004 yılından 2005 yılına kadar iktidarda olan siyasi parti. Parti, halihazırda Ulusal Halk Meclisinde çoğunluğa sahiptir. 2007 yılında iktidardaki koalisyonun bir parçası olmuş, 2008 yılında görevden ayrılana kadar PAIGC üyesi Martinho Ndafa Kabi, başbakan olarak görev yapmıştır.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bağımsızlık mücadelesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Parti, 19 Eylül 1956 tarihinde Portekiz sömürgesi olan Portekiz Ginesi'nde Amilcar Cabral ve kardeşi Luis Cabral tarafından kuruldu. Parti, Gine ve Yeşil Burun'un Portekiz'den bağımsızlığını savunmaktaydı.[1]
1950'li yıllarda Portekiz Ginesi, Portekiz'in Afrika kıtasındaki en az gelişmiş sömürgesiydi. Konumu gereği Portekiz'in Angola ve Mozambik'deki sömürge toprakları için sıçrama noktası oluşturuyordu.
1959 yılında meydana gelen Pijiguiti Katliamı özellikle işçilerin ve halkın PAIGC örgütünü desteklemelerine yol açacaktır. Olayda eylem yapan liman işçilerine Portekiz askerlerince ateş açılacak ve 50 işçi hayatını kaybedecektir. Portekiz buna rağmen örgütü ciddiye almayacak ve bastırmaya bile çalışmayacaktır.
1961 yılında Mozambik'deki FRELIMO, Angola'daki MPLA ve Gine-Bissau'daki PAIGC Portekiz'e karşı yürüttükleri bağımsızlık mücadelelerini koordine edebilme için Portekiz Sömürgelerindeki Ulusal Örgütler Konferansı'nı (Portekizce: Conferência das Organizações Nacionalistas das Colónias Portuguesas) kurarlar.
İlk başta Portekiz'in ülkeden çıkmasını barışçıl yollarla savunan PAIGC, Portekiz rejiminin giderek silahlı kuvvetler başvurmasıyla beraber silahlı eylemlere başlayacaktır.
Portekiz'e karşı silahlı mücadele Mart 1962'de Praia'da başlayacak, eylemler çoğunlukla Yeşil Burun Adaları'ndan çok Gine'de yoğunlaşacaktır. Yeşil Burun'da PAIGC yeraltında örgütlenirken askeri saldırılarla zayiat alan örgüt bir süre sadece sabotaj eylemleri yapacaktır.
1963 Ocak ayında Amilcar Cabral, Portekiz'e savaş ilan edecek ve Tite Askeri Üssü'ne saldıracaktır. Kuzey bölgelerde yoğun çatışmalar yaşanır.
Sürmekte olan Soğuk Savaş döneminde PAIGC gerillaları, Sovyetler Birliği ve Küba'dan askeri silah ve cephane desteği alacak, bu ülkelere eğitim için gerilla gönderecektir.
İlk parti kongresi Şubat 1964'te kurtarılmış Cassaca kentinde yapılır. Bu kongrede PAIGC örgütünün siyasi ve askeri kanadı yeniden değerlendirilir ve örgütlenir. Gerilla kuvvetlerini desteklemek için yeni bir ordu (Halkın Devrimci Silahlı Kuvvetleri FARP) kurulmasına karar verilir.
Savaş boyunca Portekiz Ordusu oldukça başarısız olur. Uzun süre PAIGC ciddiye alınmaz, birlikler Angola ve Mozambik'teki çatışma bölgelerine kaydırılır. Durumun ciddiyetini anlamaya başlayınca ise iş işten geçmiştir.
1966 yılında Amilcar Cabral, Havana Küba'da yapılan Tricontinental Konferansı'na katılacak ve Küba lideri Fidel Castro üzerinde olumlu bir etki bırakacak, bu sayede Küba, PAIGC örgütüne bağımsızlık mücadelesi için askeri danışman, doktor, teknisyen ve mühimmat yardımı yapacaktır. Gine-Bissau'ya gönderilen Küba delegasyonunun başında Kübalı ünlü devrimci Victor Dreke bulunur.[2]
1967 yılına gelindiğinde PAIGC Portekiz kışla ve karakollarına yüzlerce saldırı düzenlemiş ve ülkenin üçte ikisine hakim olmuş konumdadır. Ertesi yıl Portekiz, yeni atanan General António de Spínola önderliğinde yeni bir saldırı başlatır. Spínola, gerillaların halk desteğini kırmak için büyük bir inşa süreci başlatır; okullar, hastaneler ve yolların yapımına girişir.
Portekiz Ordusu, ABD'nin Vietnam'da kullandığı napalm ve biyolojik silahları kullanmaya başlar. Spínola'nın uyguladığı taktiklerle Portekiz Ordusu ilerlemeye başlayacaksa da PAIGC, Sovyetler Birliği ve Küba'dan aldığı yeni silahların yardımıyla saldırılara kısa sürede yanıt üretecektir. Örgütün, İlyuşin İl-14 bombardıman uçakları bile bulunmaktadır.
Ocak 1973'te örgüte büyük bir darbe indirilir ve lideri Amilcar Cabral, Portekiz gizli servisince öldürülür. Her şeye rağmen 24 Eylül 1973'te tek taraflı olarak ilan edilen bağımsızlık Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda 93-7 oyla kabul edilir ve Portekiz'in ülkedeki silahlı varlığı yasa dışı ilan edilir.[3]
Portekiz Ordusu askeri olarak ayakta olsa da Lizbon’daki António de Oliveira Salazar rejimi sömürge savaşları sonucunda iflasın eşiğini gelen ekonomik yapı, rejimden memnuniyetsizliğini dile getiren sol kamuoyu ve düşük rütbeli subaylar ile sıradan askerlerin müdahalesi sonucu Karanfil Devrimi sonucu devrilecektir. Geçiş döneminde en güçlü siyasi özne olan Portekiz Komünist Partisi'nin sömürgelerle ilgili politikası olan koşulsuz bağımsızlık verilmesi Angola, Mozambik ve Gine-Bissau’da uygulanacak ve 10 Eylül'de bağımsızlığını kazanan Gine-Bissau’nun ilk Devlet Başkanı Amilcar’ın kardeşi Luis Cabral olacaktır.
11 yıllık savaşın sonunda ülkede bulunan 35000 Portekiz askerinden 1875'i, PAIGC örgütünün ise 10000 askerinden 6000'i hayatını kaybedecektir.
Bağımsızlıktan sonra
[değiştir | kaynağı değiştir]Bağımsızlığın kazanılmasından sonra iktidara PAIGC geçecektir. Devlet Başkanı Luis Cabral olacaktır. PAIGC, Gine-Bissau ve Yeşil Burun'un birliğinden yana olsa da birlik, 1980 yılında bozulacaktır. 1980 yılında Yeşil Burunlu olan Cabral’a yapılan askeri darbe sonucu, iktidarı João Bernardo "Nino" Vieira alacaktır.[4] Bu gelişme üzerine partinin Yeşil Burun örgütü ayrı bir parti olarak ayrılacaktır. 1991 yılında ilk çok partili seçimler yapılacak, PAIGC oyların %46'sını alarak birinci parti olacaktır.
Ülkede 1998 Haziran ayında başlayan iç savaş, 1999 Mayıs'ında Vieira'nın devrilmesiyle sonuçlanır. Parti Kongresinde ise Vieira “savaş çıkartmak için kışkırtıcılık” suçundan partiden atılır ve yerine eski başbakanlardan Manuel Saturnino da Costa getirilir. İktidardaki askerî cuntanın onayıyla devlet başkanlığı için aday olan PAIGC üyesi Francisco Benante Devlet Başkanı seçilir. Kasım ayında yapılan parlamento seçimlerinde ise PAIGC yine birinci parti olur.
Parti 2004 Mayıs ayında yapılan seçimlerde %31 oyla birinci parti olur ve iktidardan devrildiği 1999 yılından itibaren ilk kez hükûmete gelir. Parti lideri, Carlos Gomes Júnior Başbakan olur. 2005 yılında yapılan devlet başkanlığı seçimlerinde ise PAIGC adayı, sürgünden dönen Vieira karşısında tutunamaz ve Vieira yeniden Devlet Başkanı seçilir. Seçildikten sonra Gomes'i görevden alır ve PAIGC içinde kendisi lehine muhalefet yapan Aristides Gomes'i başbakanlık görevine getirir.
2007 yılında ise güvenoyu alamayan Aristides, görevden alınınca PAIGC'in de aralarında bulunduğu koalisyon başa gelir ve PAIGC liderlerinden Martinho Ndafa Kabi Başbakan olur. Kabi ile partisi arasındaki çelişkiler 2008 yılında su yüzüne çıkar ve parti desteğini çekince Kabi görevi bırakmak zorunda kalır.
İdeoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Gine ve Yeşil Burun'un bağımsızlığını sağlamayı amaçlayan PAIGC, Marksist-Leninist bir ulusal kurtuluş hareketi olarak kurulmuştur. Portekiz'in bölgeden çekilmesiyle birlikte yönetime geçerek ülke ekonomisini tarım üzerine inşa etmiş ve herkesin eğitime erişebilmesi için önemli adımlar atmıştır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından diğer birçok siyasi parti gibi ideolojik değişime uğramış, sosyal demokrasi ve demokratik sosyalizme yönelmiştir. Afrika ülkeleri arasındaki ilişkilerin geliştirilmesini savunan PAIGC, aynı zamanda milliyetçi bir duruş sergilemektedir.
PAIGC, uluslararası alanda Sosyalist Enternasyonal'in bir üyesidir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Brockman, Norbert, An African Biographical Dictionary, 1994, s. 73
- ^ Jihan El Tahri (2007) Cuba! Africa! Revolution!. BBC Television
- ^ "Konuyla ilgili 3061 numaralı BM kararı" (PDF). 9 Ocak 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2009.
- ^ Kendisi de askeri bir darbeyle başa geçen PAIGC üyesi Vieira Genelkurmay Başkanı'nın öldürülmesinden sorumlu tutularak ordu birliklerine bağlı güçler tarafından konutunda 2 Mart 2009 günü öldürülür.
