İçeriğe atla

George Washington (mucit)

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Washington tarafından keşfedilen kahveye ait bir reklam (The New York Times, 23 Şubat 1914)

George Constant Louis Washington[1][I] (20 Mayıs 1871 - 29 Mart 1946), Anglo-Belçika asıllı Amerikalı mucit ve iş insanı. Geliştirdiği hazır kahve hazırlama yöntemi ve bunun seri üretimini gerçekleştirmek amacıyla kurduğu G. Washington Coffee Company adlı şirketle tanınmıştır.

Belçika doğumlu olan Washington 1897 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nin New York bölgesine yerleşmiş, teknik alanlardaki birçok başarısız girişimin ardından hazır kahve üretimine başlamıştır. Orta Amerika'da bulunduğu 1906-1907 yılları arasında elde ettiği deneyimle 1909'da kendi ürettiği kahveyi satmaya başlayan Washington, üretimi hızlandırmak amacıyla 1910 yılında bir şirket kurmuştur. New York ve New Jersey merkezli şirket kısa sürede büyümüş ve ABD ordusunun I. Dünya Savaşı sırasındaki kahve gereksiniminin büyük bölümünü karşılamıştır. Reklamları New York gazete ve radyolarında da yayınlanan şirketin ulaştığı başarı Washington'ı varsıl kılmış; sonuçta mucit Brooklyn'de kaldığı konağın ardından 1927 yılında New Jersey'de bir malikâneye taşınmıştır. Aynı yıl vergi denetçileriyle sorun yaşayan Washington daha sonra evlenmiş ve üç çocuk sahibi olmuştur.

Washington ölümünden kısa süre önce şirketini American Home Products'a satmak zorunda kalmıştır. Kahve markası 1961'e dek etkinlik gösteren Washington'ın adı G. Washington's Seasoning & Broth adlı üründe kendine yer bulmuştur.

Gençlik yılları ve ailesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

George Washington Mayıs 1871'de[2] bir İngiliz baba ve Belçikalı annenin çocuğu olarak Kortrijk, Belçika'da[3][II] dünyaya gelmiştir.[2][4] O günkü yurttaşlık yasalarının babalık bağını temel almasından ötürü İngiliz vatandaşı sayılan Washington Mayıs 1918'de ABD vatandaşlığına geçmiştir.[5] Washington'ın ailesinden en az altı kişinin ABD ve Orta Amerika'nın farklı bölgelerine yerleştiği bilinmektedir.[3] Mucidin Amerika Birleşik Devletleri başkanı George Washington'ın yakını olduğunu savunan görüşler olsa da, bu bağlantı açık değildir.[6]

Brüksel'e yerleşen Washington daha sonra Bonn Üniversitesi'nde kimya eğitimi almıştır.[4] Washington Aralık 1895'te Angeline Céline Virginie (ABD'de yalnız "Lina" adını kullanmıştır) Van Nieuwenhuyse (d. 1876) ile evlenmiştir.[1][2][7] 1900 ABD Nüfus Sayımı kayıtları Lina'nın bir Belçikalı baba ve İngiliz annenin çocuğu olduğunu göstermektedir.[2] Washingtonların 6 Ekim 1896'da Anvers'ten kalkan bir gemiyle ABD'ye göçtüğü Ellis Island'daki kayıtlarda yer almasına karşın, 1900 ABD Nüfus Sayımı ailenin ABD'ye 1907 yılında giriş yaptığını bildirmektedir.[2] New York bölgesine yerleşen çiftin Louisa (d. Mayıs 1897),[2] Irene (d. Mayıs 1898)[2] ve George Washington Jr. (d. Ağustos 1899)[2][8] adlı üç çocuğu olmuştur.[2][9]

Ailesiyle birlikte New Brighton'a yerleşen Washington, Jersey City'de havagazı fitili üreten bir şirket kurmuştur.[3] Ne var ki, ampul teknolojisinin gelişmesi bu işin sonunu getirmiştir.[4] Bir kamera şirketi sahibi de olan Washington'ın mesleği 1900 ABD Nüfus Sayımı'nda mucit olarak geçmektedir. Nüfus sayımı sırasında 29 yaşında olan Washington, Brooklyn'de kiralık bir evde eşi (23 yaşında), üç çocuğu, kız kardeşi (25 yaşında), üç hizmetçi ve bunlardan ikisinin bir çocuğuyla birlikte yaşamaktaydı.[2]

Washington 1906[10][11] veya 1907'de[4] Guatemala'da çiftlikçilikle uğraşmıştır. Bu sırada hazır kahve üretimiyle ilgili bilgi de edinen Washington yaklaşık bir yıllık[3] aranın ardından New York'a geri dönmüştür.

Özel yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kahve üretimine 1910 yılında başlayan Washington'ın bu sırada biri 47 Prospect Park West, Brooklyn;[5] diğeri 287 South Country Road, Bellport, Suffolk County'de yer alan iki evi bulunmaktaydı.[12][IV] Washington 1926-1927'de bu evleri bir sosyal kulübe dönüştürmek isteyen bir grup varlıklı Brooklynliye satmıştır.[13][14] Bu satıştan elde ettiği yaklaşık 1 milyon dolarla New Jersey'de bir arsa satın alan Washington, şirketini buraya taşımış ve Vali Franklin Murphy'nin "Franklin Farms", Mendham'daki eski evinde oturmaya başlamıştır.[15]

Olağandışı hayvanlar ve bahçecilik konularına ilgi duyan Washington[12] Bellport ve Mendham'daki evlerini küçük birer hayvanat bahçesine dönüştürmüştür. Long Island'da omzunda kuş ve maymunla dolaştığı gözlenen[12] mucit kendi kurduğu hayvanat bahçelerinde ender kuş türleri de yetiştirmiştir.[4][13] Washington'ın Bellport'ta geyik, koyun, keçi ve antilop beslediği de bilinmektedir.[13] Mendham'da barınan yüzlerce hayvan arasında lama ve zebralar da yer almıştır.[3] Washington aynı zamanda New York City'nin önde gelen sosyal kulüplerinden Lotos Club'ın etkin üyelerinden biri olarak tanınmıştır.[3]

Washington'ın adı 1920 ABD başkanlık seçimlerinde "Amerikan Partisi" adayı olarak geçmiş; ancak belgelerin zamanında tamamlanamamasından ötürü başvuru geçersiz sayılmıştır.[5] Ne var ki, bu adaylığın ciddi olup olmadığı tartışma konusudur. Bunun nedeni, George Washington'ın Birleşik Devletler doğumlu olmamasıdır. Adaylığın o günlerde sayıları artan "Amerikan partileri"ni ve benzeri girişimleri yermeye yönelik bir hareket olup olmadığı belirsizdir.[III]

Bu kurnaz adam bizi tümüyle işletti. Ses getirici bir kampanya yürütmeye yetecek parası var. Albert Feltman'ın Prospect Park West'teki konağına 100.000 dolar saydığını unuttunuz mu? Ona komşuluk eden Senator Calder ve George Hamlin Childs'tan siyaset hakkında bilgi aldığını da biliyoruz. Şimdi düşününce, o Amerikan Partisi işinin sonuç getiren bir dedikodu olduğu görülüyor. Tıpkı Bolşevikler, Kızıllar sonrası hükümet ve Milletler Cemiyeti'ndeki ağız dalaşı gibi... Bir şeyi gözden kaçırıyoruz gibime geliyor.

— Brooklynli bir siyasetçi (kimliği belirsiz), The New York Times, 4 Ocak 1920[5]

Buluşu ve iş yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hazır kahveyle beyaz şekerin saflığının karşılaştırıldığı bir reklam (The New York Times, 2 Ocak 1922)

George Washington; gaz lambası, kamera ve gıda işleme alanlarında iki düzinenin üzerinde patent sahibi olmuştur. Satori Kato'nun geliştirdiği hazır kahve tekniği bu alandaki ilk girişim olsa da, Washington'ın buluşu kahvenin ticari üretim alanına taşınmasını sağlamıştır. Washington'ın gümüş bir cezvenin ucunda gördüğü kurutulmuş pudradan esinlendiği düşünülmektedir.[16] Alman asıllı Guatemalalı Federico Lehnhoff Wyld da bu sırada bir hazır kahve tekniği geliştirmiş[11] ve bu ürünü Avrupa pazarına taşımıştır. Ne var ki, Wyld'ın Washington'ın özel doktoru oluşu bu buluşun tümüyle bağımsız gerçekleşmediği kuşkusu uyandırmaktadır.[10]

Washington'ın ürünü 1909'da Red E Coffee (okunuşu hazır sözcüğünün İngilizce karşılığı olan "ready" sözcüğüne benzetilerek) adıyla satışa sunulmuş, bir yıl sonra ise yeni kurulan G. Washington Coffee Refining Company adlı şirkete bağlanmıştır.[10] Washington'ın ilk üretim yeri Brooklyn'deki Bush Terminal endüstri kompleksiyken şirket 1927 yılında New Jersey'e taşınmış ve üretimi Morris Plains'te sürdürmüştür.[15][IV]

Ürünün reklamları hazır kahvenin kullanışlılık, çağdaşlık ve saflık özelliklerine vurgu yapmıştır. Sindirim sistemine yardımcı olduğu belirtilen hazır kahvenin uyku açıcılık etkisinin (kahvenin yapısında bulunan kafeinin oluşturduğu etki) geleneksel kahveye oranla daha düşük olduğu öne sürülmüştür. Amerikan ordusunun I. Dünya Savaşı'nda bu ürünü kullanması da satışları artırmıştır. Şirketin NBC'de yayınlanan "Sherlock Holmes" adlı radyo dizisi ile Blue Network'e 1930-1935 yılları arasında sponsor olmasıyla ürünün tanıtımı amaçlanmıştır.[17] Tüm bunlara karşın, ilk hazır kahve ürünlerinin zaman zaman kalitesiz bulunduğu da gözlenmiştir.[18]

Washington, şirketiyle olan finansal bağına ilişkin bazı vergi sorunları yaşamıştır. Mucit Kasım 1918'de kahve üretimine ilişkin ticari sırlarının kullanım hakkını şirkete bırakmış; ancak kendi payının 4/5'ini bir ay sonra yakın ailesine devretmiştir. Washingtonlar bu durumda aile üyelerinin gelirlerinin vergilendirilmemesi gerektiğini savunmuş ve davayı vergi temyiz mahkemesine taşımıştır. Sonunda Federal Temyiz Mahkemesi'ne taşınan dava 1927'de Washingtonlar aleyhine sonuçlanmıştır. Davanın Yüksek Mahkeme'ye götürülmesine ilişkin başvuru kabul edilmemiştir.[19]

Washington'ın George Washington Jr. adlı oğlu babasının şirketinde bir süre muhasebe müdürü olarak çalışmış ve geliştirdiği bir çinkografi tekniğinin patentini almıştır. O günkü gazetelerin sıklıkla kullandığı bu teknik 1948'de Fairchild Camera and Instrument tarafından yaşama geçirilmiştir.[20]

Askeri anlaşmaları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ürün I. Dünya Savaşı'nın ardından şu sloganla yeniden piyasaya sürülmüştür: Savaşa Gitmişti! Şimdi Burada (New York Tribune, 22 Haziran 1919)

Washington'ın ürünü I. Dünya Savaşı kumanyalarında kendine kayda değer bir yer edinmiştir. Savaş alanındaki kahve tüketimi askerlerin kafein depolamasına yardımcı olmak adına değerli sayılmaktaydı.[18] ABD Savaş Bakanlığı'nda gıda işleri sorumlusu olarak çalışan E.F. Holbrook kahvenin hardal gazının etkisinin savuşturulmasında da etkili olduğunu belirtmiştir.[10] Canadian Expeditionary Force tarafından 1914'ten American Expeditionary Force'un savaşa girdiği 1917 yılına dek kullanılan ürün daha sonra tümüyle ordunun gereksinimini karşılamaya yönelik üretim yapmıştır.[6] Bu alanda etkinlik gösteren yeni işletmelerin de katılımıyla üretim artış göstermiş; ancak ordunun kahve gereksinimi savaşın son döneminde toplam üretimin altı katına ulaşmıştır.[11]

Hazır kahve zaman içinde askerler tarafından da beğeni kazanmış ve "bir fincan George" takma adıyla anılmaya başlamıştır. Ürün, önceliğin tat yerine kafein desteğinde olduğu bu dönemde soğuk olarak da tüketilmiştir.[11]

“ Sıçanlar, yağmur, çamur, dama oyunu [sic], top ve mermi seslerine karşın mutluyum. Küçük ısıtıcımı çıkarıp George Washington kahvesinden yapmam yalnızca bir dakikamı alıyor... Bay Washington'ın iyiliği ve sağlığı için her gece dua ediyorum. „

Amerikan acil durum kumanya paketi çeyrek onsluk (7 gram) kahve poşetleri barındırmaktaydı.[6] Hazır kahvenin siper kumanyası olarak da kullanıldığı bilinmektedir. Amerika Birleşik Devletleri Ordusu II. Dünya Savaşı'nda yeniden Washington'la anlaşmış; ancak ordunun artan gereksinimini karşılamak amacıyla diğer kahve üreticileriyle de görüşmüştür. Nescafé'nin başını çektiği bu üreticiler iki savaş arası dönemde kurulmuştur.[18]

Son yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

George Washington, G. Washington Coffee Refining Company'nin 1943'te American Home Products tarafından satın alınmasıyla emekliye ayrılmıştır. Büyük bölümü aile üyelerince gerçekleştirilen satış işlemi American Home Products'ın sekiz yılda 34 şirketi bünyesine kattığı bir döneme denk gelmiş ve 29.860 hisse senedinin (yaklaşık 1.7 milyon dolar) değiş tokuşuyla tamamlanmıştır.[21][22] Şirketin G. Washington adlı biriminin başına Clarence Mark getirilmiştir.[21]

Washington son yıllarında "Franklin Farms" adlı mülkünü satmış ve New Vernon Road, Mendham'daki bir evde yaşamıştır.[4] Şirketinin satılmasından üç yıl sonra rahatsızlanan mucit 29 Mart 1946'da ölmüştür.[3] Washington'ın cenaze töreni üç gün sonra yapılmıştır.[23]

G. Washington adlı kahvenin üretimi, New Jersey'deki üretim yerinin 1961'de Tenco'ya (o gün itibarıyla The Coca-Cola Company'ye bağlı bir şirket) satılmasının ardından durdurulmuştur.[18] Washington'dan kalan son marka olan G. Washington's Seasoning & Broth 2000 yılında satışa çıkarılmış ve birkaç kez el değiştirdikten sonra 2001'de Homestat Farm, Ltd. bünyesine katılmıştır.[24]

Sahip olduğu patentler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
I^: Washington'ın gerçek adını Birleşik Devletler'de kullanmadığı sanılmaktadır. Nüfus sayımı ve göç kayıtları, patent başvuruları ve hakkında çıkan gazete yazıları buna örnek gösterilebilir.
II^: Washington'ın doğum yeri The New York Times'ta Kortrijk, The New York Herald Tribune'da Brüksel olarak geçmektedir. Belçika'daki kayıtlar mucidin en azından evliliğini Kortrijk'te yaptığını göstermektedir.[1]
III^: Eski Teksas Valisi James E. Ferguson 1920'deki seçimlere "Amerikan Partisi" adayı olarak katılmıştır.
IV^: Washington'ın Bellport'taki evi "Washington Yazlığı" olarak adlandırılmaktadır. 45 Hanover Bulvarı'ndaki The Morris Plains adresi ise 1928 tarihli bir reklamda 23 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. geçmektedir. The New York Times, üretim yerinin Morristown Hattı'nın hemen yanında yer aldığını belirtmiştir. Buna göre, doğru adres 45 Doğu Hanover Bulvarı olmalıdır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c Kortrijk evlilik kayıtları
  2. ^ a b c d e f g h i j George Washington'ın adının bulunduğu nüfus sayımı sonuç sayfası. 1900 ABD Nüfus Sayımı; Staten Island, New York
  3. ^ a b c d e f g "G. Washington, 74; Began Coffee Firm. Head of Refining Company for 33 Years Dies in Jersey. Founded Business in 1910". New York Times. 30 Mart 1946. 
  4. ^ a b c d e f "G. Washington Is Dead, Made Instant Coffee", The New York Herald Tribune, 29 Mart 1946
  5. ^ a b c d "Presidency Candidate Found in Brooklyn", The New York Times, 4 Ocak 1920
  6. ^ a b c The Story of a Pantry Shelf: An Outline History of Grocery Specialties (1925). New York: Butterick Publishing Company. çevrimiçi sürümü 20 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  7. ^ "Mrs. George Washington" (1876-1952), ölüm ilanı, The New York Times, 30 Ekim 1952
  8. ^ George Washington, Jr 6 Ağustos 1899'da dünyaya gelmiş ve 1 Aralık 1966 tarihinde Morristown, New Jersey'de yaşamını yitirmiştir. Social Security Death Index
  9. ^ 1900 ABD Nüfus Sayımı kayıtlarında Washingtonların en büyük çocuğunun doğum yeri Belçika olarak geçmektedir. Çiftin diğer çocuklarının doğum yeri ise New York olarak kaydedilmiştir.
  10. ^ a b c d Ukers, William H. (1922). All about Coffee. The Tea and Coffee Trade Journal Co.
  11. ^ a b c d Pendergrast, Mark (1999). Uncommon Grounds: The history of coffee and how it transformed our world. Basic Books. ISBN 0-465-05467-6
  12. ^ a b c Principe, Victor (2002). Bellport Village & Brookhaven Hamlet, NY. Arcadia Publishing. ISBN 0-7385-0968-X
  13. ^ a b c "Big Bellport Sale", The New York Times, 23 Mayıs 1926
  14. ^ "Brooklyn Club Buys", The New York Times, 25 Şubat 1927
  15. ^ a b "Coffee Company Builds New Plant", The New York Times, 26 Mayıs 1927
  16. ^ "History of Instant Coffee". Nestlé UK. 11 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2011.  Wayback Machine'de arşivlenmiş sürümü[ölü/kırık bağlantı]
  17. ^ Haendiges, Jerry. ""Sherlock Holmes episodic log"". The Vintage Radio Place. 12 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2011. 
  18. ^ a b c d Talbot, John M. (1997). "The Struggle for Control of a Commodity Chain: Instant Coffee from Latin America". Latin American Research Review 32 (2), 117-135
  19. ^ "George Washington Sues", The New York Times, 26 Mayıs 1927
  20. ^ "George Washington Jr. is Dead; Invented an Engraving Device", The New York Times, 27 Aralık 1966
  21. ^ a b "To Buy Coffee Company", The New York Times, 8 Nisan 1943
  22. ^ "Buy, Buy, Buy" 5 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Time, 6 Aralık 1943
  23. ^ "Deaths", The New York Times, 30 Mart 1946
  24. ^ "History - G. Washington's Seasoning & Broth". Homestat Farm, Ltd. 17 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2011. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=George_Washington_(mucit)&oldid=33404305" sayfasından alınmıştır