İçeriğe atla

Genografik Projesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Genografik Projesi (İngilizce: Genographic Project),[1] National Geographic Society ve IBM tarafından 13 Nisan 2005'te başlatılan, dünya çapında yüz binlerce insandan alınan DNA örneklerini toplayıp analiz ederek tarihsel insan göç modellerini haritalamayı amaçlayan çok yıllı bir genetik antropoloji çalışması.[2]

Genel bakış

[değiştir | kaynağı değiştir]

Spencer Wells tarafından 2005 ve 2015 yılları arasında düzenlenen ve yönetilen proje kapsamında, dünyadaki 11 bölgesel merkezdeki saha araştırmacıları, yerli halklardan DNA örnekleri toplamıştır. Projede ayrıca, projenin web sitesinden test kitleri halka satılmıştır. Proje, National Geographic Topluluğu, IBM ve Waitt Vakfı arasında özel olarak finanse edilen, kâr amacı gütmeyen bir iş birliğidir.

2012 Sonbaharında Genografik Projesi genetik antropolojiye adanmış, GenoChip adında yeni bir genotiplendirme dizisinin tamamlandığını açıkladı. GenoChip antropolojik testler için özel olarak tasarlanmıştır ve otozomal DNA, X-kromozom DNA, Y-kromozom DNA ve mitokondrial DNA'dan (mtDNA) SNP'ler içerir. Yeni çip tasarımı, National Geographic'in Spencer Wells, Johns Hopkins'ten Dr. Eran Elhaik, Family Tree DNA ve Illumina'nın ortak çalışmasıydı.

Geno 2.0 testi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Wells ve Elhaik tarafından geliştirilen Karma Testi, dokuz atasal bölgedeki genomik soylarının oranlarını değerlendirerek kişileri Kuzeydoğu Asya, Akdeniz, Güney Afrika, Güneybatı Asya, Okyanusya, Güneydoğu Asya, Kuzey Avrupa, Sahra Afri Afrika ve Yerli Amerikalı şeklinde sınıflandırmıştır.[3]

Nüfus Akdeniz Kuzey Avrupa Güneybatı Asya Sahra altı Afrikası Güney Afrika Kuzeydoğu Asya Güneydoğu Asya Amerika Yerlisi Okyanusya Toplam
Afroamerikan 6 10 4 73 4 2 99
Altaylar 2 17 22 53 4 98
Kızılderililer 4 5 3 4 83 99
Bermudalı 15 20 7 48 3 7 4 100
Britanyalılar 33 50 17 100
Bulgarlar 47 31 20 2 100
Çinliler 72 28 100
Danimarkalılar 30 53 16 99
Dominikliler 29 11 1 47 1 1 1 4 95
Doğu Hint 2 2 43 50 2 99
Mısırlılar 65 18 14 97
Finler 17 57 17 7 98
Gürcüler 61 7 31 99
Almanlar 36 46 17 99
Yunanlar 54 28 17 99
İspanyollar 48 37 13 98
İranlılar 42 8 42 5 97
Japonlar 75 25 100
Khoisan 47 52 99
Vietnamlılar 57 43 100
Kuveytliler 57 4 27 8 2 98
Lübnanlılar 66 5 26 2 99
Luhya 2 89 8 99
Madagaskar 2 57 4 15 20 98
Meksikalılar 28 20 8 4 2 36 98
Moğollar 6 12 67 9 4 98
Kafkasya halkları 46 16 33 4 99
Kuzey Hint 6 5 34 26 27 98
Okyanusya 12 88 100
Papualılar 5 4 91 100
Dağlık Perulular 2 2 95 99
Perulular 15 10 3 2 68 98
Porto Rikolular 31 21 9 25 2 11 99
Rumenler 43 36 19 2 100
Ruslar 25 51 18 4 98
Sardunyalılar 67 24 8 99
Güney Hint 4 2 58 35 99
Tacikler 22 22 44 10 98
Tatarlar 21 40 21 16 98
Tunuslular 62 6 10 19 2 99
Toskana 54 28 17 99
Vanuatulular 4 15 78 97
Batı Hint 9 6 58 26 99
Yorubalar 97 3 100

Halkın katılımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çalışmada 2005 yılından bu yana Genografik gönüllüleri (saha çalışması ve DNA örneklerinin sağlanması) ve halk temelli bilim projeleri kullanıldı. Araştırmaya halkın katılımı için yapılan bu yardım, bilimsel araştırmalardan yararlanmayı amaçlayan International Society of Genetic Genealogy (ISOGG) gibi kuruluşlar tarafından teşvik edilmiştir.[4][5][6] Bu teşviklerin amacı, kişisel DNA (genetik) testinin desteklenmesi, organizasyonu ve yaygınlaştırılmasını içermektedir.

Uluslararası Genetik Şecerat Topluluğu (ISOGG) halkın genetik araştırmaya katılımını desteklemektedir [7] ve bu gönüllülerin bilim camiasına değerli bilgi ve araştırma sağladığına inanmaktadır.[8]

Genografik Projenin Direktörü Spencer Wells, Southern California Genealogical Society için 2013 yılında yaptığı konuşmada:

2005 yılından bu yana, Genografik Projede insanlık öyküsü hakkındaki bilgimizi genişletmek için en son genetik teknoloji kullanılmış ve kamuoyunu araştırma çabasına dahil ederek bu araştırmanın DNA testinin öncülüğünü kullanan yeni bir "vatandaş bilim insanı" yaratmasına yardımcı olmuştur."dedi. Geno 2.0 projesi de aynı şekilde, insan nüfusu tarihinin yeni ayrıntılarını keşfetmek için topluluğun gücünden yararlanarak vatandaş bilimi için kapsamı daha fazla genişletme çabasındadır.[9]

İnsan hakları eleştirisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Projenin Nisan 2005'te ilan edilmesinden kısa bir süre sonra, Nevada'da bulunan Bio Sömürgecilik Konusunda Yerli Halk Konseyi (IPCB), projeyi eleştiren bir bildiri yayınladı. Sözcüler, bu özel projenin tersine, hükûmete genel bakışa sahip olan İnsan Genom Çeşitlilik Projesi tarafından gündeme getirilen tartışmalı konulardaki bağlantılarını belirttiler. IPCB, yerli halka katılmayı önerdi.[10] Ayrıca yerli halkların Genografik Projede işbirliği yapan IBM, Gateway Computers ve National Geographic'i boykot etmelerini önerdi.

Mayıs 2006'da, bazı yerli temsilciler Birleşmiş Milletler Yerli Sorunlar Daimi Forumu'na (UNPFII) genetik test katılımına itiraz ettiler. Bir sözcü;

"Genografik Projeler, yerli halkları, yerli halka hiçbir fayda sağlamayan, ancak onları önemli risklere tabi tutan araştırmalarda bilimsel merak konusu olarak kullanacakları için sömürücü ve ahlak dışıdır. Araştırmacılar, kendi spekülatif insanlık teorilerini ilerletmek için kan veya diğer vücut dokusu örneklerini alacaklardır".

UNPFII, Genografik Projenin amaçları ile ilgili soruşturma başlatmış ve projenin "yerli halklar için, konuyla ilgili istişarelerde bulunulmadan veya bunlarla ilgili risk almayacağını düşünülerek başlatılmış olduğundan, sorumlu Genetik Konseyi Yerli halkların temsilcilerinin düşüncelerinin doğru olduğunu ve projenin derhal askıya alınması gerektiği sonucuna varmıştır".

Mayıs 2006'da UNPFII, National Geographic ve diğer sponsorların projeyi askıya almasını önerdi.[11][12] Araştırmadan elde edilen bilgilerin, yerli halkların uzun zamandır devam eden inançlarıyla çatışabileceği ve kültürlerini tehdit edebileceği endişeleri vardı. Ayrıca toprak haklarına ve diğer kaynaklara yönelik yerel iddiaların halkı tehdit edilebileceğine dair endişeler vardı.

Aralık 2006 itibarıyla, federal olarak tanınan bazı kabileler Amerika Birleşik Devletleri'nde çalışmaya katılmayı reddetti.[11]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Avrupalıların kökeni Anadolu çıktı". Sabah. 25 Nisan 2013. 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2016. Uluslararası araştırma ekibinin yanı sıra Almanya'da bulunan Mainz Üniversitesi ve National Geographic Toplumu Genografik Projesi'nin dahil edildiği araştırmanın zaman içinde gerçekleşen ilk yüksek çözünürlüklü genetik kayıt olduğu belirtildi. 
  2. ^ "Hakkında" (İngilizce). National Geographic Society resmî web sitesi. 4 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2016. 
  3. ^ "Your Regional Ancestry: Regions" (İngilizce). National Geographic Society resmî web sitesi. 17 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2016. 
  4. ^ Bonney, R. and LaBranche, M. (2004). "Citizen Science: Involving the Public in Research," ASTC Dimensions, Mayıs/Temmuz 2004, s. 13.
  5. ^ Baretto, C., Fastovsky, D. and Sheehan, P. (2003). "A Model for Integrating the Public into Scientific Research," Journal of Geoscience Education, 50 (1). s. 71–75.
  6. ^ McCaffrey, R.E. (2005). "Using Citizen Science in Urban Bird Studies," Urban Habitats, 3 (1). s. 70–86.
  7. ^ King, Turi E.; Jobling, Mark A. (2009). "What's in a name? Y chromosomes, surnames and the genetic genealogy revolution". Trends in Genetics. 25 (8). ss. 351-60. doi:10.1016/j.tig.2009.06.003. PMID 19665817. Uluslararası Genetik Şecere Derneği (www.isogg.org), soy araştırmasında bir araç olarak genetiğin kullanılmasını savunmakta ve genetik soykütükçüler için bir destek ağı sunmaktadır. Düzenli güncellenme özelliğine sahip olan ISOGG Y-haplogroup ağacını barındırır. 
  8. ^ Mendex, etc. al., Fernando (28 Şubat 2013). "An African American Paternal Lineage Adds an Extremely Ancient Root to the Human Y Chromosome Phylogenetic Tree". The American Society of Human Genetics. ss. 454-459. 16 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2013. 
  9. ^ Wells, Spencer (2013). "The Genographic Project and the Rise of Citizen Science". Southern California Genealogical Society (SCGS). 9 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2013. 
  10. ^ Harry, Debra and Le'a Malia Kanehe. "Genetic Research: Collecting Blood to Preserve Culture?" 25 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Cultural Survival, 29.4 (Kış 2005). Erişim tarihi: 4 Şubat 2014.
  11. ^ a b Harmon, Amy (10 Aralık 2006). "DNA Gatherers Hit Snag: Tribes Don't Trust Them". The New York Times. 3 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2016. 
  12. ^ "United Nations Recommends Halt to Genographic Project". ipcb. 2 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2016. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Resmî siteler

Destekleyici katılımcılar

Konu ile ilgili haberler

Videolar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Genografik_Projesi&oldid=33842067" sayfasından alınmıştır