Geçici iskemik atak
| Geçici iskemik atak | |
|---|---|
| Diğer adlar | Mini ataklar |
 | |
| GİA geçiren bir kadında boyundaki arterlerin daraldığını gösteren Anjiyogram[1] | |
| Olağan başlangıcı | Ani[2] |
| Uzmanlık | Nöroloji, damar cerrahisi |
| Belirtiler | Vücudun bir tarafında güçsüzlük veya uyuşma, ani görme kaybı, konuşma veya anlama güçlüğü, zayıf koordinasyon, konfüzyon[2] |
| Komplikasyon | İnme[3] |
| Süre | < 1 saat[2] |
| Risk faktörü | Diyabet, yüksek tansiyon, sigara, alkolizm, psikolojik stres, egzersiz eksikliği[3] |
| Tanı | Semptomlara ve tıbbi görüntülemeye dayanarak[4] |
| Ayırıcı tanı | Bells palsy, migren, karotis arter diseksiyonu, multipl skleroz, senkop, inme, menenjit[3] |
| Tedavi | Yaşam tarzı değişiklikleri, ilaçlar, ameliyat[3] |
| Prognoz | Sağkalım ~ %91 (hastaneden taburcu) %67 (beş yıl)[5] |
| Sıklık | Yıl başına 1.000'de 1[3] |
Geçici iskemik atak (GİA), mini felç olarak da bilinen, beyin veya retinanın bir bölgesine kan akışının olmaması (iskemi) nedeniyle oluşan, doku ölümü olmaksızın gerçekleşen kısa süreli bir nörolojik işlev bozukluğudur.[4] Vücudun bir tarafında güçsüzlük veya uyuşma, ani görme kaybı, konuşma veya konuşulanları anlamada zorluk, koordinasyon bozukluğu veya kafa karışıklığı gibi felçle aynı semptomlara neden olur.[2] Belirtiler genellikle aniden başlar ve bir saatten az sürer.[2]
Risk faktörleri arasında diyabet, yüksek tansiyon, sigara kullanımı, alkolizm, psikolojik stres ve egzersiz eksikliği yer alır.[3] GİA'ların, iskemik inmelerle benzer bir altta yatan mekanizması vardır.[3] Tanım daha önce semptomların süresinin 24 saatten az olması temeline dayanmaktayken, yeni tanımlarda ek olarak tıbbi görüntülemede enfarktüs kanıtı olmaması da gösterilmektedir.[4]
Bu durum, tıbben acil bir durumdur.[3] Tedavisinde, sigarayı bırakmak ve alkolü sınırlamak gibi yaşam tarzı değişikliklerinin yanı sıra aspirin, klopidogrel veya antikoagülanlar (kan sulandırıcılar) gibi ilaçlar kullanılır.[2][6] Diğer önlemler arasında kan basıncı yönetimi, statinler ve kan şekeri kontrolü yer alır.[3] Boyun atardamarlarında daralma olan kişilerde karotis endarterektomisi gerekebilir.[3] Geçici iskemik atak geçiren kişilerin yaklaşık üçte biri yaşamının kalan kısmında felç geçirmektedir.[2]
İnsanların yaklaşık %2'si daha önce geçici iskemik atak geçirmiştir ve her yıl 1.000 kişiden 1'i yeni bir iskemik atak geçirmektedir.[3] Yaşlı insanlarda (>60 yaş) daha sık görülmektedir.[3][7] Erkekler de kadınlara göre daha sık etkilenir.[7] GİA'lar ilk olarak MÖ 400 civarında Hipokrat tarafından tanımlanmış ve daha sonraki felç için bir risk faktörü olduğu belirtilmiştir.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Arning, C; Grzyska, U (20 Temmuz 2004). "Color Doppler imaging of cervicocephalic fibromuscular dysplasia". Cardiovascular ultrasound. Cilt 2. s. 7. doi:10.1186/1476-7120-2-7. PMID 15265239.
- ^ a b c d e f g "Transient Ischemic Attack Information Page | National Institute of Neurological Disorders and Stroke". www.ninds.nih.gov. 9 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
- ^ a b c d e f g h i j k l Panuganti, KK; Tadi, P; Lui, F (January 2021). "Transient Ischemic Attack". StatPearls. PMID 29083778.
- ^ a b c Easton, J. Donald; Saver, Jeffrey L.; Albers, Gregory W.; Alberts, Mark J.; Chaturvedi, Seemant; Feldmann, Edward; Hatsukami, Thomas S.; Higashida, Randall T.; Johnston, S. Claiborne; Kidwell, Chelsea S.; Lutsep (June 2009). "Definition and Evaluation of Transient Ischemic Attack: A Scientific Statement for Healthcare Professionals From the American Heart Association/American Stroke Association Stroke Council; Council on Cardiovascular Surgery and Anesthesia; Council on Cardiovascular Radiology and Intervention; Council on Cardiovascular Nursing; and the Interdisciplinary Council on Peripheral Vascular Disease: The American Academy of Neurology affirms the value of this statement as an educational tool for neurologists". Stroke. 40 (6): 2276-2293. doi:10.1161/STROKEAHA.108.192218. PMID 19423857.
- ^ Gattellari, Melina; Goumas, Chris; Biost, Frances Garden M.; Worthington, John M. (January 2012). "Relative Survival After Transient Ischaemic Attack: Results From the Program of Research Informing Stroke Management (PRISM) Study". Stroke. 43 (1). ss. 79-85. doi:10.1161/STROKEAHA.111.636233
. PMID 22076008. Diğer özet.
- ^ Ton, Joey (31 Mayıs 2021). "#291 Early dual antiplatelet therapy after minor stroke: Does it take two to tango?". CFPCLearn. 25 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023.
- ^ a b Ferri, Fred F. (1 Haziran 2019). Ferri's Clinical Advisor 2020 E-Book: 5 Books in 1 (İngilizce). Elsevier Health Sciences. s. 1394. ISBN 978-0-323-67977-0. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
- ^ Rolak, Loren A. (1993). Neurology Secrets (İngilizce). Hanley & Belfus. s. 398. ISBN 978-1-56053-056-5. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
