Funanâ

Funanâ

Kadın funaná dansçıları.

Funaná, Cape Verde'den akordeon tabanlı bir müzik ve dans türüdür. Ritim genellikle ferrinho tarafından sağlanır, zydeco'da yıkama tahtaları, Karayip ripsaw müziğinde testere, Sub-Saharan Afrika müziğinde scraper ve Latin ve Pre-Kolombiyen müziğinde güiro kullanıldığı gibi.

Özellikler

Bir müzik türü olarak funaná, değişken bir tempoya, vivaceden andanteye kadar ve 2 vuruşlu bir ritime sahiptir. Funaná, genellikle Cape Verde'de gaita olarak bilinen diatonik akordeona sıkı sıkıya bağlıdır. Bu, funanáyı karakterize eden birçok müzikal yönü etkiler; örneğin, en geleneksel formunda funaná yalnızca diyatonik gamlar kullanır, ve kromatik olanları değil.

Bir funaná bestesinin yapısı, Cape Verde'deki diğer müzik türlerinin yapılarından çok farklı değildir, yani temel olarak müzik, bir dizi ana strofla birlikte bir refrenle yapılandırılır. Temel fark, farklı strofeler ve refren arasında bir akordeon solo bulunmasıdır. Müzik genellikle monotontur.

Eşlik, akordeonun sol eliyle sağlanır ve bir bass ve akortları sağlar. Ritmik model, ferrinho üzerinde çalınır.

Funanánın melodik çizgisi, bestede çok sayıda yükselen ve alçalan not serisi ile çok çeşitli değişir. Funaná şarkıcıları bazen belirli notalarda sforzando tekniğini kullanır, özellikle de uzunsa (akordeonun taklidi mi?).

Funaná şarkı sözleri genellikle günlük yaşamın hüzünlerini ve mutluluklarını, ancak aynı zamanda sosyal eleştirileri, yaşamla ilgili düşünceleri ve idilli durumları da anlatır. Ancak, son zamanlarda besteciler temaları genişletmiştir. Funanánın bir başka özelliği de şarkı sözlerinin doğrudan yapılmaması, ancak genellikle deyimler, atasözleri ve halk deyişleri kullanmasıdır. Örnek:

Kreolce şarkı sözleri:	İngilizce kelime kelime çevirisi:	Gerçek anlamı:
Ódju mó’ lua, (...) Pistána sí’ma árcu-dâ-bédja Bóca sí’ma câ tâ cúme nada Ôi, Séma Lópi, côrpu dí tchõ, álma dí Crístu	Ay gibi gözler, (...) Kaşlar gibi gökkuşağı Ağız hiçbir şey yemez gibi Oh, Sema Lopi, toprak beden, İsa'nın ruhu	Geniş açık gözler, (...) Tamamen kavisli kaşlar Aç kalanın ağzı Oh, Sema Lopi, herkes senin üzerine basar, ama sen herkesi affedersin
“Sema Lopi” şarkısından alıntı, Bulimundo.

Kreolce şarkı sözleri:		Gerçek anlamı:
Ôi, ôi, pêtu dí brônzi, Coraçõ dí bulcõ, Sí bú crê saltâ-m’ nhâ rubêra, Bú tâ câi nâ mánsu-mánsu		Oh Oh, benim küçük pirinç Sıcak bir kalp ile Eğer benimle çıkmak istersen Yumuşak bir şey yaşayacaksın
“Pêtu di brônzi” şarkısından alıntı, João Cirilo.

Kreolce şarkı sözleri:
Mâ, sô bú dâ-m’ quí tenê-m’
“Tunuca” şarkısından alıntı, Orlando Pantera

Bu, popüler kültür ve dil bilgisinin iyi bir bilgisini gerektirir ve bu yüzden son dönem besteleri, genç yazarların besteleri veya popüler kültürle az teması olan yazarların besteleri her zaman bu şiir tekniğini kullanmaz.

Enstrümantasyon konusunda, en geleneksel formunda, funaná yalnızca akordeon ve ferrinho kullanır. Stilizasyon ve elektrifikasyon ile diğer enstrümanlar kullanılır: ferrinho tarafından sağlanan ritim, bir davul seti ile birlikte diğer vurmalı çalgılarla (bir shaker veya cabasa); akordeonla çalınan bas/akor eşlik, bir bas gitarı ve bir elektrikli gitar ile değiştirilir; akordeonla çalınan melodi, bir sentezleyici ile değiştirilir. 90'ların sonlarına doğru, elektronik enstrümanların yerine otantik akordeonlar ve ferrinhos için tercih edilen akustik performansların arandığı bir yeniden canlanma görülür.

Bir dans olarak

Bir dans olarak, funaná çift dansıdır, partnerler bir kolunu birbirlerinin etrafına alırken diğer kol ile ellerini tutarlar. Dans, ritmin vuruşlarını belirleyen her dizin sırasıyla hızlı ve güçlü eğilmesiyle yapılır. Daha kırsal dans şeklinde, vücutlar birbirine hafifçe eğilir (omuz teması olacak şekilde) ve ayaklar yerden kalkar. Daha kentsel dans şeklinde, daha stilize edilmiş, vücutlar daha dikey (göğüs teması olacak şekilde) ve ayaklar yere sürünür.

Tarihçe

Funaná, nispeten yeni bir müzik türüdür. Sözlü geleneklere göre, funaná, 20. yüzyılın başlarında Santiago adasında, halkın Portekiz müzik türlerini öğrenmesi için akordeonun tanıtılma girişimi sırasında ortaya çıkmıştır. Ancak sonuç, tamamen farklı bir müzik türü yaratılması olmuştur. Bu iddia edilen bir müzikal belge ile kanıtlanamamıştır. Yine de, akordeonun ve ferrinhonun funanáda kullanımının, bazı Portekiz halk müziği türlerindeki akordeonun ve üçgenin kullanımıyla analojik olması ilginçtir (malhão, corridinho, vira vb.).

Sözlü gelenekten diğer kaynaklar da bir başka kökene işaret eder. Akordeonun dini müzik çalmak için orgların ucuz bir alternatifi olarak artan ithalatının, funanáyı, o zamanlarda popüler olan diğer müzik türlerinin akordeon için bir uyarlaması olarak ortaya çıkardığı söylenir.

"funaná" adı da yeni bir isimdir, ve muhtemelen 60'lı ve 70'li yıllara kadar uzanır. Bazılarına göre kelime, Portekizce "fungagá" kelimesinden türemiştir. Diğerlerine göre ad, akordeonun ve ferrinhonun isimlerinin birleştirilmesinden gelir: Funa ve Naná. Funanáyı adlandırmak için kullanılan eski kelimeler genellikle “fuc-fuc” ve “badju l’ gaita” idi.

Başlangıçta yalnızca Santiago'da bir tür olan funaná, uzun bir süre daha kırsal bağlamda ve/veya daha az imtiyazlı sosyal sınıflar için sınırlandırılmıştı. Başkentte performansı yasaklanmıştı bile, burada daha prestijli ve asil bir karaktere sahip olan morna idi.

Ancak 1970'lerde ve özellikle bağımsızlıktan sonra, belirli müzik türlerinin canlandırılmasına yönelik denemeler olmuştur, bunlar arasında funaná da vardır. Sosyal sınıf farklılıklarıyla mücadele eden bağımsızlık sonrası sosyalist ideoloji, funanánın (yeniden) doğuşu için verimli bir zemin olmuştur. Ancak bu denemeler çoğunlukla başarılı olmamıştır çünkü "funaná coladeira'dan uzaklaşamamıştır."

Gerçek bir funaná canlanmasını gerçekleştiren kişi olarak, 1980'lerde ve özellikle de Bulimundo grubu ve özellikle de mentorları Carlos Alberto Martins (takma adıyla Catchás) sayesinde gerçekleşmiştir. Doğrudan kaynağa (Santiago'nun iç kısmı) gitmek için fırsatını kullanan Catchás, caz ve klasik müzik bilgisini kullanarak yeni bir funaná çalma tarzı oluşturdu, elektrikli ve elektronik enstrümanlara dayanarak, bu da neredeyse tüm sanatçıları etkileyecekti. Bulimundo'nun başarısı sayesinde, funaná tüm Cape Verde adalarına ihraç edildi. Bugün, funaná artık yalnızca Santiago'dan özel bir tür olarak görülmüyor, tüm adalardaki insanlar tarafından besteleniyor, icra ediliyor ve takdir ediliyor.

80'ler, funanánın Cape Verde içinde yayılma yıllarıysa, 90'lar uluslararasılaşma yıllarıydı. Bulimundo grubunun bir ayrılışından doğan Finaçon, bu türün uluslararasılaşmasından sorumlu olanlardan biriydi, tanınmış bir yabancı plak şirketiyle bir anlaşma sayesinde. Funaná sadece uluslararası alanda tanınmakla kalmadı, aynı zamanda Cape Verde dışındaki müzik grupları tarafından da icra edildi, Cape Verde'li gruplar olsun veya olmasın.

Müzikal teknikler açısından, “Catchás tarzı” nda büyük yenilikler yoktur, belki yalnızca enstrümantasyonla ilgili (elektronik enstrümanların imkanları araştırılır). Ayrıca, bu dönemde, funanánın aşırı ticarileştirilmesini ve banalize edilmesini görebiliriz. Örneğin, belirli bir yıl boyunca, funaná nın Fransa'da tanıtılma girişimi olmuştur. Bu girişim başarılı olmamıştır çünkü funaná, etno-müzikal özelliklerini keşfetmek yerine bir tür "moda yaz müziği" olarak satılmıştır (doğrudan lambada'dan sonra).

90'ların sonunda, köklere dönüşe tanık olabiliriz, burada gruplar otantik akordeonlar ve ferrinhos ile sahne almayı tercih ederler (bazen bir bas, bir davul takımı ve/veya bir gitar eklenir). Bu yeni eğilimin öncülerinden biri Ferro Gaita grubuydu.

Çeşitleri

Funanánın birkaç çeşidi vardır, hepsi iyi bilinmeyebilir ve hepsi gerçek adlarıyla bilinmeyebilir. İşte bazılarının tanımı:

Funaná kaminhu di ferru

Bu, funanánın en bilinen çeşididir. Genellikle "funaná" kelimesi tek başına kullanıldığında, dans etme konusunda daha başarılı olan bu çeşidi ifade eder, özellikle dans etme konusunda. Bu, genellikle bir marş gibi görünen, ancak vivace tempolu bir varyanttır.

Funaná maxixi

Bu varyantın adı muhtemelen Cape Verde'de bir zamanlar popüler olan müzik türü maxixe den gelir. Bu, öncekiye benzer bir varyanttır, ancak allegro tempolu bir müzik türüdür.

Funaná samba

Bu varyantın adına rağmen, bu çeşit Brezilya samba türüyle hiçbir ilgisi yoktur. Bu, akordeon tekniklerine lundu'm gibi başka bir müzik türünün uyarlaması gibi görünüyor. Tempoları daha yavaş (andante) ve ritim diğer varyantlardan farklıdır, toada'ya oldukça benzer.

Funaná morna

Pratikte daha çok "slow funaná" adıyla bilinmektedir. Bu, akordeon tekniklerine mornanın uyarlaması gibi görünüyor, andante bir tempoyla. Uzun bir süre boyunca, kent içi ortamlarda ve soylu dans salonlarında morna (badju di viulinu) bir prestije sahipken, kırsal ortamlarda funaná'nın daha yavaş bir versiyonu (badju di gaita) karşıtlık olarak geliştirildi. İlginçtir ki, bu varyantın tempoları Brava morna değil, Boa Vista morna ile aynıdır.

Funaná örnekleri

• Funaná kaminhu di ferru
  • “Djonsinho Cabral”, geleneksel
    Os Tubarões tarafından Djonsinho Cabral albümünde icra edildi (Ed. Os Tubarões, Ref. T-003 — 1978)
  • “Sant’ Antoni la Belêm”, geleneksel
    Bulimundo tarafından Batuco albümünde icra edildi (Ed. Black Power Records, Rotterdam, Ref. Lp 2233 — 1981)
  • “Si manera” Zeca di Nha Reinalda'dan
    Finaçon tarafından Funaná albümünde icra edildi (Ed. Mélodie, Paris — 1990)
  • “Matrialistas” Kino Cabral'dan
    Kino Cabral tarafından ? albümünde icra edildi (Ed. Kino Cabral, ? — 1992)
  • “Moças di Mangui” Eduíno, Chando Graciosa ve Bitori Nha Bibinha'dan
    Ferro Gaita tarafından Fundu Baxu albümünde icra edildi (Ed. ?, ? — 1997)
• Funaná maxixi
  • “Canta cu alma sem ser magoado” Pedro Rodrigues'ten
    Bana tarafından Bana albümünde icra edildi (Ed. Discos Monte Cara, — 19??)
  • “Pomba” Codé di Dona'dan
    Codé di Dona tarafından Codé di Dona albümünde icra edildi (Ed. Globe Music, ? — 1997)
  • “Nôs cultura” Eduíno'dan
    Ferro Gaita tarafından Bandêra Liberdadi albümünde icra edildi (Ed. ?, ? — 2003)
  • “Puxim Semedo” Kaká di Lina ve Eduíno'dan
    Eduíno e Petcha tarafından Terra Terra Vol. 1 albümünde icra edildi (Ed. ?, ? — 2007)
• Funaná samba
  • “Djentis d’ aságua” Zezé di Nha Reinalda'dan
    Zezé di Nha Reinalda tarafından Djentis d’ aságua albümünde icra edildi (Ed. ICL, Praia — 198?)
  • “Fomi 47” Codé di Dona'dan
    Finaçon tarafından Rabecindadi albümünde icra edildi (Ed. ?, Lizbon — 1987)
  • “Codjeta” Kaká Barbosa'dan
    Simentera tarafından Raiz albümünde icra edildi (Ed. Mélodie, Paris — 1992)
• Yavaş funaná
  • “Sema Lopi” Bulimundo'dan
    Bulimundo tarafından Bulimundo albümünde icra edildi (Ed. Black Power Records, Rotterdam, Ref. L.P. 1943 — 1980; Reed. Sons d’África, Lizbon — 2005)
  • “Pombinha Mansa” ?
    Bulimundo tarafından Batuco albümünde icra edildi (Ed. Black Power Records, Rotterdam, Ref. Lp 2233 — 1981)
  • “Kortel di rabidanti” Kaká Barbosa'dan
    Zeca & Zezé di Nha Reinalda tarafından Konbersu’l tristi, korbu nha xintidu albümünde icra edildi (Ed. ?, Lizbon — 1983)
  • “Li qu’ ê nha tchon” Pedro Rodrigues'ten
    Os Tubarões tarafından Bote, broce e linha albümünde icra edildi (Ed. ?, ? — 1990)
  • “Saudade do Casel", geleneksel
    João Sebastião Fauvinho tarafından Vinho, cerveja e salsicha albümünde icra edildi (Trados — 2014)

Etki

Sal adasının güneyinde Santa Maria'daki Funaná otel tatil köyü ve villaları

RIU Hotels Batı Santa Maria'da Sal adasının güneybatısında Funaná adlı müzik türünden esinlenerek bir tatil köyü ve villaları açtı.

Her yıl, 2011'deki ilk baskısından itibaren her yıl Cabo Verde Müzik Ödülleri'nde en iyi funaná ödülü verilmektedir.

Daha fazla okuma

• The rough guide to the music of Cape Verde : morna, funáná, coladeira : music of sweet sorrow (der. Phil Stanton), World music network, Londra, Harmonia mundi, 2001

Dış bağlantılar

• Breves Apontamentos sobre as Formas Musicais existentes em Cabo Verde
• Música e Cabo-verdianos em Lisboa
• Funaná rapido Dinleme örneği, Codé di Dona (akordeon) ve oğlu Lucio di Dona (ferrinho) tarafından. Cabo Verde Projekt adlı, Cape Verde ritimlerini belgelemeye yönelik bir projenin (Almanca) raporu.