Frombork
| Frombork | |
|---|---|
Kasaba | |
    .jpg) .jpg) en üst: Kasabanın panoraması sol-orta: Frombork katedrali (arkadaki Vistül Lagünü ile) sağ-orta: Katedral tepesinin güney geçidi sol-alt: Kopernik kulesi orta-alt: Aziz Adalbert kilisesi sağ-alt: Radziejowski kulesi | |
 Bayrak  Arma | |
  Frombork | |
Koordinatlar: 54°21′30″K 19°41′51″D / 54.35833°K 19.69750°D | |
| Ülke |  Polonya |
| Voyvodalık |  Varmiya-Mazurya |
| İlçe |  Braniewo |
| Gmina | Frombork |
| Kuruluş | 13. yüzyıl |
| Kaynaklarda ilk değinilişi | 1278 |
| Kasaba imtiyazı | 1310'den 1945'e kadar ve 1959'da tekrar |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Zbigniew Pietkiewicz |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 7,59 km² |
| Rakım | Min. 0 ve Maks. 6 m |
| Nüfus (31 Aralık 2021)[2] | |
| • Toplam | 2.260 |
| • Yoğunluk | 300/km² |
| Zaman dilimi | UTC+01.00 (OAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+02.00 (OAYS) |
| Posta kodu | 14-530 |
| Alan kodu | +48 55 |
| Plaka kodu | NBR |
| İklim | Dfb |
| Voyvodalık yolları |   |
Resmî site http://www.frombork.pl | |
Frombork (Lehçe telaffuz: [ˈfrɔmbɔrk] (
dinle)) (Almanca: Frauenburg, Almanca telaffuz: [ˈfʁaʊənbʊʁk] ( dinle)),[3] Polonya'nın kuzeyinde bulunan tarihi bir kasabadır. Varmiya-Mazurya Voyvodalığındaki Braniewo ilçesinde, Vistül Lagününün yanında bulunmaktadır. Frombork aynı zamanda birçok tarihi mekanı nedeniyle "Varmiya'nın İncisi" olarak da bilinir.
Kasaba; Polonya'nın, hızlı nüfus kaybeden, yüksek işsizliğe (%17), yüksek bekarlık oranlarına, yüksek suç oranına sahip bir yerleşimdir.[4]
Kasaba ve Frombork kasabasının simgelerinden olan 14. yüzyıldan kalma Frombork Kemerli Katedrali 2.Dünya Savaşında ciddi bir yıkıma uğramıştır. Savaş sonrasında katedral tekrar inşa edilir ve kasaba popüler bir turizm merkezi haline gelir. Frombork Katedrali 16 Eylül 1994'ten beri Polonya'nın Tarihi Anıtları Listesindedir.[5] Günümüzde kasabada 6 adet konaklama tesisi mevcuttur.[6]
Frombork'ta bulunan Kopernik Müzesi, astronomi ile ilgili çeşitli sergiler düzenlemektedir. Müzenin bir planetaryumu da vardır.[7] En büyük eğlence programı ise her yaz düzenlenen Uluslararası Org Müzik Festivalidir.[8]
Kasabanın Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Erken Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Kasaba, Eski Prusyalıların diyarında defansif bir müstahkem mevki olarak kurulmuştur. 1224 yılında Kutsal Roma Cermen İmparatoru 2.Friedrich, Katanya şehrinde iken, tarafından Prusya bölgesinin(bkz) kiliseye ve imparatorluğa tâbi olduğunu ilan eder. Daha sonra aynı yılın sonlarında Papa, Piskopos Modenalı William'ı(bkz) Prusya bölgesine papa elçisi olarak atar. 1226 tarihli Rimini fermanı(bkz) ile de Töton Şövalyelerine bölgenin idaresi devredildi ki daha sonradan bölge tamamen Töton egemenliğine girdi. Efsanelere göre Eski Prusyalı ahali Töton Papaz Meissenli Anselm (Anselm von Meißen) tarafından vaftiz edilir ve Varmiya(bkz) Başpiskoposluğunun ki 1242 yılında Modenalı William tarafından kurulur, ilk piskoposu olur.
Rivayet odur ki kalenin lordu öldüğünde dul kalan eşi Gertruda, piskoposa (Modenalı William) kaleye yerleşmesini teklif eder ve bunun şerefine bu kaleye Frauenburg(Almanca manasıyla "Bizim hanımefendimizin kalesi", Latince şekliylede "Castrum Dominae Nostrae).[9] Bu durum münferit bir vaka olmayıp Alman coğrafyasında yaygındır. Genellikle bir tahkimat içinde bulunan ve Hazreti Meryem'e adanmış veya rahibeler ikamet ettiği şapel, kilise, manastır yapılarından kaynaklanır. Bu şekildeki isimlendirme sonucunda bir sürü Frauenburg ve Maridenburg adının taşıyan bir sürü yer oluşmuştur.
Köyden ilk kez 1278 tarihli Piskopos Heinrich Fleming tarafından imzalanmış bir belgede bahsedilir. 8 Temmuz 1310 tarihinde ise Piskopos Neisseli Eberhard tarafından kasabaya Lübeck şehir hakları(bkz) tanındı, ki Hansa birliğinin bir sürü üyesinde olduğu gibi. Kasabaya dönemine normlarına uygun olarak Civitas Warmiensis (Varmialıların şehri) ismi de verilmiştir.
1329-1388 yılları arasında Tuğla Gotik Mimari(bkz) tarzında yapılan ihtişamlı Frombork Katedrali inşa edilir ve Hazreti Meryem'e veya "Bizim Hanımefendimize" adanır. Yüzyıllar içindeyse defalarca genişler yeniden inşa edilir. Ayrıca kasabada Aziz Nikolaos, Aziz Yorgi, Azize Hanne'ye adanan kiliseler mevcuttur.[10]
Kopernik Dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kasaba, 1414 senesinde Tötonlar ve Lehistan arasında süren Kıtlık Savaşı sırasında yağmalanır ve yakılır. 1440 senesinde ise anti-Tötonik Prusya Konfederasyonuna katılır. 1454 senesine gelindiğinde ise Lehistan Kralı IV. Kazimierz Jagiellon talebiyle Lehistan Krallığına katılmayı kabul eder.[11]
Töton Şövalyeleri, 1454 senesinde Varmiya bölgesinin Lehistan'ın hakimiyetini tanımasına misilleme olarak aynı sene kasabayı istila eder.[12] Jan Skalski komutasıdaki Lehistan'ın Çek paralı askerleri tarafından kasaba[13] 1455 yılında geri alınır.[14] 1466 yılında imzalanan İkinci Toruń Barışı ile de Lehistan'ın bir parçası olarak tanınır ve Polonya Prusyasının Varmiya Prensliği ve Piskoposluğundaki(bkz) mühim bir kasaba olur. Kasaba, 1520 yılında, Leh-Töton Savaşı(1519-21) sırasında ise Albrecht komutasındaki Töton Şövalyelerinde harap edilir.[13]
Meşhur astronolog Nicolaus Copernicus, 1512-16 ve 1522-43 yılarında burada yaşamış ve pek çok rasadî faaliyet yapmıştır. Göksel Kürelerin Devinimleri Üzerine(De revolutionibus orbium coelestium) adlı çığır açan eserini de bu kasabada telif etmiştir. Bu kitapta Kopernik şehrin ve bölgenin Latince ismi olan Frueburgo Prussiae[15][16] ismini kullanmıştır.
Eserin yayınlanmasından kısa süre sonra Kopernik hayata veda eder ve katedrale defnolunur. Kitabesinde şu ifadeler yazılırdır: Astronomo celeberrimo, cujus nomen et gloria utrumque implevit orbem (Adı ve nâmı iki cihanı dolduran en mâruf astrolog)[17]
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]Kasaba 504 ve 505 numaralı Voyvodalık yollarınının (bkz) kesişim noktasıdır. Bunun yanında deniz tramvayı ve tekneler ile Krynica Morska ve Tolkmicko kasabalarına ulaşım sağlanabilmektedir.
2013 yılında bölgenin demiryolu ulaşım faaliyetleri son bulmuştur. Frombork Tren İstasyonuna 7 Temmuz 2013'ten beri yolcu trenleri uğramıyor.
Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]Kasaba Zalew Frombork adında yerel bir futbol kulübüne sahiptir.[18] Takım Varmiya-Mazurya bölge liginin 2. grubunda (en alt ligde) oynamaktadır.
Kardeş şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]Frombork kasabasının mevcut kardeş şehirleri şunlardır:
24 Mart 2022'de kasaba yönetimi, Rusya'nın 24 Şubat 2022 günü Ukrayna'ya karşı başlattığı operasyon sebebiyle Belarus ve Rus şehirleri ile olan partnerliği feshetti.
Eski kardeş şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
1930lu yıllarda katedralin görünümü -
Katedral tepesi ve önünde Kopernik'in heykeli -
Katedral tepesinin tahkimatının bir kısmı -
Katedralin ön cephesi -
Frombork Katedralinin içi -
Frombork Katedralinin altarı -
Frombork'un Vistül Lagünü kıyısındaki mütevazı limanı -
Eski piskopos konağı, günümüzde Nicolaus Copernicus Müzesidir -
Kasaba bulunan 1857-1861 tarihlerinde yapılmış neogotik ex-evanjelikal kilise -
Muhacirler Anıtı -
Kasabadaki Pentekostalik kilise -
Mukaddes Ruh (Rûhu'l-Kudüs) Hastanesi -
Aziz Yusuf heykeli
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ url=https://books.google.com.tr/books?id=vQrUAAAAMAAJ&q=Frauenburg+Castrum+Dominae+Nostrae&redir_esc=y
- ^ url=https://bdl.stat.gov.pl/BDL/dane/teryt/jednostka 22 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Kaemmerer, M., and Müller, Friedrich. Müllers Verzeichnis der jenseits der Oder-Neisse gelegenen, unter fremder Verwaltung stehenden Ortschaften. Almanya, Post- u. Ortsbuchverl., 1974. ISBN 3-7921-0368-0.
- ^ "Frombork (warmińsko-mazurskie) » mapy, nieruchomości, GUS, noclegi, szkoły, atrakcje, regon, kody pocztowe, wypadki drogowe, wynagrodzenie, bezrobocie, zarobki, edukacja, tabele, demografia". Polska w liczbach (Lehçe). 13 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2023.
- ^ "HOTEL KOPERNIK - Prices & Reviews (Frombork, Poland)". Tripadvisor (İngilizce). 2 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2023.
- ^ "Strona archiwalna | Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku" (Lehçe). 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2023.
- ^ Intermedia / 2ClickPortal, Trol (20 Ekim 2023). "Miasto Elbląg". Miasto Elbląg (Lehçe). 24 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
- ^ Historycznych, Towarzystwo Naukowe w Toruniu Wydział Nauk (1987). Zapiski historyczne (Lehçe). Państwowe Wydawn. Naukowe.
- ^ Serwis Internetowy Miasta Frombork, "Historia Miasta" (Şehrin tarihi) 23 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Górski, Karol (1949). Związek Pruski i poddanie się Prus Polsce: zbiór tekstów źródłowych (Lehçe). Poznań: Instytut Zachodni. XXXVII, sayfa 54.
- ^ Bałdowski, Jan (1977). Warmia i Mazury, mały przewodnik (Lehçe). Varşova: Wydawnictwo Sport i Turystyka. s. 82.
- ^ a b Serwis Internetowy Miasta Frombork, "Historia Miasta" (Şehrin Tarihi)
- ^ Skurzyński, Piotr (2004). Warmia, Mazury, Suwalszczyzna (Lehçe). Varşova: Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. s. 103-104.
- ^ "Pagina:Nicolai Copernici torinensis De revolutionibus orbium coelestium.djvu/142 - Wikisource". la.wikisource.org (Latince). 27 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2023.
- ^ "Wayback Machine". web.archive.org. 7 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2023.
- ^ "1911 Encyclopædia Britannica/Frauenburg - Wikisource, the free online library". en.wikisource.org (İngilizce). 17 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2023.
- ^ url= https://www.frombork.pl/gmina/pl/artykul/miasta-partnerskie
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Mikołaj Kopernik Müzesinden kasaba ile ilgili bilgiler
- Yahudi Cemaati Virtual Shtetl sitesinden
