İçeriğe atla

Frankfurt gümüş yazıtı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Nida'daki Roma tahkimatlarının (kırmızı) ve sivil yerleşimlerin (mavi) haritası. Yazıt, H harfinin hemen kuzeyinde bir mezar alanında bulundu..[1]
Limes Germanicus haritası, Roma kontrolünün sınırını temsil eden Germania Superior'daki tahkimat sistemini göstermektedir.

Frankfurt gümüş yazıtı, MS 3. yüzyılın ortalarına tarihlenen, koruyucu bir muskada bulunan, gümüş bir folyo üzerine kazınmış 18 satırlık bir Latince yazıdır. İsa Mesih'e yaptığı atıf nedeniyle, Alpler'in kuzeyinde Hristiyanlıkla ilgili bilinen en eski kanıtı temsil eder.[2] Bu muska, 2018 yılında Frankfurt am Main'in kuzeybatı banliyölerinde yer alan eski Roma kasabası Nida yakınlarındaki bir mezarlıkta yapılan arkeolojik kazılarda keşfedilmiştir.[3]

Muska, şeytanları uzaklaştırmak amacıyla yapılmış ve koruma için İsa ve Aziz Titus'a dua içermekte. Ayrıca Trisagion'un bilinen en eski yazılı kullanımını içermektedir. Muska, Filipililere Mektup'tan Latince çevirilerle alıntılar yer almaktadır.

Keşfi

[değiştir | kaynağı değiştir]

2017 yılında, Frankfurt'un Praunheim semtinde bir konut inşaatı öncesinde yapılan kazılarda, arkeologlar daha önce bilinmeyen 127 mezar buldu; bunların çoğu gömü mezarlarıydı.[1] "Heilmannstraße" olarak adlandırılan bu mezarlık alanı, Roma dönemi şehri Nida'ya ait olarak değerlendirildi. Nida hakkında yapılan çalışmalarda, Ingeborg Huld-Zetsche [de], 1. yüzyıldan 3. yüzyılın sonlarına kadar yerleşim görmüş olan Roma sınır kasabası Nida'daki[4] çoklu mezar alanlarının bir özetini sunmuştur.[1][5][6] Frankfurt'un Praunheim bölgesindeki Heilmannstraße yakınlarında bir mezarlık alanının varlığı 19. yüzyıldan beri bilinmektedir ve 1893 ile 2016 yılları arasında toplamda on iki mezar kazılmıştır.[6] 2017 yılında Heilmannstraße 10'da yapılan bir arkeolojik kazı, bütün bir mezarlığın varlığını ortaya çıkarmıştır.[7] 2018'de gerçekleştirilen ikinci bir kazıda, alanın daha fazlası açığa çıkarılmış ve toplamda 127 mezar tespit edilmiştir.[1][8]

Bu mezarlar arasında, yaklaşık 35-45 yaşlarında bir erkeğe ait bir mezar bulunmuştur.[9] Çenesinin altında, boyun bölgesinde, uzunluğu 35 mm (1,4 in) ve genişliği 9 mm olan gümüş bir muska kapsülü bulunmuştur. Muska, kötü ruhları uzaklaştırmak ve sahibini korumak için kullanılan büyülü bir koruma muskası olan bir "Phylakterion"du.[a] Kapsülün içinde, uzunluğu 91 mm olan yuvarlanmış, katlanmış ve buruşmuş bir gümüş folyo yer alıyordu. Mezar eşyalarına, bir tütsü kabı ve pişmiş topraktan yapılmış bir kupa dahil, dayanılarak mezarın 230 ile 270 yılları arasına tarihlendiği belirlenmiştir.[8][9][10][b] Kalıntılar üzerinde yapılan izotop analizi adamın kökenlerini belirlemeyi amaçlamaktadır; ancak 2024 itibarıyla bu analizlerin sonuçları henüz açıklanmamıştır.[1]

Frankfurt Arkeoloji Müzesi'nde yapılan restorasyon sırasında muska ve gümüş folyo birbirinden ayrılmıştır. 2019 yılında yapılan röntgen görüntüleme, gümüş folyonun iç kısmında bir yazıt bulunduğunu ortaya çıkarmıştır. İnce ve hassas folyo fiziksel olarak açılmamış, bunun yerine Leibniz Arkeoloji Merkezi [de] ve Goethe Üniversitesi Frankfurt tarafından bilgisayarlı tomografi ile taranmıştır. Folyonun 3D modeli oluşturulmuş[1] ve sanal olarak açılması sağlanmıştır.[9][12][13]

Eser ve üzerindeki yazıt, Aralık 2024'te Frankfurt am Main'de düzenlenen bir basın toplantısında halka tanıtılmış ve ardından Frankfurt Arkeoloji Müzesi'nin kalıcı koleksiyonuna eklenmiştir.[8][14]

Yazıt

[değiştir | kaynağı değiştir]

[in nomi?]NE SANCTI TITĪ
AGIOS AGIOS AGIOS
[in] NOMINE IHS XP DEI F(ilii)
[...]
QVONIAM IHS XP OMNES{T} GENVA FLECTENT CAELESTES TERRESTRES ET INFERI ET OMNIS LINGVA CONFITEATVR

Kutsal St.Titi'nin Adına
Kutsal, Kutsal, Kutsal
İsa Mesih Tanrı'nın Oğlu'nun Adıyla

[...]
Çünkü İsa Mesih'in önünde göktekiler, yeryüzündekiler ve yeraltındakiler diz çökecek ve her dil O'nu kabul edecek.

Satırlar 1–3, 13-18

Gümüş folyo üzerindeki metin, Hristiyan Tanrısı'nın korumasını istemek için yazılmıştır.[15] Yazıt, İsa Mesih'in adını birçok kez anmakta ve onu Tanrı'nın Oğlu olarak tanımlamaktadır.[16]

Metin büyük ölçüde tamamlanmış olsa da, sol kenardaki birkaç boşluk farklı şekillerde yorumlanabilir.[11] İlk üç satırda, Aziz Titus'a bir çağrı yapılmakta, ardından bir Trisagion ("kutsal, kutsal, kutsal") ve İsa Mesih, Tanrı'nın Oğlu'na bir referans bulunmaktadır.[16] Bunun ardından İsa'yı öven birkaç cümle yer alır. Son altı satırda ise, Pavlus'un Filipililer 2:10–11'deki Mesih şiiri, erken bir Latince çevirisiyle alıntılanmıştır.[17]

Yazı, majüskül ve minüskül kursiflerin[c] bir karışımıdır ve 3. yüzyıla tarihlendirilebilir.[11]

Önemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

3. yüzyıla ait bu parça, şeytanları uzaklaştırmak ve taşıyıcısını korumak amacıyla sihirli bir koruyucu muska olarak kullanılmıştır.[15] O dönemde Hristiyanlar, Roma İmparatorluğu'nda hâlâ zulme maruz kalıyordu.[13][d]

Bilinen diğer erken dönem Hristiyan muskalarının çoğu Yunanca veya İbranice yazılar içerirken, Latince yazılara rastlanmamaktadır. Muskanın sofistike tarzı, yazıcının yetenekli bir kâtip olduğunu göstermektedir.[10]

Arkeolog Markus Scholz'a göre, bu yazıtın benzersizliği tamamen Hristiyan içeriğe sahip olması ve çok tanrılı unsurlar içermemesidir. Benzer eserler genellikle çeşitli tanrılara atıfta bulunurken, bu yazıt Yahudilik ya da paganizmle ilgili hiçbir unsur içermemektedir.[10][16][19] 5. yüzyıla gelindiğinde, değerli metallerden yapılan muskalar artık farklı inançları bir arada temsil etmeyi bırakmıştır.[10] Ren Nehri'nin doğusundan gelen tek benzer eser, Badenweiler'deki Roma hamamı kalıntılarında bir çocuk mezarından çıkarılmıştır ve bu yazıt hem Hristiyan-Yahudi Tanrısı'na hem de bir Germen bahar tanrısına atıfta bulunmaktadır.[10][20] Bu eserin erken dönem Hristiyanlık tarihi açısından anlamı hâlâ daha fazla araştırılmayı beklemektedir.[16] Örneğin Scholz'a göre, Pavlus'un Filipililere Mektubu'nun Latince versiyonunun şimdiye kadarki en eski kaynak olup olmadığı incelenmelidir.[11][e]

Bonn Üniversitesi'nden kilise tarihçisi Wolfram Kinzig [de]'e göre, bu yazıt Roma Cermanya'sında Yeni Ahit'in en erken belgelerinden biridir.[17] Ayrıca Hristiyan litürjisinde[f] Trisagion'un[g] bilinen ilk kullanımını işaret etmektedir.[16]

Bilim insanları, bu keşfin Hristiyanlığın Kuzey Avrupa'da yayılma tarihini yeniden yazmayı gerektirdiğine ve bilinen tarihi 50 ila 100 yıl geriye çektiğine inanmaktadır.[22] Galya ve Yukarı Germania'da Hristiyan topluluklarına dair dolaylı kanıtlar bulunmasına rağmen, örneğin 177 yılında Lugdunum'daki (günümüz Lyon) Hristiyanlara yapılan zulüm gibi,[19][23][h] şimdiye kadar Alpler'in kuzeyinde Hristiyanlıkla ilgili güvenilir ilk kanıt olarak, 313 yılında Roma Sinodu'na katılan Köln Piskoposu Maternus kabul ediliyordu.[16][20][i]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ phylactery: (Latince: φυλακτήριον), Yunanca bir kelime olup “koruyucu” (yani talihsizliğe karşı) anlamına gelir; bir tür muska anlamında kullanılır. Yeni Ahit'te, her sabah dua sırasında (ister evde ister sinagogda) Ortodoks Yahudiler tarafından takılan tefillin veya “dua kayışları”na atıfta bulunur.
  2. ^ Frankfurt Arkeoloji Müzesi gibi bazıları, 230 ile 260 arasında daha dar bir aralık verir.[8][11]
  3. ^ Majüskül, büyük harfleri ifade ederken; minüskül, küçük harfleri ifade eder. Kursif ise eğik yazı stilidir
  4. ^ Hristiyanlara zulüm 1. yüzyılın başlarında başladı. 311 yılında Galerius'un Hoşgörü Fermanı [18] ve 313'teki Milano Fermanı [11] ile sona erdi.
  5. ^ Filipililere Mektup'un en eski günümüze kalan kopyası olarak düşünülen bir aday, paleografik olarak 3. yüzyılın sonlarına tarihlenen Papirüs 16'dır.[21]
  6. ^ Litürji, dini törenlerde kullanılan metinler veya ritüel uygulamalarını ifade eder.
  7. ^ Trisagion, Hristiyanlıkta kullanılan bir dua veya ilahi türüdür. Genellikle "Kutsal Tanrı, Kutsal Güçlü, Kutsal Ölümsüz, bize merhamet et" şeklinde ifade edilir. Bu dua, özellikle Ortodoks ve Katolik kiliselerinde ibadet sırasında söylenir.
  8. ^ Lyon'daki zulüm, Suriye Filistin'de 4. yüzyılın başlarında yazılmış olan Eusebius'un Kilise Tarihi'nde kaydedilmiştir.[24] Bu anlatının iki farklı versiyonu bulunmaktadır ve otantikliğinin tartışmalı olduğu belirtilmektedir.[11]
  9. ^ Hristiyan zulmünün sona ermesinden kısa bir süre sonra bunun gerçekleşmiş olması tesadüf olabilir ya da olmayabilir.[11]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e f Laud, Anja (12 Aralık 2024). "Sensationsfund in Frankfurt sorgt für Aufsehen bei Archäologen" [Sensational Discovery in Frankfurt Excites Archaeologists] (Almanca). Hessisch-Niedersächsische Allgemeine. 14 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2024. 
  2. ^ "Frankfurter Silberinschrift: Ältestes christliches Zeugnis nördlich der Alpen gefunden" [Frankfurt Silver Inscription: Oldest Christian Evidence North of the Alps Found]. presseportal.de (Almanca). 11 Aralık 2024. 11 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2024. 
  3. ^ Singh, Namita (17 Aralık 2024). "Almanya'da keşfedilen 1800 yıllık gizemli gümüş "muska" tarihi yeniden yazabilir". Independent Türkçe. 22 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2025. 
  4. ^ Huld-Zetsche, Ingeborg (1994). "Nida: eine römische Stadt in Frankfurt am Main". Schriften des Limesmuseums Aalen. 48: 24-25. 
  5. ^ "Frankfurt silver inscription" (İngilizce). Archäologisches Museum Frankfurt. 2024. 15 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2024. 
  6. ^ a b Hampel, Andrea; Skrypzak, Rolf (2024). "Ausgrabungen im Zentrum des römischen NIDA in Frankfurt am Main-Heddernheim". Denkmal Hessen (1): 24-33. 27 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2024. 
  7. ^ Hampel, Andrea (2018). Udo Recker (Ed.). "Das Gräberfeld "Heilmannstraße" in Frankfurt a. M.-Praunheim". Hessen-Archäologie. Jahrbuch für Archäologie und Paläontologie in Hessen. Wiesbaden: Landesamt für Denkmalpfege Hessen (2017): 132-135. ISBN 978-3-8062-3810-5. 17 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ a b c d "Zusätzliche Informationen zur Frankfurter Silberinschrift" [Additional information about the Frankfurt silver inscription] (Almanca). Archäologisches Museum Frankfurt. 2024. 14 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2024. 
  9. ^ a b c "Archäologischer Sensationsfund. "Der älteste Christ nördlich der Alpen war Frankfurter"". hessenschau.de (Almanca). 11 Aralık 2024. 13 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2024. 
  10. ^ a b c d e Altuntaş, Leman (13 Aralık 2024). "'Frankfurt Silver Inscription' Archaeologists Unearth Oldest Christian Artifact North of the Alps". arkeonews.net (İngilizce). 15 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2024. 
  11. ^ a b c d e f g "Archäologe erklärt Fund des christlichen Schriftstücks in Frankfurt. Wie sensationell ist der Sensationsfund tatsächlich?" [Archaeologist explains the discovery of the Christian manuscript in Frankfurt: How sensational is the sensational find really?]. domradio.de (Almanca). 16 Aralık 2024. 17 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2024. 
  12. ^ Pflughoeft, Aspen (12 Aralık 2024). "Mysterious ancient amulet turns out to be oldest trace of Christianity north of Alps" (İngilizce). The News Tribune. 14 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2024. 
  13. ^ a b "Archaeologists uncover earliest Christian inscription north of the Alps in Frankfurt". The Jerusalem Post. 12 Aralık 2024. 14 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2024. 
  14. ^ "Archäologen haben ältestes christliches Zeugnis nördlich der Alpen entdeckt" [Arkeologlar, Alpler'in kuzeyinde bulunan en eski Hristiyanlıkla ilgili kanıtı keşfettiler.]. spiegel.de (Almanca). 11 Aralık 2024. 13 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2024. 
  15. ^ a b Kleindl, Reinhard (11 Aralık 2024). "Silberamulett ist frühestes Zeugnis des Christentums nördlich der Alpen" [Silver amulet is the earliest evidence of Christianity north of the Alps] (Almanca). 13 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2024. 
  16. ^ a b c d e f "Frankfurt silver inscription" – Oldest Christian testimony found north of the Alps (press release) (İngilizce), Goethe University Frankfurt, 12 Aralık 2024, 14 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Aralık 2024 
  17. ^ a b "University of Bonn Researcher Involved in Sensational Find in Frankfurt" (İngilizce). University of Bonn. 13 Aralık 2024. 14 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2024. 
  18. ^ Gibbon, Edward (1781). The History of the Decline and Fall of the Roman Empire (PDF). 2. ss. 576-577. 20 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Aralık 2024. 
  19. ^ a b Radley, Dario (15 Aralık 2024). "Silver amulet unearthed in Frankfurt grave Is the oldest evidence of Christianity north of the Alps". archaeologymag.com. 16 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2024. 
  20. ^ a b "Geschichte des Christentums neu schreiben?" [Rewrite the History of Christianity?]. evangelisch.de (Almanca). 11 Aralık 2024. 14 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2024. 
  21. ^ Comfort, Philip W.; Barrett, David P. (2001). The Text of the Earliest New Testament Greek Manuscripts. Tyndale House Publishers. s. 93. ISBN 978-0-8423-5265-9. 
  22. ^ Moeed, Abdul (13 Aralık 2024). "Early Christian Inscription Found in Northern Europe Rewrites History" (İngilizce). Greek Reporter. 13 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2024. 
  23. ^ Kastilan, Sonja (15 Aralık 2024). ""Heilig, heilig, heilig"" [Holy, holy, holy]. welt.de (Almanca). 16 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2024. 
  24. ^ Eusebius (n.d.). "The Letter of the Churchs of Vienna and Lyons to the Churches of Asia and Phrygia including the story of the Blessed Blandina". History of the Church. 19 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2024. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Frankfurt_gümüş_yazıtı&oldid=34601776" sayfasından alınmıştır