İçeriğe atla

Fight the Power

Vikipedi, özgür ansiklopedi
"Fight the Power"
Fear of a Black Planet ve Do the Right Thing: Original Motion Picture Soundtrack albümünden Public Enemy tekli
TarzHip hop
Süre5:23 (soundtrack versiyonu)
4:42 (albüm versiyonu)
ŞirketMotown
Yazar
YapımcıThe Bomb Squad

"Fight the Power", Amerikan hip hop grubu Public Enemy'nin 1989'da Motown'dan single çıkarttığı şarkı. Şarkı, 1989'da yaptığı filmi Do the Right Thing için soundtrack arayan yönetmen Spike Lee'nin isteği üzerine ortaya çıkarılmıştır. İlk olarak filmin soundtrack albümünde yayımlanan şarkının farklı bir versiyonu da grubun 1990 tarihli studio albümü Fear of a Black Planet'ta yer aldı.

"Fight the Power", çok sayıda Afroamerikan kültürüyle ilgili göndermelerle ve ses örnekleriyle doludur; mesela Afroamerikan sivil haklar hareketindeki konuşmalar, siyahi kiliselerindeki ayinler ve James Brown'ın müziği gibi.

Single olarak "Fight the Power", Hot Rap Singles'da 1 numaraya, Hot R&B Singles'da 20 numaraya çıktı. The Village Voice'un "Pazz & Jop" eleştirmenler anketinde 1989'un en iyi single'ı seçildi. Public Enemy'nin en bilindik şarkısı oldu ve eleştirmenler ve dergiler tarafından tüm zamanların en iyi şarkıları arasında sayıldı. 2001'de şarkı Amerika Kayıt Endüstrisi Birliği'nin derlediği "Yüzyılın şarkıları" (İng:Songs of the Century) listesinde 228 numarada yer aldı.

Arka plan

[değiştir | kaynağı değiştir]

1988'de, ikinci albümleri It Takes a Nation of Millions to Hold Us Back'in yayımından kısa süre sonra Public Enemy, Run-DMC'yle ortak yaptıkları Run's House turunun Avrupa ayağına hazırlanmaktaydı.[1] Tura çıkmalarından önce yönetmen Spike Lee, Public Enemy'ye filmlerinden biri için bir şarkı yazmaları teklifiyle geldi.[1] Do the Right Thing filmini yönetmekte olan Lee, şarkıyı New York'un Brooklyn mahallesindeki ırksal gerilim hakkındaki filmin leitmotivi olarak kullanmayı amaçlıyordu.[2] Bu kararı hakkındaTime'a verdiği bir röportajında, "Muhalif olmasını istemiştim, öfkeli olmasını istemiştim, çok ritmik olmasını istemiştim, aklıma anında Public Enemy geldi," dedi.[3] Aşağı Manhattan'daki bir toplantıda Lee, baş MC Chuck D'ye, The Bomb Squad'ın prodüktörü Hank Shocklee'ye ve baş yapımcı Bill Stephney'e film için marş niteliğinde bir şarkıya ihtiyaç duyduğunu söyledi.[4]

Chuck D, şarkının çoğunu yazmak için gereken ilhamı tur süresince İtalya üzerinden uçarken uçarken buldu. Fikrini şöyle hatırlıyordu; "The Isley Brothers'ın orijinal 'Fight the Power'ına biraz benzer bir temam olsun, onu da o dönemde etrafımızda dönenler hakkında bir nevi modernist görüşlerle doldurayım istemiştim." Grubun basçısı Brian Hardgroove, şarkının mesajını söyle tanımladı, "Hukuki yaptırım gerekli. Biz, tür olarak bu gerekliliği aşacak kadar evrimleşmedik. "Fight the Power" otoriteyle savaşmaktan bahsetmiyor—hiç alakası yok. Gücün suistimaliyle savaşmaktan bahsediyor."[5]

Kayıt ve prodüksiyon

[değiştir | kaynağı değiştir]
Branford Marsalis (2011'de çekilmiş fotoğrafı) şarkının soundtrack versiyonundaki saksafon solosunu çaldı.

Public Enemy'nin prodüksiyon ekibi The Bomb Squad, "Fight the Power"ın müziğini çok sayıda ses örneğini döngüleyerek, üst üste bindirerek ve başkalaştırarak oluşturdu.[6] Parçada sadece iki gerçek enstrümantalist vardı: saksafonda Branford Marsalis ve scratch'te grubun DJ'i ve pikapçısı Terminator X[6]—Marsalis, filmin uzatılmış soundtrack versiyonunda bir saksafon solosu daha çaldı.[7]

Marsalis'in düşünce ekolüne tezat şekilde Hank Shocklee gibi Bomb Squad üyeleri melodik açıklık ve harmonik anlaşılırlığı yıkarak bestelerinde özel bir ruh hali yakalamak istediler. Shocklee, müzisyenliklerinin farklı bir medyada, farklı araçlara ihtiyaç duyarak, farklı kültürel önceliklerden esinlenerek hazırlandığını, caz ve klasik müzikte değer verilen "virtüözlükten" farklı olduğunu açıkladı.[8] Marsalis, grubun alışılmadık müzisyenliklerini daha sonra şöyle yorumlamıştı:

Diğer Public Enemy şarkılarındaki gibi, the Bomb Squad çeşitli ses örneklerini yeni bağlamlara koyarak onları şarkının vokal ve ruh haline uyduruyor. Perküsif sesler ritimden ya önce ya da sonra gelerek huzursuzluk ya da gerilim hissi yaratıyor. Marsalis'in solosu gibi bir takım ögeler Shocklee tarafından işlenerek harmonik anlaşılırlıktan farklı bir şeyi simgeliyorlar. Bomb Squad, Marsalis'in Re minör doğaçlamalarını şarkının Si♭7 ritmik arkaplanına (ya da tam tersi) bindiriyor. Şarkının prodüksiyonuyla ilgili Amerikan müzikolog Robert Walser'ın yazdıklarına göre solo, "Marsalis'in çalmayı aklından bile geçirmeyeceği bir şeye dönüştürüldü, çünkü Shocklee'nin hedefleri ve ön kabulleri onukinden farklıydı."

24 Ağustos 2014'te Chuck D, Twitter profiline Green St. stüdyosundan bir kaset teybinin resmini attı. Teybin etiketi stüdyonun markasıyla işaretlenmişti ve elle yazılmış başlık, şarkının kaydı için o stüdyonun kullanıldığını ima ediyordu.[9]

Ses örnekleri ve döngüler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Şarkıda çok sayıda eserden ses örneği alınmış olsa da bu örneklerin her biri epey kısaydı; çoğu bir saniyeden bile kısaydı ve Bomb Squad prodüktörleri Hank ve Keith Shocklee'nin onları bir parçaya dönüştürme yöntemi onları döngülemekti.[10] Döngüleme tekniğinde kayıtlı bir pasaj—genelde bir solo ya da break—aynı plağı çalan iki pikap arasında ileri geri geçilerek tekrarlanabilirdi. "Fight the Power"'daki ve genel olarak hip hop müzikteki döngüleme, 1970'lerin hip hop DJ'leri tarafından bulunmuştu ki Shocklee kardeşlerin ikisi de kariyerine DJ'lik yaparak başlamıştır. "Fight the Power"daki döngüleme pikaplarla yapılmadığı hâlde DJ'likle bağlantısı vardı. Yazar Mark Katz, Capturing Sound: How Technology Has Changed Music (Sesi Yakalamak: Teknoloji Müziği Nasıl Değiştirdi) kitabında "Çoğu hip-hop prodüktörü bir zamanlar DJ'di ve şarkı seçme ve birleştirme yetnekleri her ikisinde de gerekliydi. [...] Hatta DJ, hip hop müzikte merkezi, kurucu bir figürdür: öyle ki DJ'lik teamül ve estetiklerinden çok sapan prodüktörler hip hop saygınlıklarını tehlikeye atmayı riske eder," yazmıştır.[10]

Chuck D şarkının abartılı döngülemelerini ve prodüksiyonunu "döngüler üzerine döngüler üzerine döngüler koyduk" diye anlatmıştı.[10] Katz, parçanın bir analizinde "Punlic Enemy'nin prodüksiyon ekibinin yarattığı etki baş döndürücü, canlandırıcı ve kışkırtıcı—hepsi bir kerede alınmaz," yorumunda bulundu[10] ve prodüksiyonun bir bütün olarak eserle bağlantısını şu şekilde tartıştı:


Beste

[değiştir | kaynağı değiştir]

Müziksel yapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

"Fight the Power" sivil haklar hareketi avukatı ve aktivisti Thomas "TNT" Todd'un çınlayan, ajite bir sesle aşağıda orijinali de verilen şu konuşmasının kaydıyla başlar;


Konuşmacı burada sigara markası Tareyton'ın "Bir Tareyton içenler değiştireceğimize savaşırız!" (Us Tareyton smokers would rather fight than switch!) şeklindeki reklam sloganını tersine çevirmiştir. Bu 16 saniyelik pasaj, parçada kullanılan sayısız ses örneğinin en uzunudur.

Onun ardından üç ölçülük, kısa bir kısım (0:17–0:24) gelir. Bu kısmı bir vokal pasajının kesintili ritmi taşımaktadır; funk grubu Trouble Funk'ın 1982 tarihli "Pump Me Up" (Pompala Beni) şarkısındaki şarkının adının tekrarlandığı nakarat tersten çalınmaktadır. Ritmik ölçü kısmında melodik bir satır, Branford Marsalis'in üçlü notalarla saksafon çalması (mikse gömülü), ikinci ölçüde sekiz trampet ritmi ve üçüncü ölçüde sesli ünlemler mevcuttur. Ünlemlerden birisi, anlamsız "chuck chuck" sesleri The Dramatics'in 1972 şarkısı "Whatcha See Is Whatcha Get"ten alınmıştır, ki bu da Chuck D'ye kaynak teşkil eder.

Üç ölçülük kısım, hemen ardından gelen bölümde yükselir (0:24–0:44), ki burada rapçiler giriş yapar ve prodüksiyon daha karmaşıklaşır.[11][13] Bölümün ilk 4 saniyesinde 10'dan falza farklı ses örneği onları kumaştaki iplikler gibi birbirine dokuyacak şekilde döngülenmiş, bu kısım da bir üst-döngü olarak 4 defa tekrarlanmıştır.[11] Bütün bölüm, elektro gitar, bas gitar ve synthesizer örnekleri içerir. Ses örnekleri arasında James Brown'ın 1971 şarkısı "Hot Pants", aralarında James Brown'ın meşhur homurtularından birinin de bulunduğu dört kesintili vokal örneği ve çeşitli perküsyon örnekleri sayılabilir.[11] Diğer örnekler tarafından örtülmüş olsa da hip hop'ta en çok kullanılan ses örneklerinden biri,[14] Clyde Stubblefield'in drum break James Brown'ın 1970 şarkıs "Funky Drummer"da çaldığı break de burada görülebilmektedir. Ancak break'in sadece ilk iki sekizlik notası ve trampet sesi açıkça duyulabilmektedir. Bu kısımda funk tarzı, keskin bir gitar riff'i staccato ritimler çalmakta ve bir ses "Come on, get down" (Haydi, in aşağı) diye bağırmaktadır. Ses örneği alınan diğer şarkılar arassında "I Know You Got Soul", "Planet Rock" ve "Teddy's Jam" sayılabilir.

Sözleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Şarkı, James Brown'a (1973'teki fotoğrafı) göndermeler ve onun şarkılarından ses örnekleriyle dolu.

Şarkı sözleri, devrimci bir retorikle "baştakilerle savaşma" çağrısı yapmaktadır.[2] Sözler Chuck D tarafından agresif ve affetmez bir tonda söylenmektedir.[13] The Quietus'dan David Stubbs'a göre şarkı "zirvesinde duran bir Public Enemy'nin tüm o kontrollü, yakıcı öfkesiyle titreyip köpürüyor. [Şarkının sözleri] derhal gelecek zamanda, sürekli bekleyen bir isyan durumunda geçiyor".[15]

"Fight the Power", Chuck D'nin "1989!" diye kükremesiyle başlar. İlk bentte sözler Afroamerikan perspektifini anlatır:[15]

Ayrıca grubun müzik sanatçısı olarak durduğu platformu da açığa kavuşturur:[16]


Sözler, ırk meselesine değinirken kendi halkına uyuglandığında kişinin kendi şartlarını aşma dinamiğini ve ırk eşitliğiyle ilgili liberal görüşleri reddeder:[16]


Daha sonra Chuck D gücü elinde tutanlara seslenir

Ve Afroamerikan topluluğundan akılcı aktivizm ve örgütlenme bekler:

Chuck D, dinleyicisine "sevgili" (my beloved) diye seslenirken Martin Luther King'in "sevgili halkım" (beloved community) sözlerine gönderme yapmaktadır.

"Fight the Power"daki ses örneklerinin çoğu Afroamerikan kültüründen gelmekte olup, çoğunun orijinal icracıları James Brown, Stetsasonic ve Bobby Byrd gibi 20. yüzyıl Afroamerikan müziğinin gelişmesinde önemli rol oynamış önemli sanatçılardır.[17] Afroamerikan müziğinde ve kilise ayinlerinde çok kullanılan seslenmeler de parçanın sözlerinde yer alır: "Let me hear you say," "Come on and get down," ve "Brothers and sisters," gibi (sırasıyla "dediğini duyayım", "haydi, in aşağı" ve "erkek ve kız kardeşler"). James Brown'ın homurtuları ve Afrika Bambaataa'nın 1982 şarkısı "Planet Rock"tan alınan elektronik yöntemlerle işlenmiş ünlemler de parçada yer bulur.[17] Chuck D., alınan ses örneklerine şarkının sözlerinde de göndermelerde bulunmuştur.[17] Şarkının adı da the Isley Brothers'ın aynı adı taşıyan şarkısına bir göndermedir.[17]

Üçüncü bent

[değiştir | kaynağı değiştir]

Şarkının üçüncü bendinde Elvis Presley ve John Wayne'i aşağılayan sözler geçer.[18] Chuck D şu kısmı okumuştur;

Flavor Flav da hemen ardından şöyle girer;

Chuck D, bu sözleri yazarken proto-rap sanatçısı Clarence "Blowfly" Reid'ın "Blowfly Rapp" (1980) şarkısından esinlenmiştir. Reid, o şarkıda kendisine ve Muhammed Ali'ye, böyle bir üslupta ırkçı hakaretler eden kurgusal bir Ku Klux Klan üyesiyle hakaret yarışına giriyordu.[19]

Üçüncü bentte Presley—kişisel ya da sembolik bir şekilde— ırkçılıkla özdeşleştirilir. Zenciler arasındaki yaygın kanı, Presley'nin görsel ve müziksel performanslarının çoğunu Afroamerikan kaynaklara borçlu olduğu hâlde onun, çağdaşı siyahi rock and roll sanatçılarından esirgenen kültürel onaylanma ve ticari başarıyı adaletsizce elde ettiği yönündedir.[20]

Chuck D, Elvis Presley'i ırkçılıkla özdeşleştiren sözlerini daha sonra açıkladı. Presley'nin 25. ölüm yıldönümünde Newsday'e verdiği röportajında Elvis'in zenci müzisyenlerin yüksek saygısını kazandığını ve Elvis'in kendisinin de zenci müzisyenlere hayranlık duyduğunu söyleyen Chuck D, Elvis'le ilgili sözlerinin asıl hedefinin ondan önce gelen zenci sanatçıları görmezden gelerek Elvis'i "Kral" ilân eden beyaz kültürü olduğunu belirtti.[21][22]

John Wayne'i aşağılayan sözlerin sebebiyse onun tartışmalı kişisel görüşleri ve ırkçı söylemleriydi. 1971'de Playboy'a verdiği röportajında Wayne, "Zenciler sorumluluk sahibi olacak kadar eğitilene dek beyazların üstünlüğüne inanıyorum. Sorumsuz insanlara liderlik ve yargı gerektiren otorite ve makamlar vermeye inanmıyorum" demişti.

Chuck D, önceki söylemlerini şu şekilde açıklar:[13]

Salon'dan Laura K. Warrell, bentteki sözleri beyaz Amerikan idealinin Presley ve Wayne'deki tecessümlerine ve bu ayrımcı kültüre bir saldırı olarak yorumlamıştır.

Yayımlanma ve tepkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

22 Mayıs 1989'da Professor Griff, grubun "Bilgi Bakanı", Washington Times'a yaptığı röportajlarda antisemitist yorumlarda bulunarak Yahudilere "ahlaksız" dedi ve onları Atlantik köle ticaretinin finansmanından ve apartheidden sorumlu tutarak "dünyada yaşanan ahlaksızlıkların çoğunluğu" için onları suçladı.[23] Bu yorumlar Yahudi Savunma Örgütü'nün (Jewish Defense Organization, JDO) dikkatini çekti. Onlar da boykot çağrısında bulunarak plak şirketi yöneticilerini ve perakendecileri bu konuda bilgilendirdiler.[23] Sonuç olarak şarkının Do the Right Thing'de yer alması nedeniyle JDO, filmin gösterimlerinde kapılara nöbetçi dikmişti.[24] Griff'in röportajı basının da tepkisini çekti.[25] Cevap olarak Chuck D, bir ay boyunca basınagrubun dağılacağı, dağılmayacağı, müzik endistürisini boykot edeceği ve Griff'i gruptan atacakları yönünde karışık mesajlar verdi. Griff, o senenin Haziranında gruptan atıldı ve "Fight the Power", Motown'la yapılan bir sefere mahsus bir sözleşmeyle yayımlandı.[26] Public Enemy, Lee'nin ve filmin üzerindeki baskıyı azaltmak adına insan içine çıkmaya bir süre gönüllüce ara verdiler. Fear of a Black Planet'tan çıkan sonraki single'ları "Welcome to the Terrordome"da grubu savunurken tartışmalar boyunca kendilerini eleştirenlere saldıran sözler vardı ki bu, ırk ve antisemitizm sebebiyle kendilerine yönelik daha fazla tartışmaya neden oldu.[27]

Gönüllü eylemsizlikleri süresinde "Fight the Power"Billboard listelerinde yükseldi. ABD ve BK'ta 7-inçlik bir single olarak yayımlanan şarkının uzatılmış soundtrack versiyonu da 12-inçlik plak ve CD formatlarında maxi singleolarak yayımlandı.[26]

"Fight the Power", yayımlanmasının üzerine müzik eleştirmenlerinden olumlu tepkiler aldı.Entertainment Weekly'den Greg Sandow bunun "herhalde 1989'un en güçlü pop single'ı" olduunu söyledi.[28] "Fight the Power", The Village Voice'un yıllık Pazz & Jop eleştirmenler anketinde 1989'un en iyi single'ı seçildi.[29] Anketin yaratıcısı Robert Christgau, şarkıyı kendi listesinde altıncı en iyi olarak listeledi.[30] 1990 Grammy Ödülleri'nde En İyi Rap Performansı Grammy Ödülü adayı gösterildi.[31]

Elvis Presley ve John Wayne'i aşağılayan sözler, zamanının dinleyicilerinin çoğu için şoke edici ve inciticiydi.[32] Chuck D sözlerin etrafındaki tartışmaları "Bence ilk defa burada bir rap şarkısındaki her bir kelime, kelimesi kelimesine, satırı satırına irdelenmekteydi," sözleriyle yorumlamıştır.[33]

Video klip

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yönetmen Spike Lee, 1999

Şarkının Video klipi 22 Nisan 1989'da Brooklyn'de çekildiç Klip, Public Enemy'i bazen bir protesto yürüyüşünde, bazen de canlı konserde sunuyordu.[34] Public Enemy biyografı Russell Myrie, klipin "bir protesto yürüyüşündeki duyguyu ve öfkeyi isabetli bir şekilde hayata" getirdiğini yazdı.[35]

Spike Lee, bu şarkı için iki video klipin yönetmeliğini ve prodüksiyonunu üstlendi.[36] İkinci klipte Lee, klipi 1963'teki Washington'a Yürüyüş'ten filmlerle başlattı ve Brooklyn'deki "Young People's March to End Racial Violence" (Genç İnsanların Irksal Şiddeti Bitirme Yürüyüşü) devasa, sahnelenmiş bir protesto yürüyüşünün görüntülerinde geçti.[37] Figüranlar, üzerinde "Fight the Power" yazan tişörtler giyerken Paul Robeson, Marcus Garvey, Angela Davis, Frederick Douglass, Muhammad Ali ve diğer zenci ikonlarının resmedildiği dövizler taşıyordu. Tawana Brawley figüran olarak oynadı. Brawley 1987'de, 15 yaşındayken Wappingers Falls, New York'ta çok sayıda polis memuru ve kamu yetkilisini kendisine tecavüzde bulunmakla suçladığı için ulusal ün kazandı. Suçlama mahkemede reddedildi ve bu hikâyeyi uydurduğu iddiasıyla kendisine dava açıldı. Jermaine Dupri de klipte küçük bir rol oynadı.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Myrie (2008), sf. 121.
  2. ^ a b Watrous (22 Nisan 1990). "RECORDINGS; Public Enemy Makes Waves - and Compelling Music". The New York Times. New York: The New York Times Company. 11 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2012. 
  3. ^ Simpson (5 Şubat 1990). "Music: Yo! Rap Gets on the Map". Time. New York: Time Inc. 135: 60. 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2018. 
  4. ^ Myrie (2008), sf. 122.
  5. ^ "The Best Rap Song, Every Year Since 1979". Complex. 8 Temmuz 2015. 11 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2018. 
  6. ^ a b Katz (2004), sf. 160.
  7. ^ "Listening Session with Branford Marsalis". Marsalis Music. 16 Ocak 2012. 26 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2012. 
  8. ^ a b Walser et al. Austin & Willard (1998), 297.
  9. ^ Chuck D [@MrChuckD] (24 Ağustos 2014). "Vintage sht. FTP" (X gönderisi) – X vasıtasıyla. 
  10. ^ a b c d Katz (2004), p. 161.
  11. ^ a b c d Katz (2004), sf. 161.
  12. ^ Katz (2004), p. 160.
  13. ^ a b c "Fight the Power". Salon. Salon Media Group. 3 Haziran 2002. 3 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2012. 
  14. ^ Kun, Josh: "What Is an MC If He Can't Rap to Banda? Making Music in Nuevo L.A." American Quarterly (American Studies Assn) (Baltimore, MD) (56:3) September 2004, 741-758. (2004)
  15. ^ a b "20 Years On: Remembering Public Enemy's Fear Of A Black Planet". The Quietus. 12 Nisan 2010. 20 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2012. 
  16. ^ a b Friskics-Warren (2006), sf. 182.
  17. ^ a b c d Katz (2004), sf. 163.
  18. ^ Myrie (2008), sf. 124.
  19. ^ Myrie (2008), sf. 123.
  20. ^ "Question of the Month: Elvis Presley and Racism". Jim Crow Museum at Feris State University. Mart 2006. 6 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2009. 
  21. ^ "Chuck Hails the King". The Age. 13 Ağustos 2002. 18 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2014. 
  22. ^ Ed Masley (4 Temmuz 2004). "Elvis may have been the king, but was he first". Pittsburgh Post-Gazette. 8 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2014. 
  23. ^ a b Santoro (1995), sf. 119.
  24. ^ "Arşivlenmiş kopya". Screen. Oxford University Press. 31: 36. 1990. 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2020. 
  25. ^ Santoro (1995), sf. 120.
  26. ^ a b Strong (2004), sf. 1226.
  27. ^ Santoro (1995), sf. 121.
  28. ^ Sandow (27 Nisan 1990). "Fear of a Black Planet Review". Entertainment Weekly. Time Inc. 12 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2012. 
  29. ^ Staff (February 27, 1990). Robert Christgau: Pazz & Jop 1989: Critics Poll 10 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Village Voice. 17 Mart 2011'de erişildi.
  30. ^ Christgau (27 Şubat 1990). "Pazz & Jop 1989: Dean's List". The Village Voice. 15 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2013. 
  31. ^ DeKnock (16 Şubat 1990). "Who'll Win The Grammys?". Chicago Tribune. 24 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2013. 
  32. ^ Myrie (2008), p. 123.
  33. ^ Chuck D remembers 'Black Planet'. Gail Mitchell tarafından görüşme yapıldı. Billboard.com. Mart 2010. 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2020. 
  34. ^ Myrie (2008), sf. 125.
  35. ^ Myrie (2008), sf. 169.
  36. ^ Aaron Barlow (11 Ağustos 2014). Star Power: The Impact of Branded Celebrity [2 volumes]: The Impact of Branded Celebrity [2 volumes] (İngilizce). ABC-CLIO. ISBN 9780313396182 – Google Books vasıtasıyla. 
  37. ^ Jeff Chang (2005). Can't Stop Won't Stop: A History of the Hip-Hop Generation (İngilizce). New York: Picador. ss. 279-280, 286. ISBN 0312425791. 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2020. 

Bibliyografya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fight_the_Power&oldid=34004017" sayfasından alınmıştır