Fidan Atmaca
Fidan Atmaca | |
|---|---|
| Doğum | 1945 (79-80 yaşında) Seyitören, Damal, Ardahan |
| Milliyet | Türk |
| Meslek | Damal bebek yapımı |
| Ödüller | 2020 Yaşayan İnsan Hazinesi Ödülü |
Gülfidan Atmaca (d. 1945, Seyitören, Damal, Ardahan), Türk yazma sanatçısı.
Ardahan'ın Damal ilçesine özgü folklorik kıyafetli hediyelik bebekler yaparak ulusal ve uluslararası yarışmalarda dereceler almış; bebeklerin yapımı konusunda iki binden fazla kişiye eğitim vererek bu geleneği yeni kuşaklara aktarmıştır. 2020'de Türkiye'nin Yaşayan İnsan Hazinesi ünvanına layık görülmüştür.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]1945'te Ardahan'ın Damal ilçesine bağlı Seyitören köyünde doğdu.[1] İlköğrenimini tamamlamadan okuldan ayrılan Atmaca, 13 yaşında evlendi; yaşamını Kafkas halıları dokuyarak sürdürdü.[2] Yöredeki Alevi Türkmen kadınlarının geleneksel kıyafetini taşıyan foklorik Damal bebeklerin yapımına 1980'lerde başladı. Bir oyuncak bebeğe kendi elbisesinin benzerini yapıp giydirerek ilk Damal bebeğini yapan Atamaca, bu bebeği köye gelen İzmirli bir misafire verdi. Misafire verdiği bebeğin önce İzmir'deki bir fuarda daha sonra Japonya'daki bir "yöresel folklorik bebekler" yarışmasında "el emeği" kategorisinde dünya birincisi olduğunu birkaç yıl sonra öğrendi.[2][3]
1995'te Posof ilçesindeki Türkgözü Sınır Kapısı'nın açılışı için geldiği sırada dönemin başbakanı Tansu Çiller ile görüşme ve fuarda birincilik kazanan bebekten bahsetme fırsatı buldu.[4] Başbakanın talimatı ile Damal bebek yapımı konusunda ilk kursunu köyünde 15 kursiyerle açtı ve üç yıl boyunca bu kursta eğitim verdi.[5]
Bebek yapımını meslek haline getiren Atmaca, ev hanımlarına eğitim vermek üzere ilçe merkezine taşınıp Damal bebek yapımına bir odasını atölyeye çevirdiği evinde 63 kadınla devam etti.[3] Oldukça zahmetli olan Damal bebek yapımı konusunda Ardahan'da ceza infaz kurumları, halk eğitim merkezleri gibi merkezlerde iki binden fazla kişiye eğitim verdi.[5][6] Bekâr, nişanlı ve evli kadın olmak üzere farklı bebek çeşitleri yaptı.
Atmaca, ürettiği bebekleri Almanya, Hollanda, Belçika, ABD ve Japonya'ya ihraç etti.[7] Damal bebeğin patenti 2002'de Köylere Hizmet Birliği adına Damal Kaymakamlığı tarafından alındı.[8] Damal bebeklerinin öyküsü 2007'de Alican Özinanır'ın hazırladığı Damal’ın Bebekleri adlı belgesele konu oldu.[9]
Atmaca, 2020'de Türkiye'nin Yaşayan İnsan Hazinesi ünvanına layık görüldü.[10]
Ödüller
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Fidan Atmaca". Yaşayan Miras ve Kültürel Etkinlikler Genel Müdürlüğü.
- ^ a b Aral, Songül (1 Eylül 2021). "The Fidan doll: A bridge between Turkey and Japan | Garland Magazine". garlandmag.com (İngilizce). Erişim tarihi: 28 Ocak 2025.
- ^ a b Orbay, Sudem (7 Mayıs 2024). "Ardahan'ın 'Damal Bebeği'". Habertif. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025.
- ^ Nuh, Günay (28 Ağustos 2018). "Türkmen kadınını tanıtan bebeklerin 37 yıllık ustası". www.aa.com.tr. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025.
- ^ a b "Hapishanenin Damal bebeği". Milliyet. 27 Ekim 2016. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025.
- ^ Erdoğan, Emine (1 Ocak 2023). "Geleneksel Türkmen Giysili "Damal Bebeği"". Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi (85): 139-149. ISSN 1302-9231.
- ^ Turan, Büşra (24 Mart 2022). "Yerel tasarımda dünya birincisi olan Damal bebeğine ilgi artıyor". Fırat Haber. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025.
- ^ Erdoğan KUMRU (12 Aralık 2003). "Ardahan'ın Damal bebeği patent savaşı çıkardı". Hürriyet. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025.
- ^ "TRT - Alican Özinanır". www.kameraarkasi.org. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025.
- ^ "Yaşayan İnsan Hazineleri Ulusal Envanteri". yakegm.ktb.gov.tr. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Fidan Atmaca (Damal bebek yapımı) , Yaşayan Hazineler 23. bölüm, Diyanet TV, 7 Aralık 2023
- Bir Usta Bin Usta: Ardahan Damal Bebek Yapımı, Anadolu Sigorta Youtube Kanalı, 19 Eylül 2015