Federasyon
| Siyaset serisinin bir parçası |
| Hükûmet biçimleri |
|---|
| Hükûmet biçimleri listesi |
Federasyon veya federal devlet, coğrafi yapılarına göre oluşmuş birden fazla devletin kendi istekleriyle bir araya gelerek dışarıya karşı tek bir siyasal güç olarak görülmeleri ve bu amaçla kurdukları örgütün, kendisini oluşturan devletlerin üzerinde olması; iç işlerinde ise, yine aralarındaki anlaşmaya göre geniş veya dar ölçüde özerk olmaları ile oluşan topluluk.
Federal devlet; bu anlamda iç yapıları itibarıyla özerk olan devletlerin (federe devlet) oluşturduğu siyasi bir birliktir. Federe devletlerin her biri kendi anayasasına sahip iken diğer devletlerle olan ilişkilerin düzenlenmesinde yetki federal devlete aittir. Bununla birlikte federe devletlerin içinde kendi yasama, yürütme ve yargı organları da vardır. Fakat yasalar üst devlet (federal devlet) kimliğine ait anayasaya aykırı olmama koşulu taşır. Federe devletler iç güvenliklerini sağlamak amacı ile kendi polis teşkilatını kurabilir ve farklı yargılama hususları belirleyebilir. Bir federe devlet için suç teşkil eden bir yasa diğer devlet için suç teşkil etmeyebilir. Farklı federe devlet yasalarının uygulanmasında çoğunlukla bulunulan yer göz önüne alınır fakat uygulamada kişilerin hangi federe yapıya bağlı bulunduğu hususuna göre de hareket edildiği görülmektedir. Bu durum ülkeden ülkeye ve özerklik genişliğine göre farklılık taşımaktadır. Yine uygulamada görülen başka bir durumda dolaşım esnasında olan vatandaşın çelişen yasalara muhatap kalması durumunda üst anayasa kanunlarının geçerli olabileceğidir.
Kuruluş biçimleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Birleşme yoluyla federalizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Birbirlerinden bağımsız olan üniter devletler, bir araya gelerek federal devlet oluştururlar. Bu geçiş aşamasında devletler, ilk önce konfederasyon meydana getirirler. Oluşturulan konfederasyon daha sonra federasyona dönüşür. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri ve İsviçre Federal Devletleri birleşme yoluyla kurulmuştur.[1]
Ayrılma yoluyla federalizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Üniter nitelikte olan bir devletin il gibi birimleri ayrılmak isteyebilir. Ayrılmak isteyen birimler bağımsız devletler kurmak yerine, federe devlet haline gelmeyi tercih ederler. Bunun sonucunda federe devlet haline gelirler. Örneğin, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun 1918 tarihinde dağılmasından sonra Avusturya, federal devlet haline gelmiştir. Rusya 1924 tarihinde Sovyetler Birliğine dönüşmüştür.[1]
Federal devletler
[değiştir | kaynağı değiştir]Federal cumhuriyetler
[değiştir | kaynağı değiştir]| Tah. Yıl | Federasyon | Federatif birimler | Başlıca federatif birimleri | Küçük federatif birimleri |
|---|---|---|---|---|
| 1776[2] |  ABD
|
Amerika Birleşik Devletleri'nin eyaletleri | 50 eyalet | 1 federal bölge; 4 Milletler Topluluğu; 1 sözleşmeli toprak, 11 bağlı özerk toprak (ABD hakimiyeti altında bulunsa da, anayasanın bazı kısımlarından yararlanabilen topraksal bölge) |
| 1821 |  Meksika
|
Meksika'nın idari bölümleri | 31 eyalet | 1 federal bölge |
| 1848 |  İsviçre
|
İsviçre'nin kantonları | 26 kanton | |
| 1853 |  Arjantin
|
Arjantin'in eyaletleri | 23 eyalet | 1 özerk şehir |
| 1863 |  Venezuela
|
Venezuela'nın eyaletleri | 23 eyalet | 1 federal bölge, 1 federal bağımlılık |
| 1889 |  Brezilya
|
Brezilya'nın eyaletleri listesi | 26 eyalet (1822 ve 1889 yılları arasındaki monarşik dönemde 18 eyalet) | 1 federal bölge ve 5,565 belediye |
| 1920 |  Avusturya
|
Avusturya'nın eyaletleri | 9 eyalet | |
| 1949 |  Almanya
|
Almanya'nın eyaletleri | 16 eyalet | |
| 1950 |  Hindistan
|
Hindistan'ın idari yapılanması | 28 eyalet | 7 Birlik Bölgesi (Ulusal Başkent dahildir) |
| 1956 |  Sudan
|
Sudan'ın en üst düzey idari birimleri | 17 eyalet | |
| 1956 |  Pakistan
|
Pakistan'ın yönetim birimleri | 4 il | 4 federal bölge |
| 1963 |  Nijerya
|
Nijerya'nın eyaletleri | 36 eyalet | 1 toprak |
| 1975 |  Komorlar
|
3 ada | ||
| 1979 |  Mikronezya Federal Devletleri
|
Mikronezya Federal Devletleri'nin idari bölümleri | 4 eyalet | |
| 1992 |  Rusya
|
Rusya'nın federal yapılanması | 21 cumhuriyet, 46 oblast, 9 kray, 1 özerk oblast, 4 özerk okrug, 2 federal düzeyde şehir[3] | |
| 1995 |  Etiyopya
|
Etiyopya'nın bölgeleri | 9 bölge | 2 sözleşmeli şehir |
| 1995 |  Bosna-Hersek
|
Bosna-Hersek siyasi bölünmeleri | 2 kuruluş | 1 ilçe |
| 2005 |  Irak
|
Irak'ın illeri | 18 il | |
| 2008 |  Nepal
|
Nepal'in bölgeleri | 14 bölge | 75 ilçe |
| 2011 |  Güney Sudan
|
Güney Sudan'ın eyaletleri | 10 eyalet | |
| 2012 |  Somali
|
Somali'nin eyalet ve bölgeleri | 18 eyalet[4][5] |
Federal monarşiler
[değiştir | kaynağı değiştir]| Tah. Yıl | Federasyon | Federatif birimler | Başlıca federatif birimleri | Küçük federatif birimleri |
|---|---|---|---|---|
| 1867 |  Kanada
|
Kanada'nın eyaletleri ve bölgeleri | 10 eyalet | 3 topraksal bölge |
| 1901 |  Avustralya
|
Avustralya'nın eyalet ve bölgeleri | 6 eyalet | 2 topraksal bölge |
| 1963 |  Malezya
|
Malezya'nın eyaletleri | 13 eyalet | 3 federal topraksal bölge |
| 1970 |  Belçika
|
Belçika'nın idari birimleri | 3 Komünite, 3 Bölge | |
| 1971 |  Birleşik Arap Emirlikleri
|
Birleşik Arap Emirlikleri'nin emirlikleri | 7 emirlik | |
| 1983 |  Saint Kitts ve Nevis
|
Adalar/Saint Kitts ve Nevis'in bucakları | 2 ada/14 mahalle |
Uzun şekilde sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]- Federal Cumhuriyet: Almanya, Somali, Nijerya.
- Federasyon: Rusya, Saint Kitts ve Nevis
- Cumhuriyet: Arjantin, Avusturya, Hindistan (Hindistan Egemenliği olarak da adlandırılır), Irak, Güney Afrika, Sudan.
- Diğerleri:
- Bolivar Cumhuriyeti (Venezuela)
- Konfederasyon (İsviçre)
- Milletler Topluluğu (Avustralya)
- Dominyon (1982 öncesi Kanada)
- Federal Demokratik Cumhuriyet (Etiyopya, Nepal)
- Federe Devlet (Mikronezya Federal Devletleri)
- Federatif Cumhuriyet (Brezilya)
- İslam Cumhuriyeti (Pakistan)
- Krallık (Belçika)
- Birlik (Komorlarlar)
- Birleşik Emirlik (Birleşik Arap Emirlikleri)
- Birleşik Meksika Devleti (Meksika)
- Amerika Birleşik Devletleri (Birleşik Devletler)
- Yok:
- Bosna-Hersek (1997'den bu yana)
- Kanada (1982'den bu yana)
- Malezya
Feshedilenler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Amerika Konfedere Devletleri (1861-1865)
- Kamerun Federal Cumhuriyeti (1961-1972)
- Orta Amerika Birleşik İlleri (1823 - yaklaşık 1838)
- Kolombiya Birleşik Devletleri (1863-1886)
- Çekoslovakya (1969-1992)
- Birleşik Hollanda Cumhuriyeti (1581-1795)
- Fransız Ekvatoral Afrikası (1910-1958)
- Fransız Batı Afrikası (1895-1958)
- İnka İmparatorluğu (1197-1572)
- Endonezya Birleşik Devletleri (1949-1950)
- Libya Krallığı (1951-1963)
- Federe Malay Devleti (1896-1946)
- Malaya Federasyonu (1948-1963)[6]
- Mali Federasyonu (1959-1960)
- New Granada (1858-1863)
- Lehistan-Litvanya Birliği (1569-1795)
- Rodezya ve Nyasaland Federasyonu (1953-1963)
- Güney Arabistan Federasyonu (1962-1967)
- Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği[7] (1922-1991)
- Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti (1917-1993)
- İspanya Federal Cumhuriyeti (1873-1874)
- Uganda (1962-1967)
- Batı Hint Adaları Federasyonu (1958-1962)
- Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti[8] (1943-1992)
- Yugoslavya Federal Cumhuriyeti (1992-2003)
- Arjantin Konfederasyonu (1831-1861)
Bazı Arap konfederasyonlar ve de facto durumda olan federasyonlarda bulunmaktadır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Anti-Federalizm, Amerika Birleşik Devletleri'nde bir 18. yüzyıl hareketi
- Avrupa Birliği
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukuna Giriş, Ekin Kitabevi, 21. baskı, 2013. ISBN 978-605-5187-65-1.
- ^ ABD Anayasası, Articles of Confederation and Perpetual Union, was drafted in 1787 and was ratified in 1788. The first Congress ve President did not take office until March 1789.
- ^ Rusya'nın Federal yapısı 25 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Rusya Anayasası Madde 65.
- ^ "Guidebook to the Somali Draft Provisional Constitution". 3 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2012.
- ^ "Somali Federal Cumhuriyeti – Uyumlaştırılmış Taslak Anayasası" (PDF). Somali Federal Cumhuriyeti. 20 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2012.: Kabul edilen anayasa, mevcut bölgesel yönetimleri, federal Meclis ve halk Meclisi tarafından belirlenecek federal üye devletlerin nihai sayısı ve sınırlarını içerir.
- ^ 1957 yılında bağımsızlığını kazanmış, Sabah ve Sarawak'a katılmış ve Singapur'un oluşturulması için 1963 yılında Malezya adını almıştır.
- ^ The USSR was a federation according to the letter of its constitution, but, at least until its final years in the late eighties and early nineties of the 20th century, its governance was highly centralized in practice. See: Soviet Union section.
- ^ The Socialist Federal Republic of Yugoslavia was officially proclaimed in 1963. Prior to this, the communist Yugoslav state was named Democratic Federal Yugoslavia in 1943 and then Federal People's Republic of Yugoslavia in 1946. See: Socialist Federal Republic of Yugoslavia.
