Fazıl Önder
Fazıl Önder | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1 Ocak 1926 Küçük Kaymaklı, Lefkoşa, Kıbrıs |
| Ölüm | 24 Mayıs 1958 (32 yaşında) Lefkoşa, Kıbrıs |
| İkamet | Lefkoşa |
| Milliyet | Britanya idaresinde Kıbrıslı |
| Vatandaşlık | Britanya Kıbrısı |
| Meslek | Gazeteci, editör |
Fazıl Önder (1926 Lefkoşa - 24 Mayıs 1958 Lefkoşa), Kıbrıslı Türk gazeteci. Kıbrıs'taki iki toplum arasındaki barış çabalarıyla öne çıkmıştır.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Fazıl Önder, 1926 yılında Lefkoşa'ya bağlı, kuzeybatısındaki Küçük Kaymaklı beldesinde doğdu. İlkokulu tamamladı, ancak maddî sebeplerden dolayı ortaokula devam edemedi. Daha sonra kardeşi Cemal ile birlikte bir saraç dükkânında çıraklığa başladı. Dede mesleği olan saraçlıkta çıraklığının tamamlanmasından sonra, bir iş ortağı ile birlikte kendine ait bir saraç dükkânı açtı.
1948 Maden Grevi'ne katılan işçileri desteklemek amacıyla 19 Mayıs 1948 tarihinde ilk Kıbrıs Türk işçi gazetesi Emekçi günlük olarak yayımlanmaya başladı. Ancak 1949 yılı sonuna doğru yayımı durdurulmak zorunda kaldı.
1949 yılından itibaren Tüm Kıbrıs İşçi Federasyonu (PEO) dahil olmak üzere çeşitli sendikalara üye olup çalışmalar yaptı.[1] 1951 yılında Türk Edebiyat Kulübü'nde çalışmaya başladı. İngiliz eğitimi almış avukat Ayhan Hikmet, Ahmet Malyo ile birlikte Derviş Ali Kavazoğlu, Mehmet Edisoğlu ve Fazıl Önder, bu grubu kendilerini siyaset, ekonomi ve ideoloji alanlarında daha fazla eğitmek ve yayılmasını teşvik etmek için oluşturmuştu. Üyelerine ve üye olmayanlara, eylemleri aracılığıyla sosyalizm propagandası yapılmsı amaçlardan biriydi. Örgüt ayrıca, insanların Rusya'nın Sesi yayınlarını dinleyebilmeleri için bir merkez olarak hizmet etti, Türkiye'den uzakta sürün hayatı yaşayan Nâzım Hikmet'in de unutulmaması için çaba gösterdi.
Fazıl Önder daha sonra İnkılâpçı adlı bir gazete kurdu ve editörlük görevini de üstlendi. Ahmet Sadi Şaşmaz ve Derviş Ali Kavazoğlu ise gazetenin köşe yazarları arasında yerlerini aldılar. İnkılâpçı, Kıbrıslı işçi sınıfıyla ilgili makaleler yayınladı, Kıbrıs Rumları ve Kıbrıs Türklerinin birliğini savundu, ancak on beşinci sayısından sonra kapatıldı, çünkü gazete İngiliz sömürge yönetimine tehdit olarak gösterilmişti. Önder ayrıca Kıbrıs'ta Pedagoji Akademisi ve Tarım Okulu'nun kurulmasında yardımcı oldu.
Suikast
[değiştir | kaynağı değiştir]24 Mayıs 1958 tarihinde gerçekleşen bir suikast sonucunda Fazıl Önder öldürüldü. Suikastin TMT (Türk Mukavemet Teşkilatı) tarafından düzenlendiği iddia edilir. Önder'in öldürülme emrinin, birleşmiş Kıbrıs fikrini destekleyen sosyalist eğilimlerinin yanı sıra Taksim yani bölünme politikasına karşı tutumunun getirdiği tehditler nedeniyle gerçekleştirildiğine inanılıyor.
Raporlara göre, Önder'in ilk olarak vurulduğu sırada, yarası ölümcül değildi ve katillerden biriyle mücadelesi sırasında diğer suikastçinin onu sırtından bıçaklaması sonucunda ölümcül darbeyi almıştı. Karısı Zehra ve kızı Ayşe'nin cenazesinde bulunmasına izin verilmedi; sadece kız kardeşi ve diğer iki akrabasının katılmasına izin verildi. Küçük Kaymaklı mezarlığına defnedildi ama akrabaları, Önder'in aslında isminin altındaki mezarda gömülen kişi olup olmadığını hâlâ doğrulayamamaktadır.[2]
Suikastten üç gün sonra TMT bir bildiri yayımlayarak, cinayetin kendileri tarafından işlendiğini açıklamış ve Kıbrıs Rumları ile aynı örgütlerde yer alan bütün Türklerin aynı şekilde temizleneceği tehdidinde bulunmuştu. Nitekim izleyen günlerde, TEK Yönetim Kurulu üyelerinden berber Ahmet Yahya 29 Mayıs'ta Lefkoşa'da, yine berber olan Ahmet İbrahim ise 30 Haziran'da Limasol'da öldürülmüştü. İnşaat İşçileri Sendikası Yönetim Kurulu üyesi Hasan Ali 5 Haziran'da, Arif Hulusi Barudi de 3 Temmuz'da uğradıkları saldırılardan yaralı olarak kurtulabilmişlerdi. Yıllar sonra, 15 Ekim 1965 tarihli Zafer gazetesi, bu tedhiş olaylarını “1958’de solcu Türklerin temizlenmesi harekâtı” olarak değerlendirecekti.[3]
Ölümünün ardından uzun yıllar geçmesine rağmen zaman zaman tepki gösterilmeye, makaleler yazılmaya ve söyleşiler yapılmaya devam edilmiştir.[4]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- İnkılâpçı Gazetesi
- Tüm Kıbrıs İşçi Federasyonu
- AKEL
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ International Centre for Trade Union Rights (ICTUR); ve diğerleri., (Ed.) (2005). Trade Unions of the World (İngilizce) (6. bas.). London, UK: John Harper Publishing. ISBN 0-9543811-5-7.
- ^ Kamalı, E. (2011). "Fazıl Önder'in biyografisi". 14 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2019.
- ^ An, Ahmet. "Katledilen bir ilerici: Fazıl Önder; Kapatılan bir gazete: İnkılapçı". Yeniçağ.
- ^ Levent, Şener; Okut, Yalçın; Adamoğlu, Aydın; Gazioğlu, Buğra; İpçiler, Cemre; Uludağ, Sevgül; Zeytincioğlu, Ayşe. "Fazıl Önder hakkında". 12 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2019.