İçeriğe atla

Falcon 9

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Falcon 9
Dragon kargo uzayaracını taşıyan Falcon 9 v1.1
AmaçYörüngesel Fırlatma aracı
ÜreticiSpaceX
Menşei ülkeABD
Fırlatma başına maliyetv1.1: 61.2Milyon $[1]
Boyut
Yükseklikv1.1: 68,4 m (224 ft)[2]
v1.0: 54,9 m (180 ft)[3]
Çap3,66 m (12,0 ft)
Ağırlıkv1.1: 505.846 kg (1.115.200 lb)[2]
v1.0: 333.400 kg (735.000 lb)[3]
Kademeler2
Kapasite
LEO yüküv1.1: 13.150 kg (28.990 lb)[1][2]
v1.0: 10.450 kg (23.040 lb)[3]
GTO için
yük		v1.1: 4.850 kg (10.690 lb)[1][2]
v1.0: 4.540 kg (10.010 lb)[3]
Fırlatma geçmişi
DurumV1.1: Faal
v1.0: Faaliyetleri durduruldu
Fırlatma yerleriCape Canaveral SLC-40
Vandenberg SLC-4E
Toplam fırlatmalar17
(v1.1: 12, v1.0: 5)
Başarı(lar)16
(v1.1: 12, v1.0: 4[4])
Kısmi başarısızlık(lar)1 (v1.0)
İlk uçuşv1.1: 29 Eylül 2013[5]
v1.0: 4 Haziran 2010[6]
İlk kademe
Motorv1.1: 9 Merlin 1D[2]
v1.0: 9 Merlin 1C[3]
İtme kuvvetiv1.1: 5,885 kN (1,323,000 lbf)
v1.0: 4,940 kN(1,110,000 lbf)
Özgül itici kuvvetv1.1
Deniz Seviyesinde: 282 s[7]
Vakumda: 311 s v1.0
Deniz Seviyesinde: 275 s
Vakumda: 304 s
Yanma süresiv1.1: 180 saniye
v1.0: 170 saniye
YakıtLOX/RP-1
İkinci kademe
Motorv1.1: 1 Merlin (1D) (Vakumda)
v1.0: 1 Merlin (1C) (Vakumda)
İtme kuvvetiv1.1: 801 kN (180,000 lbf)
v1.0: 445 kN (100,000 lbf)
Özgül itici kuvvetVakumda: 342 saniye[8]
Yanma süresiv1.1: 375 saniye
v1.0: 345 saniye
YakıtLOX/RP-1

Falcon 9, merkezi Kaliforniya'nın Hawthorne şehrinde olan SpaceX şirketi tarafından tasarlanıp geliştirilen yeniden kullanılabilir bir fırlatma araçları ailesidir. Bu fırlatma araçları ailesi Falcon 9 v1.0, Falcon 9 v1.1, Falcon 9-R'den oluşmaktadır. Bu yörüngeye iki aşamada çıkan aracın her iki aşaması için de güç, yakıt olarak sıvı oksijen (LOX) ve roket-sınıfı kerosen (RP-1) kullanan roket motorları tarafından sağlanır. Falcon 9'un şu anki haliyle alçak Dünya yörüngesine 13150 kilogram (28990 lb) ağırlığında ve yer istasyonu transfer yörüngesine 4,850 kilogram (10,690 lb) ağırlığında görev yüklerini taşıyabilmektedir. Her üç Falcon 9 aracı da orta ölçekteki fırlatma sistemleri sınıfındadır.

Falcon 9 ve Dragon kapsülü ikilisi birlikte 2008 yılında, NASA'dan UUİ'ye (ISS) malzeme götürmek için, Ticari Yörüngesel Taşımacılık (COTS) programı çerçevesinde, Ticari İkmal Hizmetleri (CRS) sözleşmesini kazandılar. UUİ'ye ilk ticari ikmal uçuşu 2012 Ekim ayında fırlatılmıştır. İlk uyarlama olan 1.0 tasarımı 2013 yılında kullanımda kalana kadar toplamda beş uçuş gerçekleştirmiştir.

SpaceX bu günlerde iyileştirilmiş ve yüzde 60 daha ağır olan bir Falcon 9 fırlatma aracı -Falcon 9 v1.1- kullanmaktadır, bu hali ilk defa 2013 Eylül ayındaki, Falcon 9 uçuşlarının altıncısı olan ispat uçuşunda fırlatılmıştır.[9]

Falcon 9 v1.1 uyarlaması Falcon Heavy fırlatma aracına temel oluşturacaktır. Falcon 9 ayrıca, Ticari Mürettebat Nakil Yeteneği sözleşmesi çerçevesinde UUİ'ye NASA astronotlarını taşıyabilmek için, insanlı uçuşa uygunluk alacaktır.

Geliştirme ve üretim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Soldan sağa, Falcon 1, Falcon 9 v1.0, Falcon 9 v1.1'in üç türevi, Falcon 9 v1.2'in üç türevi, Falcon 9 Block 5'in iki türevi ve Falcon Heavy (tüm türevlerin hepsi uçurulmadı)

Sermaye

[değiştir | kaynağı değiştir]

SpaceX bir önceki fırlatma aracı olan Falcon 1'i tamamen kendi parasıyla geliştirmişken, Falcon 9'un geliştirilmesi; Ticari Yörüngesel Taşımacılık Hizmetleri (COTS) programı çerçevesinde, NASA'nın sağladığı parasal kaynak ile başlamıştır.[10][11] SpaceX 2006 yılında "ticari yörüngesel taşıma hizmetini geliştirip ispat etmek" üzere doğrudan kaynak sağlanan, üç adet ispat uçuşu da içeren,[12] "Uzay Yasası Anlaşması"na (UYA) hak kazandı.[11] NASA ayrıca, 2008 yılında UUİ'ye Ticari İkmal Hizmetlerinin fırlatmalarını (ilk uçuştan iki yıl önce) satın alarak fırlatma aracının ana müşterisi olmuştur;[13][14] 1.6 milyar $ değerindeki sözleşme, UUİ'ye malzeme götürüp ve UUİ'den malzeme getirecek olan en az 12 adet görev içermekteydi.[15]

SpaceX'in NASA ile olan sözleşmesi hakkındaki açıklaması:

SpaceX bu günlere NASA'nın inanılmaz başarılarının üzerinde geliştirerek, NASA'nın fırlatmaları için ana müşterisi olması sayesinde ve gelişim süreci boyunca verilen tavsiyeler ile gösterilen rehberlik sayesinde gelebilmiştir. SpaceX, NASA COTS ofisine bu süreç boyunca gösterdikleri devamlı destek ve rehberlik için özel bir teşekkür iletmek istiyor. COTS programı gerçek bir özel/kamu iş birliğinin gücünü göstermiştir ve takımımızın gelecekte başaracağı heyecan verici işleri iple çekiyoruz.[13]

2011 yılında, SpaceX Falcon 9 v1.0 için geliştirme maliyetinin 300 milyon $ civarında olacağını öngörmüştü.[16] NASA'ya göre, SpaceX eğer geleneksel bir artı maliyet sözleşme türü yaklaşım sergilemiş olsaydı, maliyetler 3.6 milyar $ civarında olurdu.[17]

2014 yılında, SpaceX Falcon 9 ve Dragon kapsülü için toplam geliştirme maliyetini açıkladı. NASA toplamda 396 milyon $ kaynak sağlarken SpaceX roket ve kapsül geliştirme çabaları için 450 milyon $'dan fazla kaynak sağlamıştır.[18]

Geliştirme, üretim ve test tarihçesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
SpaceX'in Hawthorne tesisinde Falcon 9 roket çekirdekleri üretim aşamasında.

SpaceX aslında, hafif bir fırlatma aracı olan Falcon 1'den sonra, "Falcon 5" isimli, ara seviye bir fırlatma aracı üretmek niyetindeydi.[19] Bunun yerine 2005 yılında SpaceX, "tamamen tekrar kullanılabilir ağır yük fırlatma aracı" olan Falcon 9'un geliştirilmesine devam ettiğini açıklamıştır, o sırada bu araç için hükûmet ile müşteri olarak anlaşmıştı bile. Falcon 9, alçak Dünya yörüngesine yaklaşık olarak 9500 kg (21000 lb) ağırlığında yük taşıyabilecek bir araç olarak tanımlanmıştı, 3.7 m (12 ft) kalınlığında koruma hazneli haliyle uçuş başına 27 milyon $'a ve 5.2 m (17 ft) kalınlığında koruma hazneli haliyle uçuş başına 35 milyon $'a mal olacağı tahmin edilmişti. SpaceX ayrıca Falcon 9'un, 25000 kg (55000 lb) ağırlığında görev yükü taşıyabilen ağır bir uyarlamasının geliştirildiğini duyurmuştu.[20] Falcon 9'un ADY'ye, YTY'ye erişebilecek fırlatmaları ve mürettebat ile malzemeleri taşıyan araçların UUİ'ye ulaşmalarını mümkün kılması hedeflenmişti.[19]

NASA COTS sözleşmesinin özgün halinde Falcon'un ispat uçuşunun 2008 Eylül ayı içinde olması ve 2009 Eylül ayına kadar da üç ispat uçuşunun hepsinin tamamlanmış olması öngörülmüştü.[21] 2008 Şubat ayında, Falcon 9/Dragon COTS ispat uçuşunun planları, 2009 yılının ilk çeyreğinin sonlarına doğru, altı ay kadar ertelendi. Elon Musk'a göre, geliştirme işinin karmaşıklığı ve Cape Canaveral'dan fırlatma için gerekli düzenleyici önlemler de gecikmeye katkıda bulunmuştur.[22]

2008 Ocak ayında (ilk aşamaya bağlanan iki motorun aynı anda ateşlenmesi ile yapılan) ilk çoklu-motor testi başarıyla tamamlandı,[23] ardışık testlerden sonra, 22 kasım 2008 tarihinde Falcon 9'a ait tüm 9 adet motor da ilk aşamanın görev süresi (178 saniye) boyunca ateşlenmiştir.[24] 2009 Ekim ayında ilk uçuşa hazır "ilk aşama", şirketin Teksas, McGregor'daki test rampasında, tüm motorlar test ateşlemesi yapılarak başarı ile gerçekleştirilmiştir. 2009 Kasım ayında SpaceX, 40 saniye süren, ilk "ikinci aşama" test ateşlemesini gerçekleştirmiştir. Bu test iptal edilmeden ya da yeniden yapılmadan başarılmıştır. 2 Ocak 2010 tarihinde McGregor test sahasında, Falcon 9'un ikinci aşamasının tam süreli (329 saniye) yörünge giriş ateşlemesi gerçekleştirilmiştir.[25] 2010 Şubat ayında tüm parçalar birleştirilmek ve bağlanmak üzere fırlatma sahasına getirildi. SpaceX başta 22 Mart 2010 tarihini fırlatma tarihi olarak belirlemişti ancak şirket yetkilileri birleştirme işlemlerinin ve testlerin bitmesinin 1 ile 3 ay arasında süreceğini öngörmüşlerdi.[26]

25 Aralık 2010 tarihinde, SpaceX'in ilk uçuş yığını (flight stack-fırlatma aracının donanımları, parçaları), Cape Canaveral'daki Uzaya Fırlatma Kompleksi 40'ın fırlatma rampasında dikey olarak konumlandırıldı[27] ve 9 Mart'ta SpaceX, ilk aşamanın yerden kalkış olmadan ateşlenmesini içeren, statik bir ateşleme testi gerçekleştirdi. Test T-2. saniyede iptal edildi çünkü ilk aşamanın turbo pompalarına, fırlatma rampasından, yüksek basınçlı helyum basarak pompaları uçuşa hazırlamak amacıyla döndüren sistemin çalışması sırasında sorun oluşmuştu. Sonrasında yapılan incelemede sorunun vanalardan birinin açılma komutunu almamasından kaynaklandığı anlaşıldı. Sorun roketle değil de fırlatma rampasıyla ilgili olduğundan, farklı vana ayarına sahip olan McGregor test sahasında ortaya çıkmamıştı. Roketin altından bir miktar alev ve duman çıkınca, bu durum motorda yangın olduğu söylentisine yol açtı. Ancak alev ve duman fırlatma öncesinde sistemde bulunan sıvı oksijenle yakıt karışımının yanmasının olağan sonucuydu ve araç ile fırlatma rampası hiçbir hasar almamıştı. İptal etme anına kadar aracın tüm sistemleri beklendiği gibi çalışmışlardı ve ilgilenilmesi gereken başka herhangi bir sorun tespit edilmemişti. Hemen ardından 13 Mart'ta yapılan test tüm 9 adet ilk aşama motorunun 3.5 saniye boyunca ateşlenmesiyle başarılı bir şekilde sonuçlanmıştı.[28]

İlk uçuş; Hava Kuvvetlerinin Falcon 9 uçuş sonlandırma sistemi üzerinde gerçekleştirdiği değerlendirme yüzünden 2010 Mart ayından Haziran ayına ertelendi. İlk fırlatma denemesi 4 Haziran Cuma günü saat 1:30 pm EDT tarihinde yapılmıştır. Fırlatma ateşlemeden hemen sonra durdurulmuştur ve roket başarılı bir şekilde hata önleyici (failsafe) iptal sürecinden geçmiştir.[29] Yer mürettebatı roketi başarılı bir şekilde tekrar hazır hale getirebildiler ve sonrasında roket aynı dün saat 2.45 pm EDT civarında başarılı bir şekilde fırlatıldı.[30]

İkinci Falcon 9 fırlatılışı (ayrıca ilk COTS ispat uçuşu) 8 Aralık 2010 tarihinde yerde kalkış yapmıştır.[31]

İkinci Falcon 9 uyarlaması -v1.1- 2010-2013 yılları arasında geliştirilmiştir ve ilk kez 2013 yılın içinde fırlatılmıştır.

2010 Aralık ayında SpaceX'in üretim hattı, her altı haftada çiftlemek hedefiyle her üç ayda, bir adet yeni Falcon 9 (ve Dragon uzay aracı) üretiyordu.[32] 2013 Eylül ayı itibarıyla, SpaceX'in toplam üretim alanı neredeyse 93 bin m² (1 Milyon feet2)'ye ulaşmış ve imalathane yılda 40 adet roket çekirdeği üretime ulaşabilecek şekilde ayarlamalar yapıldı.[33] 2013 Kasım ayında Falcon 9 araçlarının üretim miktarı ayda bir adetti. Şirket 2014 ortalarına doğru bu sayının yılda 18 adete, 2014 sonunda ise yılda 24 adete[34][35] ve 2015 yılının sonunda 40 adete[36] yükseleceğini belirtmiştir.

Fırlatıcı uyarlamaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk Falcon 9 2010–2013 yılları arasında 5 adet fırlatmayı başarılı bir şekilde gerçekleştirmiştir. Çok daha büyük olan Falcon 9 v1.1 uyarlaması ilk uçuşunu bir İspat göreviyle 29 Eylül 2013 tarihinde yapmıştır, bu ispat görevinde 500 kg (1100 lb) ağırlığında çok küçük bir uydu olan CASSIOPE uydusunu, görevin ispat uçuşu olması sebebiyle "indirimli fiyat"tan, taşımıştır.[37] Bunu, her ikisi de YTY'ye başarılı bir şekilde ulaştırılan, büyük SES-8 ve Thaicom haberleşme uydularının fırlatılmasıyla birlikte v1.1 için daha gerçekçi görev-yükleri takip etmiştir. Hem Falcon 9 v1.0 hem deFalcon 9 v1.1 harcanabilir fırlatma araçlarıdır (ELV).

Buna ek olarak, yeniden kullanılabilir Falcon 9 fırlatma aracı için yeniden kullanılabilir bir 'ilk aşama' geliştirme aşamasındadır. Bu aracın ilk yörünge-altı uçuş testi Grasshopper deneysel teknoloji-ispat-edici Yeniden kullanılabilir fırlatma aracı (RLV)[38] üzerinde yapılmaktadır.

Ortak tasarım parçaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tüm Falcon 9 araçları yörüngeye-iki-aşamada-çıkan, LOX/RP-1 yakıt karışımını kullanan fırlatma araçlarıdır.

Falcon 9 akaryakıt tankı duvarları ve kubbeleri 2195 numaralı alüminyum lityum alaşımından yapılmıştır. SpaceX tamamı, en yüksek dayanıklılığı veren ve en güvenilir kaynak yöntemi olan,sürtme-karıştırmalı-kaynak yöntemiyle yapılmış olan akaryakıt tankı kullanmaktadır.[39] Falcon 9 aracının ikinci aşama akaryakıt tankı basitçe ilk aşama akaryakıt tankının kısa halidir ve aynı alet edevatın, malzemenin ve üretim yöntemlerinin çoğunu kullanır. Bu aracın üretimi sırasında paradan tasarruf sağlamaktadır.[39]

Her iki aşama da motor ateşleyicisi olarak havada kendiliğinden alev almaya yatkın(piroforik) olan trietilalüminyum-trietilboran (TEA-TEB) karışımı kullanır.[40]

SpaceX birden çok yedekli hataya-dayanıklı tasarıma sahip uçuş bilgisayarları kullanmaktadır. Merlin motorlarının her biri 3 adet oylama-mantığı kullanan bilgisayar tarafından yönetilir, her bir bilgisayarın, sürekli birbirini denetleyen, iki adet fiziksel işlemcisi bulunmaktadır. C++ programlama diliyle geliştirilmiş olan yazılım Linux işletim sistemi üzerinde çalışmaktadır.[41] Esneklik için, ışınıma dirençlenmiş parçalar yerine, ticari olarak genel üretimi olan parçalar ve sistem-geneli "ışınıma(radyasyona)-dayanıklı" tasarım kullanılmıştır.[41] Aşama yönetim işlevlerini ele almak üzere her aşama, Merline-özel motor denetçilerine ek olarak, aynı hataya-dayanıklı üçlü tasarıma sahip olan aşama-seviyesi uçuş bilgisayarına sahiptir.

Falcon 9'un üst ve alt aşamalarını birbirine bağlayan, ara kademe kısmı karbon fiber ve alüminyum dolgulu bir bileşikten yapılmıştır. Tekrar kullanılabilir ayrılma halka-kelepçeleri ve havalı itici sistem sayesinde aşamalar birbirinden ayrılır. Aşama ayırma sisteminin asıl tasarımında on iki adet ek noktası vardı, v1.1 fırlatma aracında bu sayı üçe düşürülmüştür.[37]

Falcon 9 v1.0

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Falcon 9 v1.0
Bir Falcon 9 v1.0, mürettebatsız Dragon uzayaracı ile fırlatılıyor (2012)
Falcon 9 hızlandırıcı yakıt deposu, SpaceX fabrikası 2008

Falcon 9 fırlatma aracının ilk uyarlaması olan Falcon 9 v1.0, "harcanabilir fırlatma aracı" (ELV) türündedir, 2005–2010 yılları arasında geliştirilmiş ve ilk defa 2010 yılında fırlatılmıştır. Falcon 9 v1.0 2010–2013 yılları arasında beş adet uçuş gerçekleştirdikten sonra kullanımı durdurulmuştur.

Falcon 9 v1.0 (solda) and v1.1 (sağda) motor yapıları

Falcon 9 v1.0 ilk aşamasına güç, 3x3 kare alan şeklinde yerleştirilmiş, dokuz adet SpaceX Merlin 1C roket motoru tarafından sağlanmıştı. Bu motorların her biri deniz seviyesinde 556 kilonewton (125,000 lbf) değerinde itki sağlarlar ve kalkış sırasında toplam 5000 kilonewton (1,100,000 lbf) değerinde itkiye ulaşılır.[39] Falcon 9 v1.0 ikinci aşamaya güç, vakumda çalışacabilecek şekilde değiştirilmiş, 117:1 değerinde genleşme oranına sahip, 345 saniyelik yanma süresi olan tek bir Merlin 1C motoru tarafından sağlanır.

Dört adet Draco iticisi Falcon 9 v1.0'in ikinci aşamasına ait olan tepki yönlendirme sistemi olarak kullanılmaktadır.[42] İticiler, görev-yükünün ayrılması işlemi için, kararlı konumu koruma amaçlı kullanılırlar ya da, standart-dışı bir hizmet olarak, aşamayı ve görev-yükünü, azami dakikada 5 dönüş (RPM) olacak şekilde, kendi etrafında döndürürek kararlılaştırma için kullanılabilirler.[42]

SpaceX ilk başta her iki aşamanın da ileride tekrar kullanılabilir olacağını umduklarını belirtmiştir. Ancak, hızlandırıcı aşamaya, hafif ağırlıktaki ısıl koruma sistemi özelliği ekleme ve paraşütle kurtarma denemeleri başarısız olmuştur,[43] sonrasında bu yaklaşım terkedilmiş ve yeni tasarıma başlanmıştır. 2011 yılında SpaceX,yeniden kullanılabilir Falcon 9 ikinci aşama için, resmi ve yatırımlı bir geliştirme programına başlamıştır, ancak bu programın ilk baştaki odaklandığı hedef ilk aşamanın geri getirilmesiydi.[44]

Falcon 9 v1.1

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Falcon 9 v1.1
Vandenberg Üssü (AFB) bünyesindeki Uzaya Fırlatma Kompleksi SLC-4'ten ilk Falcon 9 v1.1 fırlatılışı (Falcon 9 Uçuş 6), 29 Eylül 2013

Falcon 9 v1.1 ELV roketi Falcon 9'un v1.0 uyarlamasından yüzde 60 daha ağır ve yüzde 60 daha fazla itkiye sahip bir rokettir.[37] Bu uyarlamada, ilk aşama motorları (dairesel bir alana sekizgen bir desenle) yeniden konumlandırılmıştır[45] ayrıca yüzde 60 daha uzun yakıt tanklara sahiptir, bu durum aracın uçuş sırasında eğilmeye daha çok yatkın olmasına yol açar.[37] v1.1 ilk aşaması için geliştirme testi 2013 Temmuz ayında tamamlandı.[46][47] Falcon 9 v1.1 ilk olarak 29 Eylül 2013 tarihinde fırlatılmıştır, araç sekizgen bir desen içerisine yerleştirilmiş dokuz adet Merlin 1D motoru tarafından güç sağlanan daha uzun bir ilk aşama kullanmaktadır.[48][49]

v1.1 ilk aşaması deniz seviyesinde, kalkış sırasında toplam 5885 kilonewton (1,323,000 lbf) değerinde itkiye sahiptir, dokuz motor 180 saniye boyunca ateşlenir, bu süre zarfında hızlandırıcı atmosferin dışına tırmanırken aşamanın itkisi 6672 kilonewton (1,500,000 lbf) değerine yükselir.[50] Motorlar daha güçlü olan Merlin 1D'ye yükseltilmişlerdir. Bu iyileştirmeler görev-yükü taşıma hacmini 9000 kilogram'dan (20,000 lb) 13150 kilograma (28,990 lb) çıkarmıştır.[51] Aşama ayırma sistemi tekrar tasarlanmış ve tutturma noktalarının sayısı onikiden üçe düşürülmüştür,[37] ve aracın aviyonik sistemleri ile yazılımı da yükseltilmiştir.[37] Bu yeni ilk aşama, Falcon Heavy fırlatma aracında yan hızlandırıcı olarak kullanılacaktır.[52]

SpaceX başkanı Gwynne Shotwell, Falcon 9 v1.1'in fiyat listesinde ilan edilenden yaklaşık olarak yüzde 30 daha fazla görev-yükü taşıma hacmi olduğunu, bu fazladan kısmın aşamaların tekrar roket ateşleyerek atmosfere geri girmesi ve geri döndürülmesi için kullanılacağını belirtmiştir.[53] SpaceX SES ile, fiyat listesindeli 4,850 kilogramlık (10,690 lb) sınırı neredeyse yüzde 10 aşarak, 5,330 kilograma (11,750 lb) kadar iki uydu fırlatılışı için anlaşmıştır, ancak bu uydular YTY altında bir yörüngede bırakıldıktan sonra, uydular üzerlerindeki itici yakıtlar sayesinde asıl yörüngelerine çıkacaklardır.[54]

v1.1 hızlandırıcı uyarlamasında üretimi kolaylaştırmak amacıyla motorlar, SpaceX'in Octaweb (sekizli-ağ) olarak adlandırdığı bir yapısal biçimde/desende yerleştirilmişlerdir[55] ve sonunda uzatılabilir dört adet iniş takımı(bacağı) içerecektir,[56] bu iniş bacakları görev-sonrası tehnoloji geliştirme testi için ilk Falcon 9 v1.1 uçuşlarında kullanılacak, teknoloji tam olarak geliştirilince daha sonraki uçuşlarda tam dikey-iniş özelliği desteklenecektir.[57][58]

2013 Eylül ayındaki fırlatmadan sonra, ikinci aşama ateşleyici yakıt boruları, uzun yörüngesel konumlama hareketleri sonrasında, uzayda yeniden başlatmayı daha iyi desteklemesi için yalıtıldılar.[34] 2015 ortası için planlanan iyileştirmeler arasında artırılmış motor itkisi, yakıtın çok soğutulmasıyla ve yakıt tankın hacminin artırılmasıyla elde edilecek artırılmış yakıt miktarı bulunmaktadır.[59]

Görev-yükü kaplaması (Payload fairing)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Altıncı uçuş (CASSIOPE, 2013) Falcon 9'un atılabilir görev-yükü kaplaması (İng: payload fairing) ile donatıldığı ilk fırlatılışı olmuştur, bu durumda araca fazladan bir ayrılma işlemi eklenmiştir ki bu işlem, daha önceki pek çok devlet ve özel sektör fırlatma görevini başarısızlığa uğratmış olan riskli bir işlemdi,[60] bu başarısızlıkların arasında her ikisi de Taurus roketleriyle gönderilmiş olan 2009'daki Orbiting Carbon Observatory ve 2011'deki Glory uydusu sayılabilir.

Koruma haznesi tasarımı SpaceX tarafından yapılmıştır, 13 m (43 ft)-uzunluğunda ve 5.2 m (17 ft)-çapındaki görev-yükü koruma haznesi üretimi ise SpaceX'in Hawthorne şehrindeki roket fabrikasında yapılmıştır. Falcon 9'un ilk beş fırlatılışında kapsül taşıdığından ve de uydu taşımadığından, o uçuşlarda görev-yükü koruma haznesine ihtiyaç duyulmamıştı. Diğer pek çok uyduda olduğu üzere CASSIOPE uçuşunda, fırlatma sırasında yükü korumak için ihtiyaç duyulmuştu. Yeni koruma haznesi tasarımının testi 2013 baharında NASA'nın Plum Brook Station test tesisinde tamamlanmıştır. Bu testte fırlatış anındaki ses şoku, mekanik titreşimi, buna ek olarak elektromanyetik statik deşarj koşulları çok büyük bir vakum odası içinde oluşturuldu. SpaceX, 150 milyon $ değerindeki NASA simülasyon odasındaki test zamanı için NASA'ya 581300$ kira ödemiştir.[60] Koruma haznesi, CASSIOPE uydusunun fırlatılışı sırasında sorunsuz ayrılmıştır.

Falcon 9-R

[değiştir | kaynağı değiştir]

Roketin üçüncü bir uyarlaması geliştirilme aşamasındadır. Falcon 9-R, Falcon 9'un -yeniden kullanılabilir (RLV) hızlandırıcı aşamalı- kısmi olarak yeniden kullanılabilir bir uyarlaması, Grasshopper ile F9R Dev teknoloji ispat edicilerinde test edilmiş olan sistemler ve yazılım kullanılarak geliştirilmektedir. Geliştirmede ayrıca SpaceX tarafından ilk aşamanın, daha uzun vadede ikinci aşamanın, hızlıca yeniden kullanılabilir getirilmesi için geliştirilmekte olan bir dizi teknoloji de kullanılmaktadır.[61] İlk başta sadece ilk aşama hızlandırıcısı tekrar kullanılacaktır.

Falcon 9 v1.0 ve Falcon 9 v1.1 arasındaki farklılıklar kayda değer miktardayken, Falcon 9 v1.1 ve Falcon 9-R için olan geri-getirilebilir hızlandırıcının belirginleşmeye başlayan tasarımı arasında çok az miktarda farklılık görünmektedir. Roket uzunluğunda veya itki kuvvetinde herhangi bir değişiklik planlanmazken, esas görünür değişiklik, F9R ilk-aşama hızlandırıcısının alt kısmındaki uzatılabilir iniş takımları(bacakları)nın varlığıdır.[62] Ek değişiklikler daha az görünür durumdadır, bunlara,dikey iniş yapmayı düzenli ve güvenilir bir şekilde etkileyebilmek için, roketin konum yönetimi teknolojisine ve yönlendirme yönetim sistemi yazılımına yapılan değişiklikler dahildir.

SpaceX'in 2014 Mart ayı itibarıyla, Falcon 9 v1.1 harcanabilir roketi için yayımladığı fiyatlandırma ve görev-yükü özellikleri, aslında yayımlanmış olan listenin belirttiğinden yüzde 30 daha fazla verimi içermektedir; ek verim kısmı SpaceX'in, müşteriler için belirtilmiş olan görev-yükünün yörüngeye çıkarılmasını başardıktan sonra, tekrar-kullanılabilir hızlandırıcı ispat uçuşu testlerini yapabilmesi için ayrılmıştır. Tekrar-kullanılabilirliği ve geri-kazanımı desteklemek için gerekli tüm mühendislik değişiklikleri yapıldıktan ve testlerinin başarılı olmasından sonra, SpaceX Falcon 9-R için görev-yükü verimini artırmak için hala fırsatı olacağı ya da gerektiğinde fiyat düşümüne gidebileceği kanısındadır.[63]

Karşılaştırma

[değiştir | kaynağı değiştir]
Uyarlama Falcon 9 v1.0 (durdurulmuştur) Falcon 9 v1.1 (faal)
Aşama 1 9 × Merlin 1C 9 × Merlin 1D
Aşama 2 1 × Merlin 1C Vakum 1 × Merlin 1D Vakum
Azami yükseklik (m) 53[52] 68.4 (224.4 ft)[2]
Çap (m) 3.6[64] 3.7[2]
İlk itki değeri (kN) 3,807 5,885[2]
Kalkış kütlesi (ton) 318[52] 506[2]
Kaplama çapı (m) N/A* 5.2
ADY(LEO)'ye taşınan görev-yükü (kg) 8,500–9,000 (Cape Canaveral'dan fırlatılış)[52] 13,150 (Cape Canaveral'dan fırlatılış)[2][51]
YİY(GTO)'ye taşınan görev-yükü (kg) 3,400[52] 4,850[2][51]
Başarı oranı 5/5** 10/10

* Falcon 9 v1.0 sadece Dragon uzayaracı ile fırlatılmıştır; istiridye-kabuğu şeklinde kapatılan görev-yükü koruma haznesi ile hiç fırlatılmamıştır.

** SpaceX CRS-1 uçuşunda, asıl görev-yükü olan Dragon başarılıydı. ikincil görev-yükü, ilk aşamadaki bir motor arızasının ardından, yanlış bir yörüngeye yerleştirilmişti. Ancak ikinci aşamada hedef yörüngeye giriş için yeterli miktarda yakıt kalmıştı, NASA'nın güvenlik tanımları özgün uçuş planından sapmayı yasaklıyordu.[65]

Özellikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Güvenilirlik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Falcon 9'un güvenilirliği, araç önemli miktarda uçuş yapana kadar belirlenemeyecektir. Şirket "basitlik sayesinde, güvenilirlik ve düşük maliyet el-ele gidebilir" felsefesinden[66] hareketle aracın yüksek güvenilirliğe sahip olacağını tahmin etmektedir, ancak bu ileride belli olacaktır. Bir karşılaştırma olarak Rus yapımı Soyuz roket dizisi, tarihinde 1700'den fazla fırlatma gerçekleştirmiştir, bu rakam diğer herhangi bir roketten çok daha fazladır[67] (bozulma oranı 39'da 1[68]) .Şimdiki fırlatma araçlarının %75'i en azından ilk üç uçuşundan birinde başarısız olmaktadır.[69]

Şirketin, daha küçük aracı, Falcon 1 aracında olduğu gibi, Falcon 9'nun fırlatma işlem silsilesi, kalkış öncesi tam motor ateşlenmesine ve sistem denetimine izin veren, bir 'hold-down' (bastırma/zaptetme) özelliği içermektedir. İlk-aşama motor ateşlenmesinden sonra fırlatma aracı; tüm itki ve araç sistemlerinin beklendiği gibi çalıştığı teyit edilene kadar, fırlatma kulesinde tutulur ve bırakılmaz. Benzer 'zaptetme' (hold-down) sistemleri Saturn V[70] ve Uzay mekiği gibi fırlatma araçları tarafından da kullanılmıştır. Olağan dışı herhangi bir koşul algılanırsa, otomatik güvenli 'kapatma' işlemi ve itki yakıtı boşaltımı yapılır.[39]

Falcon 9 üçlü yedekli yapıda uçuş bilgisayarlarına ve 'yörüngeye yerleşme' işleminde daha kesin sonuçlar için ek olarak GPS ile donatılmış, atalet seyrüseferine sahiptir.[39]

Eksik-motor yeteneği (Engine-out capability)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Apollo programı'ndaki Saturn serisi gibi, birden çok ilk-aşama motorunun varlığı, uçuş sırasında ilk-aşama motorlarından birisi bozulsa dahi görevin tamamlanabilmesine olanak verir.[39][71] 2007 yılında SpaceX tarafından açık bir şekilde yayımlanan "güncelleme" içerisinde, aşırı zararlı motor bozulma biçimlerinin çeşitli yönlerinin ayrıntılı tanımları ve tasarıma eklenmiş olan 'eksik-motor' yetenekleri (engine-out capabilities) açıkça anlatılmıştır.[72]

SpaceX pek çok yıl boyunca, Falcon 9'un ilk aşamasının eksik-motor yeteneği için tasarlandığını vurgulamıştır.[73] SpaceX CRS-1 görevi, ilk aşamadaki bir motor arızası yüzünden, kısmi olarak başarıya ulaşmıştır: birincil görev-yükü doğru yörüngeye yerleştirimişti, ancak birincil görev-yükü müşterisi olan NASA'nın sözleşmesel gereksinimleri sebebiyle, ikincil görev-yükünü daha yüksek bir yörüngeye yerleştirmek üzere Falcon 9'nun bir üst aşamasına geçiş için ikinci kez motor ateşlenmesine izin verilmedi. Sözleşme imzalanırken bu risk ikincil görev-yükü müşterisi tarafından kabul edilmişti. Sonuç olarak, fırlatmadan birkaç gün sonra ikincil görev-yükü atmosfere tekrar girmişti.[4]

Ayrıntılandırılacak olursa, 2012 Ekim ayındaki fırlatmadan 79 saniye sonra, ilk aşamanın 1 numaralı motorunda basınç düşmesi yaşanmıştır, akabinde bu motor kapatılmıştır. Sonuçta oluşan hızlanma kaybını karşılamak için ilk aşama motorları planlanandan 28 saniye fazla çalışmıştır ve benzer bir şekilde ikinci aşama motorları 15 saniye fazla çalışmıştır.[74] Bu fazladan motor çalışma zamanı yüzünden ikinci aşamanın yedek yakıtı azalmıştı, böylece yakıtın ikincil görev-yükü ile birlikte aracı, uzay istasyonun üzerindeki bir yörüngeye çıkarmak için yetebilmesi ihtimali %99'dan %95'e düştü. NASA, fırlatmayı satın alan ve böylece sözleşmeyle sabitlenmiş bir dizi 'görev karar noktası' yönetimini elinde tutan ana müşteri olduğu için; SpaceX'in, ikinci aşama motorlarını tekrar çalıştırıp ikincil görev-yükünü doğru yörüngeye yerleştirmeyi denemesine izin vermeyi reddetmiştir. İkincil görev-yükü fırlatmadan birkaç gün sonra dünya atmosferinde yitirilmiştir ve böylece kayıp olarak değerlendirilmiştir.[4]

Yeniden Kullanılabilirlik

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: SpaceX yeniden kullanılabilir fırlatma sistemi geliştirme programı

İlk Falcon uçuşlarının birkaçının ilk aşamaları paraşütle donatılmış olmasına ve mühendislerin gelecek için kullanılabilirliği tasarlamalarına yardımcı olmak amacıyla, kurtarılmaları amaçlanmış olmasına rağmen, SpaceX başlangıçtaki test fırlatmalarında, bu ilk yöntemi kullanarak, ilk aşamaları kurtarmada başarılı olamamıştır.[43] Falcon hızlandırıcıları, ayrılma sonrasında maruz kaldıkları, havadevinim (aerodinamik) gerilmesinden ve (aşırı) ısınmadan sağ çıkamamıştır. İkinci aşamanın tekrar kullanılabilirliği daha zor olmasına karşın, SpaceX en baştan beri, Falcon 9'nun her iki aşamasının da en sonunda tekrar kullanılabilir olmasını amaçlamıştı.[75]

Her iki aşama da ilk fırlatmalarda, (aşırı hava sürtünmesi sebebiyle oluşan ısıyı atmak üzere) (sürtünmeyle) aşınabilir (ablatif) bir kabuk ile kaplanmışlardı ve usulca denize inebilmeleri için paraşütle donatılmışlardı. Her iki aşama da ayrıca, tuzlu-su aşınmasına dayanıklı gereçler, doğal oksit kaplama (anodizing) ve galvanik aşınma'ya dikkat edilmesi sayesinde, denize dayanıklı getirilmişlerdir.[75] 2009 yılının başlarında, Musk şunu belirtmiştir:

" [Falcon 1] altıncı Uçuşu sayesinde, büyük olasılıkla ilk aşamayı kurtarabileceğimizi düşünüyoruz; ve geri getirdiğimizde, (atmosfere) tekrar-giriş aşamasından nelerin kurtulduğunu ve bu aşamada nelerin kavrulduğunu görebileceğiz, böylece süreç devam edip gidecek. ...;Bunlar sadece ilk aşamayı tekrar kullanılabilir hale getirmek için yaptıklarımızdır, süreç tam ısı kalkanına sahip olması gereken ikinci aşama için daha da zorlu olacakdır, yörüngeden çıkış için itki ve iletişim sistemlerine ihtiyaç duyulacaktır."[43]

Musk, aracın yeniden kullanılabilir olmaması halinde, "Kendimizi başarısız olmuş sayacağım.” demiştir[76]

2011 sonlarında, SpaceX yaklaşımda değişikliğe gidildiğini bildirmiştir, buna göre paraşüt yöntemi terkedilerek itkili-güç-verilen-iniş yaklaşımına odaklanılacaktı. 29 Eylül 2011 tarihinde, Ulusal Basın Kulübünde, Musk 'güç-verilen iniş' sisteminin ve Falcon 9'un her iki aşamasının kurtarılmasının – tamamen dikey kalkış, dikey iniş (DKDİ - İngilizce VTVL) özelliğine sahip roket- geliştirilmesi için özel sermayeli bir programın başladığını belirtmiştir.[77][78] Açıklamaya ek olarak verilen görselde[79] ilk aşamanın kuyruk-aşağıda olacak şekilde 'güç-verilen iniş' için dönüşü ve ikinci aşamanın ısı kalkanıyla kafa kısmından (atmosfere) tekrar-giriş yaparak güç-verilen iniş için kendi etrafından (dikey) dönüşü, olabildiğince gerçeğe yakın bir şekilde, tasvir ediliyordu.[78][80]

Florida bulunan Cape Canaveral AFS bünyesindeki LC-40 fırlatma kompleksi, 2009 yılında Falcon 9 fırlatma yapılarının kurulmasından sonra.

"Roketi sadece iticileri kullanarak fırlatma-rampasına geri getirmek" için sistem üzerindeki tasarım 2012 Şubat ayı içerisinde tamamlandı.[44] Tekrar kullanılabilir fırlatma sistemi teknolojisinin hem Falcon 9 hem de Falcon Heavy için kullanılması düşünülmektedir, bu teknolojinin özellikle Falcon Heavy tarafından kullanılabileceği üzerinde yoğunlaşılmıştır çünkü iki dış çekirdek roketten çok daha önce ayrılmaktadır, dolayısıyla aşama ayrılması sırasında çok daha düşük hızlarda hareket etmektedirler.[44]

Tekrar-kullanılabilir bir ilk aşama için SpaceX tarafından alt-yörüngesel Grasshopper roketi ile uçuş testi gerçekleştiriliyor.[81] 2013 Nisan ayın itibarıyla, düşük-irtifa, düşük-sürat ispat test aracı olan, Grasshopper v1.0, 744 m (2441 ft) irtifadaki 80 saniyelik bir 'süzülme uçuşu' (hover flight) da dahil olmak üzere, beş adet DKDİ (VTVL) test uçuşunu tamamlamıştır.

2013 Mart ayında, SpaceX - toplamda altıncı Falcon 9 uçuşu olan- Falcon 9'un yükselikliği artırılmış uyarlamasının ilk uçuşundan başlayarak, tüm ilk aşamaların 'yönetilebilen iniş test aracı' olarak donatılacağını bildirmiştir. SpaceX su-üzerinde iticili-geri-dönüş testleri yapmak niyetinde ve " fırlatma sahasına geri dönüş ve 'güç-verilen iniş' başarılana kadar bu tür testler yapmaya da devam edecek... 'nasıl doğru yapılacağını öğrenene' kadar birkaç kez başarısızlığa uğrayacaklarını tahmin ediyorlar"[57]

2013'teki erken-güz uçuşunda, aşama ayrılmasından sonra, ilk-aşama hızlandırıcısı yavaşlamak amacıyla ateşleme denemesinde bulundu ve sonrasında tam suya ulaşmadan önce ikinci kez ateşleme yaptı. Tüm su-üzeri testleri tamamlandığında, muhtemelen en erken 2014 ortalarına doğru, fırlatma sahasına kadar uçmayı ve iticiler yardımıyla sahaya iniş yapmayı deneme niyetindelerdi.[57][58] SpaceX açıkça ilk birkaç 'güç-verilen iniş' testinde başarılı geri getirme beklemediklerini belirtmiştir.[58]

9 adet Merlin motoru kullanan ve v1.1 uyarlamasının dairesel-motor desenine sahip olan tekrar-kullanılabilir Falcon 9'un (Falcon 9-R) tekrar-başlatılabilir ateşleme sisteminin testine ait fotoğraflar 2013 Nisan ayında yayımlanmıştır.[82]

2015 Mart ayı itibarıyla SpaceX; ikinci aşamanın,daha-enerjik haberleşme uydularının yer eşzamanlı yörüngeye çıkarıldıkları uçuşlardaki hızlandırıcıların tekrar kullanılabilirliğini destekleyebilecek bir, yükseltilmiş-uyarlamasını geliştirmektedir. Yapılan değişiklikler arasında motor itki gücünün yüzde 15 artırılması, yakıt tankı hacminin yüzde 10 artırılması ve kriyojenik oksijenin,daha yüksek yoğunluk elde etmek amacıyla, aşırı soğutulması bulunmaktadır.[83]

Falcon 9 v1.1 hızlandırıcılarının görev-sonrası yüksek-irtifa fırlatma aracı testleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Falcon 9 hızlandırıcılarının okyanusa iniş testleri

Görev sonrası test planı, Falcon 9'un altıncı uçuşu ve sonrasındakilerde, ilk-aşama hızlandırıcılarının, roketin dikey hızını azaltmak amacıyla, ateşleme yapmalarını ve sonrasında tam suya ulaşmadan önce ikinci kez ateşleme yapmalarını içermektedir. SpaceX, 2013 Mart ayında, bu test programını ve fırlatma sahasına geri dönerek güç-verilen dikey iniş(VTVL) gerçekleştirene kadar bu tür testlere devam etme niyetlerini duyurmuştu.[57]

Falcon 9 Uçuş 6'nın ait ilk aşaması, su-üzerinde itici-yardımıyla-dönüş testlerinin ilkini 29 Eylül 2013 tarihinde gerçekleştirmiştir.[84] Tamamen başarılı olmasa da, aşama yön değiştirmeyi ve atmosfere yönlendirmeli-tekrar giriş yapmayı başarmıştır.[84] Son iniş ateşlemesi sırasında, konum yönledirme sistemi (ACS) iticileri; aracın (kendi etrafında), havadeviniminden (aerodinamik) kaynaklanan, dönmesinin üstesinden gelememiştir ve merkezkaç kuvveti iniş motorunun yakıtını tüketerek motorun erkenden kapanmasına ve suya sert iniş yaptırarak ilk aşamanın yok olmasına sebep olmuştur. Enkazın parçaları ayrıntılı çalışma yapılması için toplanmıştır.[84]

SpaceX CRS-3'e ait ilk aşamayı kullanan bir sonraki test sırasında, okyanusa başarılı bir yumuşak iniş gerçekleştirilmiştir, ancak aracın ağır okyanus koşulları sebebiyle kurtarılamadan parçalara ayrıldığı tahmin ediliyor.[85]

Sonraki yapılan birçok 'Okyanusa İniş' testinin ardından,CRS-5 fırlatma aracının ilk aşaması, yüzen iniş rampası olan özerk uzay-limanı insansız gemisi üzerine iniş denemesi yapmıştır. Roket sağ çıkamayacak kadar sert iniş yapmıştır ancak kendisini gemiye başarıyla ulaştırmıştır.[86]

Fırlatma sahaları

[değiştir | kaynağı değiştir]
SpaceX'in Falcon 9 roketi 'ABS 3A' ve 'EUTELSAT 115 West B' uydularını süper eşzamanlı (supersynchronous) transfer yörüngesine çıkarmıştır, fırlatma Florida'daki Cape Canaveral Hava Kuvvetleri İstasyonundaki 'Uzaya Fırlatma Kompleksi 40' tesisinden 1 Mart Pazar 2015 tarihinde yapılmıştır.

Cape Canaveral Hava Kuvvetleri İstasyonundaki fırlatma kompleksi 40 tesisi; Falcon 9'un ilk fırlatma sahası ve UUİ malzeme ikmal fırlatmalarında kullanılan ana tesistir, ayrıca yer sabit yörüngeye gönderilen görev-yüklerinin fırlatmaları için de bu tesis kullanılmaktadır. SpaceX'in kiraladığı ikinci bir fırlatma sahası Vandenberg Hava Kuvvetleri Üssü'nde bulunan SLC-4 tesisidir ve kutup yörüngesi fırlatmaları için kullanılmaktadır. Vandenberg sahası 29 Eylül 2013 tarihinde,Kanada-yapımı CASSIOPE uydusunun fırlatılışında kullanıldığında, faal hale gelmiştir.[84][87] Tamamen ticari fırlatmalarda kullanılması amaçlanan,üçüncü bir saha planlama aşamasındadır. Olası konumlar arasında Teksas, Florida, Georgia ve Porto Riko değerlendirilmiştir.[88][89] Ağustos 2014 tarihinde nihai konum Teksas'taki Boca Chica sınırları içerisinde seçilmiştir.[90]

Fırlatma fiyatları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kullanımı bırakıldığı tarihte, Falcon 9 v1.0 uyarlamasının fırlatılış fiyatı 54 milyon $ - 59.5 milyon $ aralığında verilmekteydi.[3] 2013 yılında, Falcon 9 v1.1 uyarlamasının liste fiyatı 56.5 milyon $ idi,[91] ve 2014 Kasım ayı itibarıyla bu fiyat 61.2 milyon $ olmuştur.[1] UUİ'ye yapılan Dragon kargo görevlerinin ortalama maliyeti, NASA ile imzalanmış olan sabit fiyat sözleşmesi çerçevesinde, 133 milyon $ değerindedir.[92]

2004 yılında, Elon Musk şunu söylemiştir: " uzun vadeli planlarımız ağır yük taşıyan bir ürün öngörmektedir ve hatta ,müşteri talebi olması durumunda, süper-ağır yük taşıyan bir ürün de geliştirilecektir [...] Nihayetinde, inanıyorum ki yörüngeye taşınan görev-yükü için pound başına 500 $ (1100$/kg) değerine ve hatta daha da az maliyete erişmek gayet mümkündür."[93] 2013 yılındaki fırlatma fiyatı ve ADY(LEO) tam görev-yük sığası, Falcon 9 v1.1 için pound başına 1864 $ (4109$/kg) olarak gerçekleşmiştir.[94]

2011 yılında, Musk Falcon 9 v1.0 roketi için yakıt ve yükseltgen maliyetinin toplam 200 Bin $ civarında olacağını tahmin etmişti.[95] İlk aşama 39 Bin ABD galonu (150 Bin L) sıvı oksijen ve neredeyse 25 Bin ABD galonu (95 Bin L kerosen kullanırken ikinci aşama 7300 ABD galonu (28 Bin L; 6100 İngilizce galonu) sıvı oksijen ve 4600 ABD galonu (17 Bin L) kerosen kullanmaktadır.[96]

İkincil görev-yükü hizmetleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Falcon 9 görev-yükü hizmetleri, EİYU-halkası (ESPA-ring) aracılığıyla, ikincil ve üçüncül görev-yükü bağlantısı içermektedir, burada kullanılan ara-aşama uyarlayıcısı, ilk defa ABD Savunma Bakanlığı'na ait, EHFA (EELV) türündeki Atlas V ve Delta IV araçlarını kullandığı görevlerindeki ikincil görev-yükleri için kullanılan uyarlayıcı ile aynıdır. Bu ana göreve en az etki yapılarak ikincil ve üçüncül görevlerin yapılabilmesine olanak verir. 2011 yılından itibaren, SpaceX Falcon 9 için EİYU-uyumlu görev-yüklerinin fiyatlarını açıklamaya başlamıştır.[97]

Fırlatma tarihçesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
SpaceX Falcon 9'un COTS İspat Uçuşu 1 ile birlikte fırlatılışı
Daha fazla bilgi: Falcon 9 ve Falcon Heavy fırlatmaları listesi

14 Nisan 2015 itibarıyla, 2010 yılından bu yana SpaceX Falcon 9 için 17 fırlatma gerçekleştirmiş durumdaydı ve hepsinde de birincil görev-yükleri Dünya yörüngesine başarıyla çıkarılmıştır. Ancak, 2012 Ekim ayındaki Falcon 9 görevinde, araç görevin başlarındaki bir motor arızası ve kapanışı sebebiyle ikincil görev-yükünü doğru yörüngeye çıkaramamıştır, birincil görev-yükünü ise başarıyla UUİ'ye ulaştırmıştır.[98]

İlk Falcon 9 uçuşu, birkaç kez ertelendikten sonra, Cape Canaveral Hava Kuvvetleri İstasyonundan 4 Temmuz 2010 tarihinde, saat 2:45 pm EDT (18:45 UTC) iken fırlatılmıştır, görev sonunda Dragon Uzayaracı Yeterlilik Birimini başarıyla yörüngeye yerleştirmiştir.[30] Roket, SpaceX'ten Ken Bowersox'ın ifadesiyle,"kalkışta bir miktar dönme" yaşamıştır. Bu dönme hareketi araç fırlatma kulesinin tepesine ulaştığında durmuştur.[99] İkinci aşama ise, beklenmeyen bir şekilde, ateşleme süresinin sonuna doğru yavaşça dönmeye başlamıştır.

Falcon 9'un, ilk SpaceX Dragon uzayaracını en tepesinde taşıdığı, ikinci fırlatılışı, saat 10:43 EST (15:43 UTC), 8 Aralık 2010 tarihinde Cape Canaveral'dan gerçekleşmiştir.[100] Dragon uzayaracı yörüngeyi iki kez dolandıktan sonra, Pasifik okyanusuna düşmüştür.[31] ikinci bir NASA-sözleşmeli ispat uçuşu 2012 yılında yapılmıştır, ardından UUi'ye yapılan ilk iki malzeme tedarik uçuşu 2012'nin sonlarına doğru ve 2013'ün başlarında yapılmıştır.

Falcon 9 Uçuş 6 29 Eylül 2013 tarihinde başarıyla gerçekleşmiştir,[84][101] ve büyük oranda yükseltilmiş olan 9 v1.1 aracının ilk uçuşu olmuştur. Bu fırlatmada Falcon 9 için pek çok "ilke" imza atılmıştır :[5][102]

Birçok yeni özellik uçuşlar sırasında başarıyla test edilmiştir, ancank 29 Eylül 2013 tarihinde ikinci aşamada bir sorun yaşandı. SpaceX;roket birincil görev-yükünü olan (CASSIOPE) uydusunu ve ikincil yükü olan tüm nanosat minik uydularını yörüngelerine bıraktıktan sonra, ikinci aşamadaki Merlin 1D vakum motorunu tekrar ateşlemekte başarısız olmuştur.[103]

3 Aralık 2013 tarihinde, Falcon 9 SES-8 iletişim uydusu ile birlikte başarılı bir kalkış gerçekleştirmiş ve uyduyu aşırı-eşzamanlı eliptik aktarma yörüngesine,üst aşamasıyla gerçekleştiridiği ikinci bir ateşleme ile, çıkarmıştır.[103]

6 Ocak 2014 tarihinde, fırlatma aracı Thaicom 6 iletişim uydusunu başarılı bir şekilde yörüngeye taşımıştır;ayrıca, önceki YİTY fırlatmasında olduğu gibi, uyduyu aşırı-eşzamanlı aktarma yörüngesine de (supersynchronous transfer orbit) çıkarmıştır.[104]

18 Nisan 2014 tarihinde Falcon 9; Dragon uzayaracı ile birlikte yörüngeye fırlatılarak uluslararası Uzay İstasyonuna malzeme ve bilimsel deneyleri taşımıştır. SpaceX'in Nasa ile imzaladığı 'Ticari İkmal Hizmetleri' (Commercial Resupply Services - CRS) sözleşmesi kapsamındaki üçüncü fırlatma olmuştur. Ek olarak, roketin ilk aşaması Atlantik okyanusuna başarılı bir şekilde "iniş" yapmıştır.[105]

14 Temmuz 2014 tarihinde, Falcon 9, altı adet Orbcomm OG2'den oluşan uydu topluluğunu yörüngeye başarılı bir şekilde çıkarmıştır.[106]

5 Ağustos 2014 tarihinde, Falcon 9 AsiaSat 8 uydusunu, yer-eşzamanlı aktarma yörüngesine başarılı bir şekilde çıkarmıştır.[107]

7 Eylül 2014 tarihinde, Falcon 9 AsiaSat 6 uydusunu, yer-eşzamanlı aktarma yörüngesine başarılı bir şekilde çıkarmıştır.[108]

21 Eylül 2014 tarihinde, Falcon 9 uluslararası Uzay İstasyonuna malzeme taşıyan Dragon uzayaracını başarılı bir şekilde yörüngeye çıkarmıştır.[109]

10 Ocak 2015 tarihinde, Falcon 9 UUİ'ye malzeme ve bilimsel deneyleri taşıyan Dragon uzayaracını başarılı bir şekilde yörüngeye çıkarmıştır. SpaceX ayrıca roketin ilk aşamasına, Atlas Okyanusunda beklemekte olan, kendisine ait özerk uzay-limanı insansız gemisine iniş yaptırmayı denemiştir. İlk aşama rampaya ulaşmıştır ancak roketin yan kanatlarında, hidrolik sıvısı eksikliği yüzünden,[110] oluşan güç kaybı sebebiyle oluşan yaklaşık 45 derecelik açıyla iniş yaptığından dolayı iniş ayaklıklarını ve motor kısmını parçalamıştır.[111]

11 Şubat 2015 tarihinde, Falcon 9,NOAA'ya ait bir Dünya gözlem ve uzay hava-durumu uydusu olan,Derin Uzay İklim Gözlemevi (DSCOVR) uydusunu başarılı bir şekilde L1 aktarma yörüngesine çıkarmıştır. Görev planlanırken ilk aşamanın insansız gemiye indirilmesi hedeflenmişti ancak aşırı dalgalı ve kabaran açık deniz yüzünden vazgeçilmiştir ve insansız gemi fırlatma öncesi geri çağrılmıştır. Bunun yerine ilk aşama su üzerine yumuşak iniş denemesi yapmıştır.[112] Okyanusa iniş denemesi başarılıydı ve aşama 10 metrelik bir kesinlik, "güzel bir şekilde dik olarak" suya düşmüştür.Sonrasında Musk aşamanın “Fırtınalı olmayan havada insansız gemiye iyi şekilde iniş yapma olasılığına” sahip olduğunu belirtmiştir[113]

14 Nisan 2015 tarihinde, Falcon 9, UUİ'ye malzeme taşıyan Space X'in Dragon uzayaracını başarıyla yörüngeye çıkarmıştır. Falcon 9'un ilk aşaması, adı "Just Read the Instructions" (Sadece Talimatları Okuyun) olan insansız gemiye kadar yolunu bulabilmiş ardından başarılı bir inişe çok yaklaşmıştır. Elon Musk'ın attığı tweet'e göre "Falcon iyi iniş yapmıştı, ancak artık yanal hız sebebiyle iniş sonrası devrilmiştir." Daha sonra yine Twitter üzerinden, "Roketin sert inişinin nedeni olarak, gaz kısma valflerinden birinin beklenenden yavaş çalışması" olduğu belirtilmiştir[114]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d "Capabilities & Services". SpaceX. 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2013. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k "Falcon 9". SpaceX. 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2013. 
  3. ^ a b c d e f "Falcon 9". SpaceX. 23 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2013. 
  4. ^ a b c de Selding, Peter B. (11 Ekim 2012). "Orbcomm Craft Launched by Falcon 9 Falls out of Orbit". Space News. 12 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2012. Orbcomm requested that SpaceX carry one of their small satellites (weighing a few hundred pounds, vs. Dragon at over 12,000 pounds)... The higher the orbit, the more test data [Orbcomm] can gather, so they requested that we attempt to restart and raise altitude. NASA agreed to allow that, but only on condition that there be substantial propellant reserves, since the orbit would be close to the space station. It is important to appreciate that Orbcomm understood from the beginning that the orbit-raising maneuver was tentative. They accepted that there was a high risk of their satellite remaining at the Dragon insertion orbit. SpaceX would not have agreed to fly their satellite otherwise, since this was not part of the core mission and there was a known, material risk of no altitude raise. 
  5. ^ a b Graham, Will. "SpaceX successfully launches debut Falcon 9 v1.1". NASASpaceFlight. 26 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2013. 
  6. ^ "Detailed Mission Data – Falcon-9 ELV First Flight Demonstration". Mission Set Database. NASA GSFC. 16 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2010. 
  7. ^ "Falcon 9". SpaceX. 1 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2013. 
  8. ^ "SpaceX Falcon 9 Upper Stage Engine Successfully Completes Full Mission Duration Firing" (Basın açıklaması). SpaceX. 10 Mart 2009. 13 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2015. 
  9. ^ "SpaceX Falcon 9 rocket launch in California". CBS News. 2 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2013. 
  10. ^ Mr. Alan Lindenmoyer, Manager, NASA Commercial Crew & Cargo Program, quoted in Minutes of the NAC Commercial Space Committee, April 26, 2010 3 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  11. ^ a b COTS 2006 Demo Competition 22 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. NASA (accessed August 26, 2014); and announcement "Commercial Orbital Transportation Services Demonstrations" 29 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Jan. 18, 2006 (accessed August 26, 2014)
  12. ^ Space Exploration Technologies (SpaceX) 19 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. NASA (accessed August 26, 2014)
  13. ^ a b SpaceX, SPACEX'S DRAGON SPACECRAFT SUCCESSFULLY RE-ENTERS FROM ORBIT 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Dec 15, 2010 (accessed 2 October 2014)
  14. ^ "“The government is the necessary anchor tenant for commercial cargo, but it’s not sufficient to build a new economic ecosystem,” says Scott Hubbard, an aeronautics researcher at Stanford University in California and former director of NASA’s Ames Research Center in Moffett Field, California." Stewart Money. Competition and the future of the EELV program (part 2) 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Space Review March 12, 2012 (accessed 2 October 2014)
  15. ^ "NASA selects SpaceX's Falcon 9 booster and Dragon spacecraft for cargo resupply services to the International Space Station" (Basın açıklaması). SpaceX. 23 Aralık 2008. 21 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2015. 
  16. ^ "THE FACTS ABOUT SPACEX COSTS". spacex.com. 4 Mayıs 2011. 28 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2015. 
  17. ^ "Falcon 9 Launch Vehicle NAFCOM Cost Estimates" (PDF). nasa.gov. Ağustos 2011. 19 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Nisan 2015. 
  18. ^ Shotwell, Gwynne (4 Haziran 2014). Discussion with Gwynne Shotwell, President and COO, SpaceX. Atlantic Council. Etkinlik zamanı: 12.20-13.10. 25 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014. NASA ultimately gave us about $396 million; SpaceX put in over $450 million ... [for an] EELV-class launch vehcle ... as well as a capsule 
  19. ^ a b David, Leonard. "SpaceX tackles reusable heavy launch vehicle". MSN. MSNBC. 
  20. ^ "SpaceX Announces the Falcon 9 Fully Reusable Heavy Lift Launch Vehicle" (Basın açıklaması). SpaceX. 8 Eylül 2005. 15 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2015. 
  21. ^ Space Act Agreement between NASA and Space Exploration Technologies, Inc., for Commercial Orbital Transportation Services Demonstration (pdf 13 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
  22. ^ Coppinger, Rob (27 Şubat 2008). "SpaceX Falcon 9 maiden flight delayed by six months to late Q1 2009". Flight Global. 2 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2015. 
  23. ^ "SpaceX Conducts First Multi-Engine Firing of Falcon 9 Rocket" (Basın açıklaması). SpaceX. 18 Ocak 2008. 3 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2015. 
  24. ^ "SpaceX successfully conducts full mission-length firing of its Falcon 9 launch vehicle" (Basın açıklaması). SpaceX. 23 Kasım 2008. 9 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2015. 
  25. ^ "Merlin Vacuum Engine Test". Youtube. Google. 12 Kasım 2010. 23 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2015. 
  26. ^ "SpaceX announces Falcon 9 assembly underway at the Cape". Orlando Sentinel. 11 Şubat 2010. 17 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2015. 
  27. ^ "Updates". SpaceX. 25 Şubat 2010. 27 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2010. 
  28. ^ Kremer, Ken (13 Mart 2010). "Successful Engine Test Firing for SpaceX Inaugural Falcon 9". Universe Today. 15 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2010. 
  29. ^ Kaufman, Marc (4 Haziran 2010). "Falcon 9 rocket launch aborted". Washington Post. 5 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2010. 
  30. ^ a b Staff writer (20 Ağustos 2010). "SpaceX Falcon 9 rocket enjoys successful maiden flight". BBC News. 5 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2010. 
  31. ^ a b "COTS Demo Flight 1 status". SpaceFlight Now. 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2015. 
  32. ^ Q & A with SpaceX CEO Elon Musk: Master of Private Space Dragons 24 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., space.com, 2010-12-08, accessed 2010-12-09. "now have Falcon 9 and Dragon in steady production at approximately one F9/Dragon every three months. The F9 production rate doubles to one every six weeks in 2012."
  33. ^ "Production at SpaceX". SpaceX. 24 Eylül 2013. 19 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2013. 
  34. ^ a b Svitak, Amy (24 Kasım 2013). "Musk: Falcon 9 Will Capture Market Share". Aviation Week. 28 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2013. SpaceX is currently producing one vehicle per month, but that number is expected to increase to '18 per year in the next couple of quarters.' By the end of 2014, she says SpaceX will produce 24 launch vehicles per year. 
  35. ^ Amos, Jonathan (3 Aralık 2013). "SpaceX launches SES commercial TV satellite for Asia". BBC News. 2 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2013. The commercial market for launching telecoms spacecraft is tightly contested, but has become dominated by just a few companies - notably, Europe's Arianespace, which flies the Ariane 5, and International Launch Services (ILS), which markets Russia's Proton vehicle. SpaceX is promising to substantially undercut the existing players on price, and SES, the world's second-largest telecoms satellite operator, believes the incumbents had better take note of the California company's capability. 'The entry of SpaceX into the commercial market is a game-changer' 
  36. ^ Svitak, Amy (10 Mart 2014). "SpaceX Says Falcon 9 To Compete For EELV This Year". Aviation Week. 10 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2014. Within a year, we need to get it from where it is right now, which is about a rocket core every four weeks, to a rocket core every two weeks...By the end of 2015, says SpaceX President Gwynne Shotwell, the company plans to ratchet up production to 40 cores per year. 
  37. ^ a b c d e f Klotz, Irene (6 Eylül 2013). "Musk Says SpaceX Being "Extremely Paranoid" as It Readies for Falcon 9's California Debut". Space News. 22 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2013. 
  38. ^ "SpaceX's reusable rocket testbed takes first hop". 24 Eylül 2012. 29 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2012. 
  39. ^ a b c d e f "Falcon 9 Overview". SpaceX. 8 Mayıs 2010. 1 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2015. 
  40. ^ Mission Status Center, June 2, 2010, 1905 GMT 30 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., SpaceflightNow, accessed 2010-06-02, Quotation: "The flanges will link the rocket with ground storage tanks containing liquid oxygen, kerosene fuel, helium, gaserous nitrogen and the first stage ignitor source called triethylaluminum-triethylborane, better known as TEA-TAB."
  41. ^ a b Svitak, Amy (18 Kasım 2012). "Dragon's "Radiation-Tolerant" Design". Aviation Week. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2012. 
  42. ^ a b "Falcon 9 Launch Vehicle Payload User's Guide, 2009" (PDF). SpaceX. 2009. 3 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2010. 
  43. ^ a b c "Musk ambition: SpaceX aim for fully reusable Falcon 9". NASAspaceflight.com. 12 Ocak 2009. 5 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2013. With Falcon I’s fourth launch, the first stage got cooked, so we’re going to beef up the Thermal Protection System (TPS). By flight six we think it’s highly likely we’ll recover the first stage, and when we get it back we’ll see what survived through re-entry, and what got fried, and carry on with the process. That’s just to make the first stage reusable, it’ll be even harder with the second stage – which has got to have a full heatshield, it’ll have to have deorbit propulsion and communication. 
  44. ^ a b c Simberg, Rand (8 Şubat 2012). "Elon Musk on SpaceX's Reusable Rocket Plans". Popular Mechanics. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  45. ^ "Falcon 9's commercial promise to be tested in 2013". Spaceflight Now. 1 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2012. 
  46. ^ "SpaceX Test-fires Upgraded Falcon 9 Core for Three Minutes". Space News. 13 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2013. 
  47. ^ Bergin, Chris (20 Haziran 2013). "Reducing risk via ground testing is a recipe for SpaceX success". NASASpaceFlight (not affiliated with NASA). 1 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2013. 
  48. ^ "The Annual Compendium of Commercial Space Transportation: 2012" (PDF). Federal Aviation Administration. Şubat 2013. 19 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Şubat 2013. 
  49. ^ Clark, Stephen (18 Mayıs 2012). "Q&A with SpaceX founder and chief designer Elon Musk". SpaceFlightNow. 21 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2013. 
  50. ^ "Falcon 9". SpaceX. 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2013. 
  51. ^ a b c "Capabilities & Services". SpaceX. 2013. 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2013. 
  52. ^ a b c d e "Space Launch report, SpaceX Falcon Data Sheet". 30 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2011. 
  53. ^ de Selding, Peter (27 Mart 2014). "SpaceX Says Requirements, Not Markup, Make Government Missions More Costly". Space News. Erişim tarihi: 3 Nisan 2014. [ölü/kırık bağlantı]
  54. ^ Selding, Peter. "SES Books SpaceX Falcon 9 for Hybrid Satellite's Debut". Spacenews.com. Erişim tarihi: 20 Kasım 2014. [ölü/kırık bağlantı]
  55. ^ a b "Octaweb". SpaceX. 29 Temmuz 2013. 24 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2013. The Octaweb structure of the nine Merlin engines improves upon the former 3x3 engine arrangement. The Octaweb is a metal structure that supports eight engines surrounding a center engine at the base of the launch vehicle. This structure simplifies the design and assembly of the engine section, streamlining our manufacturing process. 
  56. ^ "Landing Legs". SpaceX. 29 Temmuz 2013. 20 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2013. The Falcon 9 first stage carries landing legs which will deploy after stage separation and allow for the rocket’s soft return to Earth. The four legs are made of state-of-the-art carbon fiber with aluminum honeycomb. Placed symmetrically around the base of the rocket, they stow along the side of the vehicle during liftoff and later extend outward and down for landing. 
  57. ^ a b c d Lindsey, Clark (28 Mart 2013). "SpaceX moving quickly towards fly-back first stage". NewSpace Watch (Abonelik var). 16 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2013. 
  58. ^ a b c Messier, Doug (28 Mart 2013). "Dragon Post-Mission Press Conference Notes". Parabolic Arc. 31 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2013. Q. What is strategy on booster recover? Musk: Initial recovery test will be a water landing. First stage continue in ballistic arc and execute a velocity reduction burn before it enters atmosphere to lessen impact. Right before splashdown, will light up the engine again. Emphasizes that we don’t expect success in the first several attempts. Hopefully next year with more experience and data, we should be able to return the first stage to the launch site and do a propulsion landing on land using legs. Q. Is there a flight identified for return to launch site of the booster? Musk: No. Will probably be the middle of next year. 
  59. ^ Musk, E. (March 1, 2015) "Upgrades in the works to allow landing for geo missions: thrust +15%, deep cryo oxygen, upper stage tank vol +10%" 24 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Twitter.com
  60. ^ a b Mangels, John (25 Mayıs 2013). "NASA's Plum Brook Station tests rocket fairing for SpaceX". Cleveland Plain Dealer. 4 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013. 
  61. ^ Abbott, Joseph (8 Mayıs 2013). "SpaceX's Grasshopper leaping to NM spaceport". Waco Tribune. 6 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2013. 
  62. ^ Bergin, Chris (20 Haziran 2013). "Reducing risk via ground testing is a recipe for SpaceX success". NASAspaceflight.com. 1 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2013. 
  63. ^ Gwynne Shotwell. Broadcast 2212: Special Edition, interview with Gwynne Shotwell (mp3) (audio file). The Space Show. Etkinlik zamanı: 8.15-11.20. 2212. 22 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2014. [Falcon 9 v1.1] vehicle has thirty percent more performance than what we put on the web and that extra performance is reserved for us to do our reusability and recoverability [tests] ... current vehicle is sized for reuse. 
  64. ^ "Falcon 9 Overview". SpaceX. 2010. 8 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2011. 
  65. ^ Clark, Stephen (11 Ekim 2012). "Orbcomm craft falls to Earth, company claims total loss". Spaceflight Now. 21 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2014. 
  66. ^ Space Exploration Technologies, Inc., Reliability 24 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. brochure, v 12, undated (accessed Dec. 29, 2011)
  67. ^ "Russia scores success in its 1,700th Soyuz launch". 1 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2012. 
  68. ^ [ntrs.nasa.gov/archive/nasa/casi.ntrs.nasa.gov/20100014848.pdf "Estimating the Reliability of a Soyuz Spacecraft Mission"] |url= değerini kontrol edin (yardım) (PDF). Erişim tarihi: 4 Mayıs 2015. 
  69. ^ "SpaceX Falcon 9 rocket facts". 23 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2015. 
  70. ^ NASA PAO, Hold-Down Arms and Tail Service Masts 1 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Moonport, SP-4204 (accessed 26 August 2010)
  71. ^ Behind the Scenes With the World's Most Ambitious Rocket Makers 4 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Popular Mechanics, 2009-09-01, accessed 2012-12-11. "It is the first since the Saturn series from the Apollo program to incorporate engine-out capability-that is, one or more engines can fail and the rocket will still make it to orbit."
  72. ^ "Updates: December 2007". Updates Archive. SpaceX. Dec 2007. 5 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2012. Once we have all nine engines and the stage working well as a system, we will extensively test the “engine out” capability. This includes explosive and fire testing of the barriers that separate the engines from each other and from the vehicle. ... It should be said that the failure modes we’ve seen to date on the test stand for the Merlin 1C are all relatively benign – the turbo pump, combustion chamber and nozzle do not rupture explosively even when subjected to extreme circumstances. We have seen the gas generator (which drives the turbo pump assembly) blow apart during a start sequence (there are now checks in place to prevent that from happening), but it is a small device, unlikely to cause major damage to its own engine, let alone the neighboring ones. Even so, as with engine nacelles on commercial jets, the fire/explosive barriers will assume that the entire chamber blows apart in the worst possible way. The bottom close out panels are designed to direct any force or flame downward, away from neighboring engines and the stage itself. ... we’ve found that the Falcon 9’s ability to withstand one or even multiple engine failures, just as commercial airliners do, and still complete its mission is a compelling selling point with customers. Apart from the Space Shuttle and Soyuz, none of the existing [2007] launch vehicles can afford to lose even a single thrust chamber without causing loss of mission. 
  73. ^ "Falcon 9 Overview". SpaceX. 8 Mayıs 2010. 1 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  74. ^ Leitenberger, Bernd. "SpaceX CRS-1 Nachlese". 18 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2012. 
  75. ^ a b Lindsey, Clark S. "Interview* with Elon Musk". HobbySpace. 24 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2010. 
  76. ^ Simburg, Rand. "SpaceX Press Conference". 24 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2010. . Musk quote: “We will never give up! Never! Reusability is one of the most important goals. If we become the biggest launch company in the world, making money hand over fist, but we’re still not reusable, I will consider us to have failed.”
  77. ^ "SpaceX chief details reusable rocket". Washington Post. 30 Eylül 2011. 1 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2012. Both of the rocket’s stages would return to the launch site and touch down vertically, under rocket power, on landing gear after delivering a spacecraft to orbit. 
  78. ^ a b Wall, Mike (30 Eylül 2011). "SpaceX Unveils Plan for World's First Fully Reusable Rocket". SPACE.com. 10 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2011. 
  79. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2015. 
  80. ^ National Press Club: The Future of Human Spaceflight 28 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., cspan, 29 Sep 2011.
  81. ^ Boyle, Alan (24 Aralık 2012). "SpaceX launches its Grasshopper rocket on 12-story-high hop in Texas". MSNBC Cosmic Log. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2012. 
  82. ^ First test of the Falcon 9-R (reusable) ignition system 12 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 28 April 2013
  83. ^ Musk, Elon (1 Şubat 2015). "Upgrades in the works". Elon Musk's Twitter feed. SpaceX. 24 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2015. Upgrades in the works to allow landing for geo missions: thrust +15%, deep cryo oxygen, upper stage tank vol +10% 
  84. ^ a b c d e Graham, William (29 Eylül 2013). "SpaceX successfully launches debut Falcon 9 v1.1". NASAspaceflight.com. 30 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2013. 
  85. ^ Norris, Guy (28 Nisan 2014). "SpaceX Plans For Multiple Reusable Booster Tests". Aviation Week. 26 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2014. 
  86. ^ Clark, Stephen (10 Ocak 2015). "Dragon successfully launched, rocket recovery demo crash lands". 19 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2015. 
  87. ^ "SpaceX Press Conference". 24 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2012. 
  88. ^ "Texas, Florida Battle for SpaceX Spaceport". Parabolic Arc. 8 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2012. 
  89. ^ Dean, James (7 Mayıs 2013). "3 states vie for SpaceX's commercial rocket launches". USA Today. 30 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2015. 
  90. ^ "SpaceX Is Building a New Launch Site In Texas". Time. 5 Ağustos 2014. 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014. 
  91. ^ "Capabilities & Services". SpaceX. 31 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2015. 
  92. ^ "Why the US can beat China: the facts about SpaceX costs". 4 Mayıs 2011. 28 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  93. ^ Testimony of Elon Musk (5 Mayıs 2004). "Space Shuttle and the Future of Space Launch Vehicles". U.S. Senate. 1 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2015. 
  94. ^ Upgraded Spacex Falcon 9.1.1 will launch 25% more than the old Falcon 9 and bring the price down to $4109 per kilogram to LEO 2 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NextBigFuture, 22 Mar 2013.
  95. ^ "National Press Club: The Future of Human Spaceflight" (Basın açıklaması). c-span.org. 14 Ocak 2012. 28 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2015. 
  96. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2015. 
  97. ^ Foust, Jeff (22 Ağustos 2011). "New opportunities for smallsat launches". The Space Review. 22 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2011. SpaceX ... developed prices for flying those secondary payloads ... A P-POD would cost between $200,000 and $325,000 for missions to LEO, or $350,000 to $575,000 for missions to geosynchronous transfer orbit (GTO). An ESPA-class satellite weighing up to 180 kilograms would cost $4–5 million for LEO missions and $7–9 million for GTO missions, he said. 
  98. ^ de Selding, Peter (12 Ekim 2012). "Satellite Left Stranded by SpaceX Rocket Falls From Space". Space.com. 30 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2014. 
  99. ^ "Interview with Ken Bowersox from SpaceX". Youtube.com. 6 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2012. 
  100. ^ BBC News. "Private space capsule's maiden voyage ends with a splash." December 8, 2010. December 8, 2010. http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-11948329 5 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  101. ^ "Spaceflight Now - Worldwide launch schedule". Spaceflight Now. 1 Haziran 2013. 18 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2013. 
  102. ^ Foust, Jeff (27 Mart 2013). "After Dragon, SpaceX's focus returns to Falcon". NewSpace Journal. 18 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2013. 
  103. ^ a b Ferster, Warren (29 Eylül 2013). "Upgraded Falcon 9 Rocket Successfully Debuts from Vandenberg". Space News. 30 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2013. 
  104. ^ "Thaicom-6/Falcon-9 - Launch Success". Satbeams. Satbeams. 11 Ocak 2014. 23 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2015. 
  105. ^ "NSS Congratulations SpaceX on the Success of CRS-3 and the First Flight of the Falcon 9R". National Space Society. National Space Society. 22 Nisan 2014. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2015. 
  106. ^ Szondy, David (14 Temmuz 2014). "Falcon 9 Launches Orbcomm OG2 on fourth attempt". Gizmag. Gizmag. 11 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2015. 
  107. ^ "Asiasat 8 Successfully Lifts Off" (PDF). Asiasat. 5 Ağustos 2014. 19 Ocak 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2015. 
  108. ^ Wall, Mike (7 Eylül 2014). "Dazzling SpaceX Nighttime Launch Sends Asiasat 6 Satellite into Orbit". Space.com. 2 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2015. 
  109. ^ SpaceX Launches Fourth Cargo Mission to Space Station[ölü/kırık bağlantı]
  110. ^ Klotz, Irene (10 Ocak 2014). "SpaceX rocket nails launch but narrowly misses landing test". Reuters. 10 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014. 
  111. ^ Davis, Jason (16 Ocak 2015). "Watch the Incredible 'Rapid Unscheduled Disassembly' of SpaceX's Falcon 9 Rocket". Planetary society. 24 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2015. 
  112. ^ Falcon 9 launches DSCOVR on third attempt
  113. ^ Hull, Dana (11 Şubat 2015). "SpaceX Launches Satellite as Rocket Recovery Is Scrapped". Bloomberg. Bloomberg. 29 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2015. 
  114. ^ Terdiman, Daniel (18 Nisan 2015). "Elon Musk: SpaceX's Falcon 9 landing failed due to 'slower than expected throttle valve response'". 2 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2015. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Falcon_9&oldid=34498681" sayfasından alınmıştır