Fahri Akçakoca Akça
Fahri Akçakoca Akça (1894, Denizli - 26 Eylül 1955, Denizli), Türk istihbarat subayı, öğretmen, yazar ve siyasetçidir. Türk Kurtuluş Savaşı’ndaki önemli casusluk faaliyetleriyle tanınan Akça, Cumhuriyetin kuruluş döneminde hem siyasette hem de kültürel alanda önemli roller üstlenmiştir.
Hayatı[1][2]
[değiştir | kaynağı değiştir]Fahri Akçakoca Akça, 1894 yılında Denizli’nin Merkezefendi ilçesinin Hallaçlar Mahallesi’nde doğdu. Varlıklı bir aileye mensup olan Akça, "Çopuroğlu" lakabıyla tanınmaktaydı. Çocukluk yılları Denizli’nin Değirmenönü Mahallesi'ndeki bahçeli bir evde geçti. İlk ve orta öğrenimini Denizli'de tamamladı. Babasının ticaret yapmasını istemesine rağmen, eğitimine devam etmeyi tercih etti ve Edirne Yüksek Muallim Mektebi’ni bitirdi.
Eğitim hayatının ardından, Topçu Yedek Subayı olarak Birinci Dünya Savaşı'na katıldı. Yemen'deki çöl harekâtında büyük kahramanlıklar gösterdi ancak birliği ile birlikte esir düştü ve İngilizler tarafından Mısır’daki Seydi Beşir Esir Kampı’na gönderildi. Esaret yıllarında Fransızca öğrendi ve mandolin çalmayı geliştirdi.
Kurtuluş Savaşı Dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Esaretten döndükten sonra, Kurtuluş Savaşı'na katılmak üzere Garp Cephesi'nde göreve başladı. İstihbarat subayı olarak düşman hatlarının içine sızarak çok önemli bilgiler topladı ve bu bilgileri Batı Cephesi Komutanlığı aracılığıyla Mustafa Kemal Paşa'ya iletti. Sakarya Savaşı sırasında kendisine “Akçakoca” lakabı verildi. Türk ordusunun İzmir’e ilerlediği Büyük Taarruz'da da görev aldı. Savaşta gösterdiği başarılar sonucunda üsteğmen rütbesine yükseldi ve İstiklal Madalyası ile ödüllendirildi.[3]
Casusluk Faaliyetleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Fahri Akçakoca Akça, Garp Cephesi Komutanlığı tarafından sekiz farklı casusluk görevine gönderildi. İlk görevinde Salihli’de cephane yüklü yedi vagonu havaya uçurdu. İstanbul, İzmir, Bursa, Rodos ve Yunanistan gibi farklı bölgelerde başarılı operasyonlar gerçekleştirdi. İstanbul'da, yankesicilerin Yunan subaylarının cüzdanlarını çalarak önemli belge ve haritaları ona ulaştırdığı organizasyonlarla da tanındı.[4]
Siyasi ve Kültürel Çalışmaları[5]
[değiştir | kaynağı değiştir]Kurtuluş Savaşı'nın ardından Denizli'ye dönen Akçakoca, çeşitli sosyal ve kültürel faaliyetlerde bulundu. 1939-1943 yılları arasında TBMM'de Denizli milletvekili olarak görev yaptı. Denizli’de ilk fotoğraf atölyesini kurdu, tiyatro faaliyetlerini başlattı ve sinemanın bölgeye gelmesine öncülük etti. Ayrıca, Denizli’ye ilk radyo yayınının getirilmesinde önemli rol oynadı.
Akçakoca, aynı zamanda tarih ve kültür çalışmalarıyla da tanındı. Pamukkale’nin tanıtımı ve Denizli tarihinin araştırılması üzerine çeşitli kitaplar yayımladı. Bunlar arasında “Öztürk Adları” (1933), “Pamukkale Suları” (1936), ve “Laodikya” (1937) gibi eserler bulunmaktadır. Sonraki yıllarda "Küçük Denizli Tarihi" (1945) gibi yerel tarih çalışmaları da yapmıştır.
Ölümü ve Mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]Fahri Akçakoca Akça, 26 Eylül 1955 tarihinde Denizli’de vefat etti ve İlbadı Mezarlığı'na defnedildi. Denizli halkı arasında büyük bir saygı gören Akçakoca, özellikle Kurtuluş Savaşı'ndaki istihbarat faaliyetleri ve Cumhuriyet'in ilk yıllarındaki kültürel katkılarıyla hatırlanmaktadır.
Eserleri[6]
[değiştir | kaynağı değiştir]- Öztürk Adları (1933)
- Pamukkale Suları (1936)
- Laodikya (1937)
- Küçük Denizli Tarihi (1945)
- Denizli’de Köy Düğünleri ve Zeybek Oyunları
- Denizli Vilâyeti’nde Dokumacılık
- Harekât-ı Milliyye’de Denizli ve Denizli Vak’ası
- Çürüksu Vâdisinde Ölmüş Şehirler
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "HAYAT HİKAYESİ". 7 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2024.
- ^ Prof. Dr. Önder GÖÇGÜN. "Fahri Akçakoca Akça ve Çalışmaları". 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2024.
- ^ "T. B. M. M. Zabıt Ceridesi" (PDF). T.B.M.M. 23 Mayıs 1926. s. 7. 24 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2024.
- ^ "Atatürk'ün "1 Numaralı" Denizlili Casusu!". 2 Şubat 2023. 2 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2024.
- ^ "Fahir Akçakoca Akça". 30 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2024.
- ^ "Fahri Akçakoca'nın Kitapları". 7 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2024.