İçeriğe atla

Fahrettin Kırzıoğlu

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Fahrettin Kırzıoğlu
DoğumMehmet Fahrettin Kırzıoğlu
10 Mart 1917
Mamaş
Ölüm10 Şubat 2005 (87 yaşında)
Ankara, Türkiye

Fahrettin Kırzıoğlu, tam adı Mehmet Fahrettin Kırzıoğlu (10 Mart 1917, Mamaş, Kars - 10 Şubat 2005, Ankara), Türk tarihçi ve yazar. En çok Kafkasya, Kars ve Doğu Anadolu üzerine çalışmalar yapan Kırzıoğlu,[1] Kürtler, Lazlar, Hemşinliler ve Gürcülerin Türk kökenli olduğunu iddia etmiştir. Türkiye'de ırkçı-milliyetçi tarih öğretisinin kurucularından biri olarak tanımlanır.[2]

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kırzıoğlu Mehmet Derviş Efendi ve Hâfıza Hesna Hoca Hanım'ın ilk çocuğu olarak 1917'de Kars'ta doğdu. Kumuk kökenlidir, Kumuk Cüngütey köyden göçen ailede doğdu.[3] Liseye kadarki eğitimini Kars'ta tamamlayan Kırzıoğlu, 1934'te Erzurum Lisesi'nden mezun oldu ve İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'ni kazandı. Kırzıoğlu ailevi sebeplerden dolayı bölüme devam edemedi ve 1936-1937 yılları arasında Posof'ta halk edebiyatı derlemeleri yaptı. Sonraki yıllarda Kars Lisesi'nde tarih öğretmenliği yapan Kırzıoğlu, 1946 yılında İstanbul Üniversitesi Tarih bölümünde mezun oldu. Sonraki dokuz sene çeşitli şehirlerde tarih öğretmenliği yaptı. Sırasıyla Millî Eğitim Bakanlığı Arşiv Dairesinde müdür yardımcılığı, Türk Ansiklopedisi'nde uzmanlık ve Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmeni İşbaşında Yetiştirme Bürosunda şube müdürlüğü yaptı. 1967 yılında, "Osmanlıların Kafkas Ellerini Fethi" adlı doktora tezini vererek Erzurum Atatürk Üniversitesi Tarih Bölümünde öğretim görevlisi, 1982 yılında ise Anı Şehri Tarihi adlı çalışmasıyla profesör oldu.[4]

Tarihçiliği

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kırzıoğlu çalışmalarını genel olarak Türkiye coğrafyasında var olan veya bu coğrafyayla ilişkilendirdiği halkların Türk olduğunu ispatlamaya hasretmiştir. Bunun için kendine özgü bir metodoloji geliştirmiştir. M. Fahrettin Çelik adıyla 1939 yılında yayımladığı bir kitapta Malakanların Ural kolu (Ugor) Türklerinden olduğunu, bu halkın Ruslaştırılması için çalışıldığını yazmıştır[5] Bu metodolojiyi Alman araştırmacılar Wolfgang Feurstein ve Tucha Berdsena, şu şekilde tanımlamıştır:


Kırzıoğlu başka dildeki yer adlarını Türkçe yer adları olarak göstermek için de benzer bir metodolojiye başvurmuştur. Ele aldığı yer adlarına eski isim uydurup o yer adının zaman içinde değişim geçirdiğini savlamıştır. Çalışmalarında üzerinde çok durduğu ve Gürcüce Ahaltsihe'den gelen "Ahıska" adı bu örneklerden biridir. Kırzıoğlu Ahıska adının, gerçekte var olmayan 482 yılından kalma bir kaynakta "Ak-Eska" olarak geçtiğini belirtir ve ayrıca Dede Korkut Kitabının 16. yüzyılda derlenen[7] Dresden nüshasında geçen "Ak Sıka Kalesi" ifadesini Beyaz Kale Kalesi olarak yorumlayan yazar, bu savı üzerinden kelimeyi Türkçeyle ilişkilendirerek Ahıska'nın çok eski bir Türklük bölgesi olduğunu iddia eder. Fakat Ahıska ismi, Gürcüce yeni kale anlamına gelen Ahal-Tsikhe (ახალ-ციხე) birleşik kelimesinden gelir.[8][9][10][11]

Kırzıoğlu'nun Kars isminin Karsak isimli Türk boyundan geldiği ile ilgili iddiası, akademisyenlerce görmezden gelinmiş ve "savunulamayacak" bir görüş olarak değerlendirilmiştir.[12]

Benzer bir örnek olarak Çoruh havzasında bulunan Klarceti yer adının Halaç adlı Türk boyundan geldiğini ve aslının Halaç yurdu anlamına gelen K(a)larcet olduğunu iddia eder.[13] Bu iddiayı desteklemek amacıyla Gürcücede a ünlüsünün bulunmadığı dezenformasyonuna başvurur. Fakat Gürcücede a ünlüsü bulunduğu gibi Halaçlar ise İran ve Afganistan'da yaşayan bir Türki halktır.[14][15]

Kırzıoğlu'na getirilen erken tarihli eleştirilerden biri onunla aynı dergide yazılar yayımlayan Aküzüm'e aittir. "Kırzıoğlu M. Fahrettin'e Cevap: Şeyh Şamil Adlı Oyun ya da Bir Yazarın Fobisi" adlı yazısında Kırzıoğlu'nun Türk folklorunun özellikle Kafkasya'yla ilgili konularında saplantıları olduğunu savunmuştur.[16]

Devlet destekli bir tarihi anlatı inşa ettiği iddia edilen Kırzıoğlu,[17] yaşadığı dönemde DTCF öğretim üyeleri tarafından şehir ortamındaki taşralı olarak görülüyor ve eserleri küçümseniyordu.[18]

1973 tarihli PIAC konferansındaki konuşmasında Kürtlerin bir Türk boyu olduğunu iddia eden Kırzıoğlu'na dönemin akademik çevresinden Prof. Dr. Şerif Baştav, Prof. Dr. Zeynep Korkmaz, Prof. Dr. Talat Tekin ve Prof. Dr. Osman Fikri Sertkaya ciddi eleştiriler getirmiş; iddialarının asılsız olduğunu savunmuşlardır.[19][20] Kırzıoğlu ve çevresinin Kürtlerin Türklüğü hakkındaki iddialarını tenkit eden Sertkaya, bu konuda yazmaması konusunda istihbarat tarafından uyarıldığını iddia etmiş ve yazmayı ileriki bir tarihe ertelediğini kaydetmiştir.[21]

Tarihçi Candan Badem'e göre Kırzıoğlu'nun tarihçiliği, yöntem ve zihniyet bakımından sorunludur; eserleri yalan, uydurma ve çarpıtma içerir. Bu içeriklere dair bir örnek olarak yazarın Ruslara ait olduğunu iddia ettiği fakat gerçekte var olmayan; kaynağı veya dayanağı bulunmayan "1855 tarihli arazi nizamnamesi”nden bahseder.[22]

Kitapları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Kürtlerin Kökü, 1963
  • Her Bakımdan Türk olan Kürtler: I. Bölüm, Tarih Bakımından Kürtler'in Türklüğü, 1964
  • Kürtler'in Türklüğü: Tarih Dil Antropoloji Etnografya, Etnoloji, Milli destanlar, Gelenekler ve Folklor Bakımlarından İncelemeler, 1968
  • Osmanlılar'ın Kafkas - Ellerini Fethi (1451-1590), 1976
  • Gürcistan’da Eski Türk İnanç ve Geleneklerinin İzleri, 1976
  • Anı şehri tarihi (1018-1236) Kars-Arpaçayı Boyları Eski Merkezi, 1982
  • Dağıstan, Aras, Dicle, Altay ve Türkistan Türk boylarından Kürtler, 1984
  • Yukarı-Kür ve Çoruk boyları'nda Kıpçaklar: İlk-Kıpçaklar (M.Ö. VIII-M.S. VI. yy.) ve son-Kıpçaklar (1118, 1195) ile Ortodoks-Kıpçak Atabekler Hükûmeti (1267-1578), Ahıska/Çıldır Eyâleti Tarihi'nden, 1992
  • Karadeniz Bölgesindeki Türk Boylarından Lazlar ve Hemşinlilerin Tarihçesi, 1994
  • Gence-Karabağ/Aran ve Şirvan'dan oluşan Kuzey-Azerbaycan'da İslam fethi öncesi Türklüğü Tanıtan Albanlar Tarihi Üzerine, 1994

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Fahrettin Kırzıoğlu ( 10.3.1917)- (10.2.2005)". biyografi.net. 30 Kasım 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2020. 
  2. ^ Nişanyan, Sevan. "Kırçiçeği köy - Susuz - Kars". Index Anatolicus. nisanyanyeradlari.com. 16 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2023. 
  3. ^ https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/32933 [yalın URL]
  4. ^ "M. Fahrettin Kırzıoğlu". biyografya.com. 2 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2020. 
  5. ^ M. Fahrettin Çelik, Malakanlar, Kars, 1939.
  6. ^ Benninghaus, Rüdiger (2007). "Turk and Hemshinli: Manipulating Ethnic Origin and Identity". Simonian, Hovann H. (Ed.). The Hemshin. Routledge. s. 359. At first Kırzıoğlu assaults the reader with a flow of names of historical peoples; he then searches for some kind of phonetic correspondence or similarity with an old Turkish tribe, flavours this alleged historical outpouring with a pinch of ‘Islam’, and presents himself as a competent researcher of Turkishness. Probably never before has a single person in Turkey falsified history so massively! 
  7. ^ "Kitab-i Dedem-Korkut". slub-dresden.de. 24 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2023. 
  8. ^ ახალციხე. (2021, October 17). Wiktionary. Retrieved 21:11, December 2, 2023 from https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%AE%E1%83%94&oldid=64261425.
  9. ^ "Dr. M. Fahrettin Kırzıoğlu, "Ahıska Bölgesi ve Türklük"" (PDF). 2 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021. 
  10. ^ "Dede Korkut Kitabı (Yapıma hazırlayan) Prof. Dr. Muharrem Ergin -". 8 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021. 
  11. ^ Bekadze, Shota (2014). XVI. yüzyılda Çıldır Eyaleti Ahıska Sancağı'nın politik ve sosyo - ekonomik durumu [The political and socio - economic situation of Ahıska Sanjak of Childir province in the XVI century] (Yüksek Lisans). Ankara Üniversitesi. ss. 15-16. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2023. 
  12. ^ Bartold, Vasily-[C. J. Heywood]. "Kars." Encyclopedia of Islam, 2nd ed. Leiden: E. J. Brill, 1997, vol. 4, p. 669.
  13. ^ Kırzıoğlu, M. F. (1992). Yukarı-Kür ve Çoruk boyları'nda Kıpçaklar: ilk-Kıpçaklar (MÖ VIII-MS VI. yy.) ve son-Kıpçaklar (1118, 1195) ile Ortodoks-Kıpçak atabekler hükûmeti (1267-1578) Ahıska/Çıldır eyâleti tarihi'nden. s.202
  14. ^ Shosted, Ryan K.; Chikovani, Vakhtang (2006), "Standard Georgian" (PDF), Journal of the International Phonetic Association, 36 (2), ss. 255-264, 16 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 16 Aralık 2023 
  15. ^ "Khalaj". joshuaproject.net. 16 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2023. 
  16. ^ Aküzüm, N (1970). "Kırzıoğlu M. Fahrettin'e Cevap: Şeyh Şamil Adlı Oyun – ya da bir yazarın fobisi'". Türk Folklor Araştırmaları (Sayı:260). Erişim tarihi: 31 Ocak 2025. Kırzıoğlu'nun Türk folklorunun bazı konularında saplantıları var. Özellikle Kafkasya'dan gelen Türklerin değerleri söz konusu olduğunda Sayın Kırzıoğlu'nun hırçınlaştığını görüyoruz. 
  17. ^ Serdar, A., (2019). Strategies of making and unmaking ethnic boundaries: Evidence on the Laz of Turkey. ETHNICITIES, vol.19, 335-369.
  18. ^ Gündoğdu, Kaan, (Ed.) (2021). Fahrettin Kırzıoğlu Armağanı. Ardahan Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları. academia.edu. s. 443. 18 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2023. DTCF’deki hocalarımız bile tarihçi olarak Kırzıoğlu’nu, şehir ortamındaki taşralı olarak görüyor, eserlerini küçümsüyordu. 
  19. ^ Sertkaya, O. (2012). Haberler - 1973 YILININ İLMİ KONGRELERİ. Journal of Turkish Language and Literature, 21, 198-209. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/157896
  20. ^ Sertkaya, O. F. (2017). Yenisey Yazıtlarından E-10’da KẄRTL, E-52’de İse KẄRTLA Şeklinde Geçen Kelimeyi ‘Kür(ü)t(ü)l’ mü Yoksa ‘Körtle’ mi Okumalıyız?. Journal of Old Turkic Studies, 1(1), 113-127. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/275647
  21. ^ Sertkaya, Osman Fikri (2017). "Yenisey Yazıtlarından E-10'da K2ẄR2T2L2, E-52'de İse K2ẄR2T2L2A Şeklinde Geçen Kelimeyi 'Kür(ü)t(ü)l' mü Yoksa 'Körtle' mi Okumalıyız?". Journal of Old Turkic Studies, 1(1), 113-127. Dergipark. Erişim tarihi: 31 Ocak 2025. Burada bir parantez cümlesi açmak istiyorum. 1970’li yılların ortaların- dan 1980’lı yılların ortalarına kadar KIRZIOĞLU gibi düşünen bazı kişiler ‘Yenisey Kürtleri’ gibi hayali bir projeyi sahiplenmişler, hatta Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü içerisinde küçük boy kitaplar yayımlatarak bu konuyu işlemişler. Ben o sıralarda Yurt dışı üniversitelerinde çalışıyordum. Gönderilen bu küçük kitapların kütüphanelere kayıt edilmeyerek çöp kutusuna atıldığına şahit oldum. Bu konuyu savunan kişiler arasında bir istihbaratçı, Millî Güvenlik Kurulu’nda müşavirlik yapan Ankara’dan birkaç üniversite mensubu vardı. Ben Enstitü’nün Genel Kurulu’nda küçük boy kitapların yayınının sonlandırılmasını istedim. Müşavir öğretim üyeleri ile ciddi münakaşalarım oldu. Ben de onlara bu konuyu geniş bir şekilde yazacağımı söyledim. İstanbul’a döndükten kısa bir süre sonra Üni- versite’deki odama bir kişi geldi. Kendisini istihbaratçı olarak tanıttı. Beni tanıdıklarını ve politika dışı olan bilim hüviyetimi beğendiklerini söyleyerek konuya girdi. Yenisey Kürtleri konusunda bazı öğretim üyelerinin verdikleri bilirkişi raporlarına dayanarak bölücülerin mahkûm edildiğini, benim bu konuyu başka türlü işlemem halinde hem bir dayanaklarını kaybedeceklerini, hem de kendimi bölücüleri destekleyenlerin safında bulabileceğimi söyleyerek, “Hocam bu politik bir konu. Siz hep politikanın dışında kaldınız. Lütfen bu konuda yazmayın” ricasında bulundu. Bu beyi gönderen kişiyi veya kişileri anladım. Yapılacak bir şey yoktu. “Göktürk Tarihinin Meseleleri” üst başlığı altında yazmayı düşündüğüm görüşümü ileriki bir tarihe erteledim. 
  22. ^ Badem, Candan (2018). Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin (PDF). Aras Yayıncılık. s. 15. 7 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Aralık 2023. Kırzıoğlu’nun sorunu, yöntem ve zihniyet sorunudur. Yalanın, uydurmanın ve çarpıtmanın mazereti olamaz. Kırzıoğlu elinde hiçbir kaynak, belge olmadığı halde Rusların “1855 tarihli arazi nizamnamesi”nden söz etmiştir. Rusların toprakların sadece %15’ini Türklere verdiğini, Türklere “Truç” adını taktığını iddia etmiştir, hepsi tamamen uydurmadır, bunların hiçbir kaynağı veya dayanağı yoktur. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fahrettin_Kırzıoğlu&oldid=34721968" sayfasından alınmıştır