Esnek kur sistemi

Esnek kur sistemine yüzen veya serbest değişken kur adları da verilir. En belirgin şeklinde bu sistemde, döviz piyasaları üzerinde hiçbir devlet müdahalesi yoktur. Döviz kurları tamamen piyasadaki döviz arz ve talebine göre oluşur. Bu sistemde, bir ülkenin dış ödemeler dengesi, döviz kurları aracılığıyla sağlanacağından, dış ödemeler dengesinin açık ya da fazla vermesi söz konusu olmayacaktır. Örneğin dış ödemeler dengesi açık veriyorsa, döviz talebi (yani ithalat) döviz arzından (yani ihracattan) daha fazla olacağından, döviz kuru yükselecektir. Döviz kurunun yükselmesi bu defa ithalatın azalmasına ve ihracatın artmasına neden olacaktır. Döviz kurundaki yükselme, dış açık ortadan kalkana kadar devam edecektir.

Esnek kur sistemi serbest piyasa ekonomisinin dövize uygulanmış şeklidir. Akademisyenler açısından ilgi çekici olan bu sınırsız değişken kur sistemine uygulayıcılar; örneğin dış ticaret firmaları, mali yöneticiler, dış yatırımcılar ve hükûmetler pek sıcak bakmamaktadır. Sistemin lehinde ve aleyhinde pek çok görüş vardır.

Esnek kur sisteminde, döviz kuru piyasalarda serbestçe değişebilir. Döviz arz/talebindeki bu değişmeler cari kura yansıyınca piyasalarda denge sağlanmış olur. Dış dengesizlik, olası bir dış açığın döviz kurunun yükselmesiyle, olası bir dış fazla da döviz kurunun düşmesiyle engellenmiş olur. Esnek kur, dış ticarette bir kur değerlenmesi ortaya çıkınca bu değerlenmeye bağlı olarak ödemeler dengesinde bir sorun çıkarmaz. Bu yönüyle avantajlıdır. Aynı zamanda dışsal şoklar karşısında güçlüdür.

Dezavantajlar

Esnek kur sisteminde belirli bir kur hedeflenerek merkez bankasının etkili bir para politikasına sahip olması sağlanır. Esnek kur sistemin elbette dezavantajları da vardır. Mesela esnek kur ithal enflasyona açıktır. Esnek kurdaki risk algısı, risk primlerinin yükselmesine neden olur. Bu da ticari ve finansal işlem hacmini daraltır. Sistemde döviz kuru, faiz oranı ve sermaye hareketini kontrol etmek gerekir. Fakat devletlerin bunları doğrudan kontrol etmesi mümkün değildir. Bu durum literatürde “İmkansız Üçleme Hipotezi (Impossible Trinity)” ile açıklanır.

Bu hipotezi Frankel, 1999 yılında öne sürmüştür. Bu hipotezde ikisi politika aracı olarak seçilir. Diğeri piyasa dinamiklerine bırakılır. Bazı ekonomilerde sermaye hareketleri serbesttir. Bu ekonomilerde esnek kur sisteminde döviz kuru yukarıda bahsedildiği gibi piyasa dinamiklerine bırakıldığı için kalan iki politika rahatça kontrol edilebilmektedir. Bazı ekonomilerde de para ikamesi yüksektir, burada esnek döviz kuru politikası, para arzındaki değişmeler karşısında döviz kurlarını hassas bir duruma getirir. Böyle olunca para ikamesinin varlığı para politikasını zorlaştırmaktadır. Türkiye’de esnek kur politikası uygulanmaya başlandığından beri döviz kurlarındaki yüksek dalgalanma potansiyeli dış dengesizliğin giderilmesinde önemli rol oynamaktadır.

Dış Denge

Esnek kur sistemi ile birlikte dış denge sağlanmış olur. Döviz kurlarında meydana gelen dalgalanmalar enflasyon ve faiz oranlarıyla ilgilidir. Bu çerçevede izlenen para politikaları da önemli yer tutar. Esnek kur sistemi fiyat dışında, gelir ve sermaye ile de ilgilidir. Döviz kuru sadece fiyatı temsil etmez, denge faktörünü de temsil eder. Sistemdeki denge kurdaki dalgalanmalarla sağlanır. Kurdaki dalgalanmalarda önemli olan faktörler dalgalanmanın boyutu ve süresidir. Döviz kurlarındaki dalgalanma ne kadar az ise piyasa o kadar istikrarlıdır.

Ulusal para birimleri

Her ülkenin kendi parasını belirleyen döviz kuru sistemi değişen koşullarla farklılık göstermiştir. Ülkeler başka para birimleriyle bağlantı kurmak için üç yol izlemiştir. İlki, kendi para birimini diğer para birimleri karşısında serbestçe dalgalanmaya bırakmak; ikincisi ülkelerin ulusal paralarının fiyatlarını yabancı paralara karşı sabitlemeleri; üçüncüsü ülkelerin paralarını belli bir genişlikte dalgalanmasını sağlamalarıdır. Fakat müdahale edilmesiyle birlikte bu dalgalandırmaya sınır koyulabilir veya önceden belirlenen parametrelere göre paralarının değerini belirleyebilirler. Serbest dalgalanma ile, döviz kuruna hiçbir müdahale yapılmadan döviz arz ve talebi belirlenir. Serbest dalgalı kura herhangi bir müdahale istisna durumunda meydana gelir. Düzensiz piyasa koşulları oluşursa serbest dalgalı kur vardır diyebiliriz. Bu müdahale en fazla üç kez ve üç iş günü içerisinde yapılır. Yapılan bu müdahalelerde veri ve bilgilerin onaylanması gerekir. Bu bilgilerin IMF’ye verilmesi gerekir. IMF’ye bilgi verilmezse o kur serbest dalgalı kur yerine dalgalı kur olarak adlandırılır. Fakat burada dikkat edilmesi gereken bir husus var; Bu IMF’nin sürekli bilgi istediği anlamına gelmez, verilen bilgiler IMF’ye yeterli gelmezse IMF detaylı bilgi ister.

Kaynakça