Erken Orta Çağ'da Romanya
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Romanya'da Erken Orta Çağ, 270'lerde Roma askeri birliklerinin ve yönetiminin Daçya eyaletinden çekilmesiyle başladı.[1] Sonraki bin yıllık süreçte, çoğu günümüz Romanya'sını oluşturan yaklaşık on tarihi bölgeden yalnızca ikisini veya üçünü kontrol eden bir grup halk toplanmaya başladı.[2][3] Bu dönemde toplum ve kültür, köklü değişimlere uğradı. Roma'nın geri çekilmesiyle Daçya'da ve 400 yıl sonra bugünkü Romanya topraklarında yer alan diğer Roma eyaleti olan Küçük İskitya'da şehir hayatı sona erdi. 450'li yıllardan itibaren hızlı çömlekçi çarklarında yapılan ince kaplar ortadan kalktı ve el yapımı çömlekçilik değer kazandı. Mezar ayinlerinde gömme, baskın hâle gelene kadar kremasyondan define değişimler meydana geldi ve defin, 10. yüzyılın sonuna kadar yaygın olarak kullanılıyordu.
Genel bakış
[değiştir | kaynağı değiştir]Yerleşik topluluklar hâlinde yaşayan Cermenler ve Gotlar, bölgeye ilk yerleşim yapan halklardı. Gotlar, 290'lardan itibaren Moldavya'ya ve Eflak'a, 330'lardan itibaren ise Transilvanya'nın bazı bölgelerine hâkim oldu. Güçleri, 376'da göçebe Hunların saldırılarıyla zayıfladı. Hunlar, Doğu ve Orta Avrupa'yı yaklaşık 400'lü yıllarda kontrol etti, ancak imparatorlukları 454'te dağıldı. Dağılmasından sonra Karpat Dağları'nın batısındaki bölgeler – Banat, Crişana ve Transilvanya – ve Oltenia, Gepidlerin egemenliği altındaydı. Bir yüzyıl içinde dağların doğusundaki topraklar, Antaların ve Sklavenlerin merkezleri hâline geldi. Slav kökenli hidronimler ve yer adları, bir zamanlar Karpatların batısındaki bölgelerde yaşamış Erken Slavların varlığını kanıtlamaktadır.
Göçebe Avarlar, 568'de Gepidler üzerinde hâkimiyet kurdu ve 800'e kadar Karpat Havzası'na hâkim oldu.[4][5] Bulgarlar ayrıca 670'lerde Dobruca ve Aşağı Tuna boyunca uzanan diğer bölgeleri de içine alanimparatorluk kurdu.[6][7][8] Bulgaristan, 864'te Hristiyanlığın Doğu Ortodoks mezhebini resmî olarak kabul etti. Bulgaristan ile göçebe Macarlar arasındaki silahlı bir çatışma sonucunda Macarlar, Pontus bozkırlarından ayrıldı ve 895 civarında Karpat Havzası'nın fethine başladı. Birkaç yüzyıl sonra işgal, Gelou adlı bir Rumen dük tarafından yönetilen hüküm şekli sayesinde Gesta Hungarorum'da kaydedilen en eski tarihi bir belge hâline geldi. Aynı kaynak, 895 civarında Crişana'da Székelys'in varlığından bahsetmektedir. – Eskiden Ulahlar olarak bilinen – Romenler, günümüz Romanya'yı oluşturan bölgelerdeki belgeler, 12. ve 13. yüzyılda kaydedildi. Aynı dönemde Aşağı Tuna'nın güneyindeki topraklarda yaşayan Ulahlara pek çok defa atıfta bulunuldu.
11. yüzyılda Banat, Crişana ve Transilvanya; Macaristan Krallığı ile birleştirildi. Bu bölgeler, dağların doğusundaki ovalara hâkim olan göçebe Peçenekler ve Kumanlar tarafından yağmalara maruz kaldı. Macar hükümdarlar, Batı Avrupalı yerleşimcilerin 1150'lerden itibaren Transilvanya'ya göçünü destekledi. 13. yüzyılın başlarından itibaren Transilvanya Saksonları olarak bilinen yerleşimcilerin torunları, 1224'te ayrıcalıklara sahip oldu. Saksonların eski topraklarına yerleşmesi nedeniyle Székelys, krallığın doğu bölgelerinde yerleştirildi. Moğol İmparatorluğu'nun 13. yüzyılın ilk on yıllarında Avrasya steplerinde ortaya çıkışı, bölgenin tarihi üzerinde kalıcı etkiler bıraktı. Moğollar, 1230'larda Kumanlar üzerinde hâkimiyet kurdu, 1241 ve 1242'de Macaristan Krallığı'ndaki birçok yerleşimin ortadan kaldırılmasıyla birlikte Erken Orta Çağ sona erdi.[9]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Bărbulescu 2005, s. 181.
- ^ Georgescu 1991, s. 6.
- ^ Haynes & Hanson 2004, ss. 15-16.
- ^ Heather 2010, ss. 213, 401.
- ^ Treadgold 1997, ss. 220-221.
- ^ Fine 1991, s. 43.
- ^ Fiedler 2008, s. 152.
- ^ Treadgold 1997, ss. 165-166.
- ^ Spinei 2009, ss. 436-442.
- Genel
- Bărbulescu, Mihai (2005). "From the Romans until the End of the First Millenium AD". Pop, Ioan-Aurel; Nägler, Thomas (Ed.). The History of Transylvania, Vol. I. (until 1541). Romanian Cultural Institute. ss. 137-198. ISBN 973-7784-04-9.
- Bolovan, Ioan; Constantiniu, Florin; Michelson, Paul E.; Pop, Ioan Aurel; Popa, Cristian; Popa, Marcel; Scurtu, Ioan; Treptow, Kurt W.; Vultur, Marcela; Watts, Larry L. (1997). A History of Romania. The Center for Romanian Studies. ISBN 973-98091-0-3.
- Georgescu, Vlad (1991). The Romanians: A History. Ohio State University Press. ISBN 0-8142-0511-9.
- Haynes, I. P.; Hanson, W. S. (2004). "An introduction to Roman Dacia". Haynes, I. P.; Hanson, W. S. (Ed.). Roman Dacia: The Making of a Provincial Society (Journal of Roman Archaeology Supplementary Series, Number 56). Journal of Roman Archaeology, L.L.C. ss. 11-31. ISBN 1-887829-56-3.
- Heather, Peter (2010). Empires and Barbarians: The Fall of Rome and the Birth of Europe. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-973560-0.
- Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society. Stanford University Press. ISBN 0-8047-2630-2.
- Fine, John V. A (1991). The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth century. The University of Michigan Press. ISBN 0-472-08149-7.
- Fiedler, Uwe (2008). "Bulgars in the Lower Danube region: A survey of the archaeological evidence and of the state of current research". Curta, Florin; Kovalev, Roman (Ed.). The Other Europe in the Middle Ages: Avars, Bulgars, Khazars, and Cumans. Brill. ss. 151-236. ISBN 978-90-04-16389-8.
- Spinei, Victor (2009). The Romanians and the Turkic Nomads North of the Danube Delta from the Tenth to the Mid-Thirteenth century. Koninklijke Brill NV. ISBN 978-90-04-17536-5.