İçeriğe atla

Elizabeth Roboz Einstein

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Elizabeth Roboz Einstein
DoğumElizabeth Roboz
11 Nisan 1904(1904-04-11)[1]
Szászváros, Macar Krallığı (bugün Orăștie, Romanya)
Ölüm9 Ocak 1995 (90 yaşında)
Berkeley, Kaliforniya A.B.D
Mezun olduğu okul(lar)Viyana Üniversitesi
University of Budapest
EvlilikHans Albert Einstein
Kariyeri
DalıNörokimya
Biyokimya
Çalıştığı kurumlarKaliforniya Üniversitesi
Kaliforniya Üniversitesi (San Francisco)
Georgetown Üniversitesi
Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü
Stanford Üniversitesi
Wyoming Üniversitesi

Elizabeth Roboz-Einstein (d. 11 Nisan 1904 - ö. 9 Ocak 1995), Nörokimya alanında çalışmış olan Macar biyokimyacı, sinirbilimcidir. Miyelin bazik proteinini (MBP) saflaştırması ve tanımlanması ile beraber nörodejeneratif hastalık olan multipl sklerozdaki (MS) potansiyel rolünü araştırması ile tanınmıştır.[2]

Hayatın erken dönemi ve eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Elizabeth Roboz, 1904 yılında Macaristan Krallığı'nın Transilvanya bölgesinde Szászváros şehrinde (şimdi Orăștie, Romanya) doğdu. Lise öğretmeni ve kasabanın baş hahamı olan babası 1914'te öldü. Annesi Elizabeth ve beş kardeşi bundan sonra Macaristan'ın Nyiregyháza kentine taşındı.[3]

Matura sınavının beş dersinden de mükemmel not aldı. Ancak lisedeki son yılında, Macaristan parlamentosu Budapeşte Üniversitesi'ne kabul edilebilecek Yahudi öğrenci sayısını kısıtladı.[4] Kısıtlamanın Budapeşte Üniversitesi'ne girmesini engelleyebileceğini kabul ederek, bunun yerine Viyana Üniversitesi'ne kaydoldu.[4] Organik kimya alanında Doktora derecesi aldı.[5] 1928'de Viyana Üniversitesi'nden birinci olarak mezun oldu. Ardından Macaristan'a döndü ve Budapeşte Üniversitesi'nin derecesini onaylamadan önce sınavları tekrar etmesini istedi.[4]

1940'ta antisemitizmin yükselişte olduğu Macaristan'dan bir tarım uzmanı vizesi ile Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etti.[4] Ailesi, II. Dünya Savaşı'nın etkisi altındaki Macaristan'da kaldı. Annesi savaş sırasında öldü ve erkek kardeşi Karl ve iki kayınbiraderi Macar Nazileri tarafından öldürüldü.[4] Savaştan sonra, diğer kardeşleri Amerika Birleşik Devletleri'ne geldi. Onlardan biri olan Edith ile Kalifornia'nın Palo Alto şehrindeki evinde beraber yaşamaya başladı.[4]

Kariyer ve araştırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kariyer

[değiştir | kaynağı değiştir]

Roboz-Einstein, araştırma kariyerine bir bitki bilimcisi olarak başladı. Lisans öğrencisi olarak Viyana'daki Zellner laboratuvarında bitki biyokimyası okudu.[4] Macar Tarım Endüstrisi şirketinde bir bitki besleme laboratuvarı kurdu ve şirketi uluslararası bilimsel konferanslarda temsil etti.[4] ABD'ye göç ettikten sonra, bu kez Stockton, Kalifornia'daki bir patates şirketinde de bir bitki besleme laboratuvarı kurdu.[4]

Erken dönem endüstri pozisyonlarından sonra, Roboz-Einstein, kariyerinin birden fazla kurumu kapsadığı akademiye geçiş yaptı. İlki, 1942'de araştırma görevlisi olarak katıldığı ve bioorganik kimyager Arie Jan Haagen-Smit ile Aloe vera üzerinde çalıştığı California Teknoloji Enstitüsü'ydü (Caltech).[4] Araştırma görevlisi olarak terfi etti, ancak Caltech kadın profesörleri görevlendirmedi. Bu nedenle 1945'te Wyoming Üniversitesi'nde kimya doçenti olarak görev aldı.[4] Bu pozisyonda devam ederken aynı zamanda Mühendislik Koleji'nde araştırma kimyacısı olarak çalıştı. 1948 yılında Stanford Üniversitesi'ne araştırma görevlisi olarak katıldı ve Stanford Araştırma Enstitüsü'nün Gıda Araştırma Laboratuvarı'nda çalıştı.[6]

1952'de Stanford'dan ayrıldı ve Georgetown Üniversitesi'ne geçti. Burada biyokimya doçenti olarak görev yaptı, tıp öğrencilerine ders verdi ve Gaziler İdaresi hastanesinde ders verdi. Öğrencilerine öğretmek için nörokimya öğrendikten sonra, Georgetown'da multipl skleroz ile ilgilenmeye başladı.[4]

1958'de (bu sefer nöroloji ve tıbbi mikrobiyoloji doçenti olarak) Stanford Üniversitesi'ne döndü ve burada Stanford'un yeni Koshland Nörokimya Laboratuvarı'nın başkanlığına seçildi.[7]

1959'da California Üniversitesi, San Francisco Tıp Fakültesi'ne evine daha yakın olduğu için geçti.[5] Daha sonra California Üniversitesi'nin Berkeley Kampüsünde çalışmaya başladı.[8]

Çalışmalarının çoğu, Klinik Bilimler Laboratuvarı, NIMH (önceden Klinik Biyokimya Bölümü, Klinik Fizyoloji Bölümü ve Psikosomatik Tıp Şubesi) için araştırmacı olduğu Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH) tarafından desteklendi.[9]

American Chemical Society, Society for Experimental Biology and Medicine ve American Academy of Neurology üyesiydi.[4] 1957'de Maynard Cohen ve Donald B. Tower ile birlikte Amerikan Nöroloji Akademisi bünyesinde bir nörokimya bölümü kurdu ve bölüm ilk toplantısını 1957'de Boston kongresinde yaptı.[10]

Araştırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Roboz-Einstein ile beraber Ulusal Sağlık Enstitüsü'nün NIMH' bölümünden Karian Kies, miyelin bazik proteinini (MBP) deneysel alerjik ensefalomiyelitte (EAE) bağışıklık tepkisini tetiklemekten sorumlu antijen olarak tanımladılar Modeli multipl skleroz (MS) ve diğer demiyelinizan hastalıklar için gösterdiler.[11] Bilim adamları, hayvanlara sinir dokusu enjekte ederek ensefalite ve demiyelinizasyona (sinir liflerini izole eden miyelin adı verilen yağlı kılıfın bozulması) yol açan bir otoimmün tepki üretebileceklerini biliyorlardı. Ancak bunu o zamana dek dokuda spesifik olarak neyin tetiklendiğini bilmiyorlardı.[12] Roboz-Einstein ve Kies, MBP'yi saflaştırmayı başardı ve bunun EAE'ye neden olduğunu gösterdiler.[11] Bu keşif, Roboz-Einstein ve diğer bilim insanlarının proteinin hangi spesifik bölgelerinin antijenik olduğunu düşünmelerini sağladı. Böylece geliştirilmiş bir model sistemi aracılığı ile demiyelinizan hastalıklar için potansiyel immünoterapiler üzerine araştırmaların başlaması sağlandı.[13]

1968'de, Einstein ve Dr. Li-pen Chao başta olmak üzere San Francisco'daki California Üniversitesi'ndeki meslektaşları, bu protein üzerindeki araştırmaları nedeniyle Ulusal Multipl Skleroz Derneği'nden 28.405 dolarlık bir araştırma hibesi aldı.[14] Ayrıca beyin omurilik sıvısının (BOS) bileşenlerindeki immünoglobulin ve glikoprotein düzeylerini ölçmek için yöntemler geliştirdi ve bunların değişikliklerinin hastalığa nasıl yol açtığını inceledi.[4] 1961'den 1962'ye kadar, Bangkok Üniversitesi'nde SEATO Akademisyeniydi ve Bangkok'un Pasteur Enstitüsü'nde aşı sonrası kuduz ensefalomiyelitiyle ilgili araştırmalar yaptı.[4][15]

Sinir sistemi hastalıklarını incelemenin yanı sıra normal sinir sistemi gelişimini daha iyi anlamaya çalışmak için araştırmalar yaptı. San Francisco'daki California Üniversitesi'nde, sinir dokusundaki proteinlerin, özellikle miyelinogenez sırasında oluşanların ve bunların gelişim süreci boyunca nasıl değiştiklerinin araştırılmasına öncülük etti.[5] Berkeley'deki California Üniversitesi'nde, beyin-endokrin etkileşimlerini incelemek için meslektaşı Paola S. Timiras ile çalıştı. Özellikle, tiroid hormonlarının miyelinogenez süreci üzerindeki etkilerini incelediler. Beyin gelişimi sırasında üretilen miyelinin bileşimi ve üretiminin yanı sıra sürecin başlangıcını da bu hormonların etkilediklerini gösterdiler. Bu, hipotiroidizmden muzdarip yenidoğanlar için hormon replasman tedavisine yol açtı.[10]

Kişisel hayat

[değiştir | kaynağı değiştir]

Roboz, fizikçi Albert Einstein'ın ilk oğlu ve California Üniversitesi, Berkeley'de hidrolik mühendisliği profesörü olan Hans Albert Einstein ile Haziran 1959'da evlendi.[16] Hans'ın Frieda Knecht ile ilk evliliğinden dört çocuğu vardı. Ancak birlikte çocukları yoktu. Dört çocuğun sadece ikisi yetişkinliğe kadar hayatta kaldı.[17] Hans 26 Temmuz 1973'te öldü ve Roboz onun biyografisini yazdı : Hans Albert Einstein: Reminiscences of the Life and Our Life Together (1992).[4]

Roboz-Einstein'ın miyelin bazik proteinini ensefalitojenik olarak keşfetmesi, bunun multipl skleroz ile ilgisi olup olmadığıyla ilgilenen Jonas Salk'ın ilgisini çekti.[18] Daha fazlasını öğrenmek için Ekim 1965'te Roboz'u ziyaret etti; yıllarca mektuplaşarak bir dostluk ve profesyonel işbirliği geliştirdiler.[18] Roboz-Einstein, mikrobiyolog Esther Lederberg ile de yazıştı.[18]

İlgi alanları seyahat, yemek pişirme, müzik ve doğaydı.[4]

9 Ocak 1995'te California, Berkeley'deki evinde öldü.[6]

Onurlandırmalar ve ödüller

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • California Üniversitesi, Berkeley, onuruna gelişimsel sinirbilimi araştıran doktora öğrencileri için bir Elizabeth Roboz Einstein Bursu veriyor.[19]
  • Me daglia d'Oro di Milano ödülü, Uluslararası Nörokimya Derneği, 1970.[20]
  • Neurochemical Research dergisinin özel bir sayısı 1984 yılında kendisine ithaf edilmiştir.
  • 1965 yılında San Francisco Examiner tarafından Bay Area'nın on Seçkin Kadınından biri seçildi.[5]
  • Katolik üniversitelerinde araştırmacılar için Raskob Fakülte Ödülü, Georgetown Üniversitesi, 1956[4]

Seçilmiş Yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Proteins of the Brain and the Cerebrospinal Fluid in Health and Disease (1982).
  • Hans Albert Einstein: Reminiscences of his Life and our Life Together (1992).
  • Nakao, Akira; Davis, William J.; Einstein, Elizabeth Roboz (29 Kasım 1966). "Basic proteins from the acidic extract of bovine spinal cord: I. Isolation and characterization". Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - General Subjects (İngilizce). 130 (1). ss. 163-170. doi:10.1016/0304-4165(66)90019-5. ISSN 0304-4165. 
  • Einstein, Elizabeth Roboz; Robertson, Duncan M.; DiCaprio, Joseph M.; Moore, William (July 1962). "The Isolation from Bovine Spinal Cord of a Homogeneous Protein with Encephalitogenic Activity". Journal of Neurochemistry (İngilizce). 9 (4). ss. 353-361. doi:10.1111/j.1471-4159.1962.tb09461.x. ISSN 0022-3042. PMID 13889647. 

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ California Death Index: Elizabeth Roboz Einstein
  2. ^ Wolfson, Adele J. (March 2006). "One hundred years of American Women in biochemistry". Biochemistry and Molecular Biology Education. 34 (2): 75–77. doi:10.1002/bmb.2006.49403402075. ISSN 1470-8175. PMID 21638642. S2CID 205517753. 
  3. ^ "Marilyn Bailey Ogilvie". 27 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r The biographical dictionary of women in science : pioneering lives from ancient times to the mid-20th century. New York: Routledge. 2000. ISBN 978-0203801451. OCLC 606390201. 
  5. ^ a b c d "Hartford grant". UCSF News. 4 Nisan 1967. 12 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2018. 
  6. ^ a b "Elizabeth Roboz Einstein (1904-1995)". Smithsonian Institution (İngilizce). 2 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2018. 
  7. ^ "MEDICAL NEWS". Journal of the American Medical Association (İngilizce). 167 (10): 1254. 5 Temmuz 1958. doi:10.1001/jama.1958.02990270060017. ISSN 0002-9955. 
  8. ^ Timiras, Paola S. (July 1995). "Elizabeth Roboz Einstein, (1904?1995)". Neurochemical Research. 20 (7): 885. doi:10.1007/bf00969703. ISSN 0364-3190. S2CID 30426367. 
  9. ^ Mind, brain, body, and behavior : foundations of neuroscience and behavioral research at the National Institutes of Health. Farreras, Ingrid G., Hannaway, Caroline, 1943-, Harden, Victoria Angela. Amsterdam: IOS Press. 2004. ISBN 9781586034719. OCLC 57447134. 
  10. ^ a b Tower, Donald B. (January 1987). "The American Society for Neurochemistry (ASN): Antecedents, Founding, and Early Years". Journal of Neurochemistry. 48 (1): 313–326. doi:10.1111/j.1471-4159.1987.tb13164.x. ISSN 0022-3042. PMID 3540213. S2CID 12303989. 
  11. ^ a b NINDS at 50 : an incomplete history celebrating the fiftieth anniversary of the National Institute of Neurological Disorders and Stroke. NIH Library. Bethesda, Md. : U.S. Dept. of Health and Human Services, Public Health Service, National Institutes of Health. 2001. 
  12. ^ "Isolation of Myelin Basic Proteins", Research Methods in Neurochemistry (İngilizce), Springer US, 1974, ss. 219-245, doi:10.1007/978-1-4615-7751-5_9, ISBN 9781461577539 
  13. ^ Waksman, Byron H. (1984). "Preface". Neurochemical Research. 9 (10): 1355–1357. doi:10.1007/BF00964662. 
  14. ^ UCSF News (İngilizce). University of California, San Francisco Medical Center. 27 Ağustos 1968. 22 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2022. 
  15. ^ Einstein, Elizabeth Roboz (1978), "Introduction and Comments", Myelination and Demyelination, Advances in Experimental Medicine and Biology, vol. 100, Springer US, pp. 1–16, doi:10.1007/978-1-4684-2514-7_1, ISBN 9781468425161. 
  16. ^ W., Gamalath, K. A. I. L. (2012). EINSTEIN : His Life and Works. New Delhi: Alpha Science International. ISBN 9781783322510. OCLC 1021805833. 
  17. ^ "Albert Einstein in the World Wide Web". www.einstein-website.de. 17 Aralık 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2018. 
  18. ^ a b c Charlotte, Jacobs, Jonas Salk : a life, Ward, Pam, ISBN 978-1504663083, OCLC 919967060. 
  19. ^ "Fellowships". Department of Molecular & Cell Biology (İngilizce). 8 Kasım 2011. 5 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2018. 
  20. ^ University of California (1969). University Bulletin: A Weekly Bulletin for the Staff of the University of California. Office of Official Publications, University of California. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Elizabeth_Roboz_Einstein&oldid=33804315" sayfasından alınmıştır