Doloçopi Bazilikası
 Doloçopi harabeleri | |
 | |
| Koordinatlar | 41°58′25″K 45°48′37″D / 41.97361°K 45.81028°D |
|---|---|
| Konum | Kvareli Belediyesi, Kaheti, Gürcistan |
| Tür | Üç kiliseli bazilika |
Doloçopi Bazilikası (Gürcüce: დოლოჭოპის ბაზილიკა), tarihi Nekresi yerleşiminin topraklarında, Gürcistan'ın doğusundaki Kaheti bölgesinde yer alan ve harabe durumda bulunan bir erken dönem Hristiyan kilisesidir. MS 387'ye kadar tarihlenen ve Gürcistan'ın bilinen en eski Hristiyan bölgelerinden biri haline gelen daha önceki yıkık kilisenin üzerine inşa edilmiş büyük bir 5. yüzyıl üçlü bazilikasıdır. 2012 yılında ortaya çıkarıldı. Bazilika, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine dahil edilmiştir.[1]
Konum
[değiştir | kaynağı değiştir]Adını uzun süredir terk edilmiş bir köyden alan Doloçopi Bazilikası, Duruji Nehri'nin sağ kıyısında, Kvareli kasabasının kuzeybatı eteklerinde yer almaktadır ve bir harabe halindedir. Kuş uçuşu 3.5 km kadar batısında Nekresi Manastırı ve 1 km daha batıda, Doloçopi ile birçok özelliği paylaşan büyük bir erken Hristiyan bazilikasının kalıntılarının bulunduğu Çabukauri arkeolojik sit alanı yer alır..[2]
Doloçopi'deki kalıntılar 2010 yılında gerçekleştirilen arkeolojik keşiflerde bulundu ve 2012 ve 2015 yılları arasında Nodar Bakhtadze liderliğindeki Gürcistan Ulusal Müzesi tarafından bir araştırma başlatıldı.[2] Araştırmalar sonucunda bazilikanın Geç Antik Çağ'da döneminin gelişen bir yerleşiminin merkezinde duran önemli bir kilise olduğu ortaya çıkarıldı. Yazılı kaynaklarda kendisinden bahsedilmeyen yerleşim, bir dizi deprem ve yabancı istilası sonucunda önemini kaybetmiş, unutulmaya yüz tutmuştur ve Geç Orta Çağ'da doğası gereği önemini geri kazanmıştır. Yerleşimi çevreleyen yoğun bitki örtüsü nedeniyle, bu yerleşimin boyutu bilinmemektedir.[3]
Yerleşim
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kilise moloz ve çakıldan yapılmıştır.[4] Merkezi üç nefli bölümünde 36 x 18,5 metre ölçülerinde büyük bir üçlü bazilikaydı, ancak hem kuzeyine hem de güneyine ilave koridorlar eklenerek yapı toplam 44 x 27 metre boyutuna getirildi.[3][5] Bu, Doloçopi'yi Gürcistan'da bilinen en büyük ve Kafkasya'nın ve Doğu Hristiyan aleminin komşu bölgelerinin en büyüklerinden biri haline getirdi.[6] Naosun üç nefe bölünmesi, beş çift haçlı sütun tarafından gerçekleştirildi. Orta nef, doğuda at nalı şeklindeki kutsal apsisle son bulur. Apsis Çabukauri dışında Gürcistan'da başka bir yerde tespit edilmemiş dört basamaklı synthronon - din adamları için ayrılmış bir yapı - ile son bulur.[7] Onun altında, apsisin ortasında büyük bir mezar bölmesi vardı. Sunaktan önce, bir soleaslı geniş bir bema vardı. Galerinin en doğu kısmında bir vaftizhane bulunuyordu. Kilise, demir çiviler ve antefixlerle tutturulmuş pişmiş toprak kiremitli ahşap bir çatı ile örtülmüştü.[8][3]
Bazilika mimari ve arkeolojik açıdan 5. yüzyılın ortalarına tarihlenmektedir. Daha eski bir kilisenin üzerine inşa edilmiştir, 25 metre uzunluğunda ve yaklaşık 15 metre genişliğindedir.[8][9] Bu en erken tabakadan elde edilen bir örnek MS 387'ye tarihlendirilmektedir.[10] Muhtemelen bir depremde Çabukauri'deki kilise ile aynı zamanda yıkılmıştır. Üst üste binen 5. yüzyıl bazilikası da daha sonraki bir depremde hasar gördü. Nef ve kilisenin yakın binası bir mezarlık olarak kullanılmaya devam etti. Kilisenin kuzeydoğu köşesi, 8. veya 9. yüzyılda, en azından 12.-13. yüzyıla kadar işlevsel kalan bir morg şapeli olarak kullanıldı.[8]
Çabukauri ve Doloçopi'deki keşifler, Gürcistan'ın doğusundaki ilk kilise binalarının tipik olarak sınırlı sayıda insanı barındıracak şekilde inşa edilmiş küçük dar yapılar olduğu şeklindeki önceki bir varsayımın sorgulanmasına yol açtı.[11] Mimari olarak Doloçopi Kilisesi, Gürcistan'a özgü üçlü bazilika tasarımının yerel bir öncüsüydü.[12] Kilisenin ve çatının genel tasarımının yanı sıra alanda ortaya çıkarılan aydınlatma armatürleri tipik Doğu Roma özellikleri sergilemekte iken, alandaki apsis ve nümizmatik buluntuların bazı detayları Sasani etkilerine işaret etmektedir.[13]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2019.
- ^ a b Bakhtadze, Mamiashvili & Gabekhadze 2015, s. 110.
- ^ a b c Loosley Leeming 2018, ss. 49-50.
- ^ Bakhtadze, Mamiashvili & Gabekhadze 2015, s. 111.
- ^ Bakhtadze, Mamiashvili & Gabekhadze 2015, ss. 111-112.
- ^ Bakhtadze, Mamiashvili & Gabekhadze 2015, ss. 116–118.
- ^ Loosley Leeming 2018, s. 48.
- ^ a b c Bakhtadze, Mamiashvili & Gabekhadze 2015, ss. 111–114.
- ^ Loosley Leeming 2018, ss. 44-45.
- ^ Loosley Leeming 2018, s. 118.
- ^ Bakhtadze, Mamiashvili & Gabekhadze 2015, ss. 118–119.
- ^ Loosley Leeming 2018, ss. 118–120.
- ^ "Dzveli Gavazi". Architecture and Asceticism. University of Exeter. 1 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2019.
Kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mamiashvili, vazha (2019) Volume 13". Archaeological Research upon the Earliest Christian Settlement in Nekresi/ადრეული ქრისტიანობის არქეოლოგიური კვლევა ნაქალაქარ ნეკრეში. vol. 13, no. 4. georgian: BULLETIN OF THE GEORGIAN NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES,. pp. 186–191. ISSN 0132-1447. https://www.scopus.com/record/display.uri?eid=2-s2.0-85077363986&origin=AuthorNamesList&txGid=6f00e8ec72308d2b963ad2460b3d1365 20 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Bakhtadze, Nodar; Mamiashvili, Vazha; Gabekhadze, Bachana (2015). "დოლოჭოპის ბაზილიკის არქეოლოგიური კვლევა ნაქალაქარ ნეკრესში" [The Dolochopi Basilica: Archeological Reaserch in the Nekresi Former City] (PDF). Online Archaeology (Gürcüce). 8: 110-133. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Nisan 2021.
- Loosley Leeming, Emma (2018). Architecture and Asceticism: Cultural Interaction between Syria and Georgia in Late Antiquity. Texts and Studies in Eastern Christianity, Volume: 13. Brill. ISBN 978-90-04-37531-4. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021.