Dmanisi 5 kafatası
 | |
| Katalog no. | 4500 |
|---|---|
| Yaygın adı | Dmanisi skull 5 |
| Türü | Homo erectus |
| Yaşı | 1.8 milyon yıl |
| Keşif yeri | Dmanisi, Gürcistan |
| Keşif tarihi | 2005 |
| Keşfeden | David Lordkipanidze |
Kafatası 5 veya D4500 olarak da bilinen Dmanisi kafatası, Gürcistan'ın Dmanisi kentinde bulunan ve erken Homo erectus olarak sınıflandırılan beş kafatasından biridir. Ekim 2013'te bir yayımlanan bir makaleye göre, yaklaşık 1.8 milyon yaşında olduğu tahmin edilmektedir ve Pleistosen Homo türünün en eksiksiz kafatasıdır[1][2] ve antik çağdaki ilk tam yetişkin hominini kafatasıdır.[3][4] Araştırmacılara göre, keşif "erken Homo'nun beyinleri küçük, ancak vücut kütlesi, boy ve uzuv oranlarının modern varyasyonun alt sınırına ulaşan yetişkin bireylerden oluştuğuna dair ilk kanıtı sağlıyor."
Kafatası, 2017 itibarıyla hala devam eden paleontolojik tartışmanın nedeni olmuştur: Homo rudolfensis veya Homo habilis gibi farklı türlerden olduğu düşünülen birçok hominini fosili, hiç de ayrı türler olmayabilir. Aksine, evrimleşen tek bir soy olabilirler.[2]
Kafatasının keşfi
[değiştir | kaynağı değiştir]
1991 yılında Gürcü bilim adamı David Lordkipanidze Gürcistan'daki Dmanisi'de yer alan bir mağarada erken insan işgal izleri buldu; bu mağara, ülkenin başkenti Tiflis'in yaklaşık 90 kilometre (56 mil) güneybatısında bir mezrada yer alan bir arkeolojik alan içinde yer almaktaydı. O zamandan beri, bölgede beş erken hominini kafatası keşfedildi. 2005 yılında bulunan Kafatası 5, hepsinin en eksiksiz örneğidir. Daha fazla analizden sonra, 5 yıl önce bulunan mandibulası (D2600) ile birleştirildi. Keşfin son analizi uzun yıllar sürdü ve 2013'te yayınlandı.[1]
Kafatasının tanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Büyük bir Australopithecus erkeğinin (546 kübik santimetre (33.3 in3)) büyüklüğündeki beyin hacmine rağmen, Homo erectus'un tüm özellikleri Kafatası 5'te açıkça görülebilir. Diğer Dmanisi kafataslarının beyin kemiklerinin boyutları 601 kübik santimetre (36.7 in3) ile 730 kübik santimetre (45 in3) arasındadır.[1]
Kafatası 5'in belirgin ve büyük olan kafatası üst yapıları, muhtemelen bir erkek olduğunu düşündürmektedir. Yüzü, bugüne kadar keşfedilen en büyük insan atalarından biridir.[1] Elmacık kemikleri büyüktür ve sağ tarafında büyük olasılıkla kırıklar ve yaralanmalar nedeniyle birçok deformasyon izi görülür. Araştırmacılar, bireyin boyunun 146 santimetre (4,79 ft) ila 166 santimetre (5,45 ft) ve ağırlığının 47 kilogram (104 lb) ila 50 kilogram (110 lb) arasında olduğunu düşünmektedir.
Tarihlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]
1980'lere kadar bilim adamları, homininilerin tüm Erken Pleistosen boyunca Afrika kıtasıyla sınırlı olduğunu (yaklaşık 0.8 milyon yıl öncesine kadar), yalnızca Afrika Dışı I adlı bir aşamada göç ettiklerini varsaydılar. Bu nedenle, arkeolojik araştırmaların büyük çoğunluğu orantısız bir şekilde Afrika'ya odaklandı.[5] Dmanisi arkeolojik alanı, Afrika dışındaki en eski hominini bölgesidir ve buluntuların analizi, bazı homininilerin, özellikle Homo erectus georgicus''un Afrika'yı 1,85 milyon yıl öncesine kadar terk ettiğini gösterdi. 5 kafatasının tamamı aşağı yukarı aynı yaştadır.[1]
Sonuç olarak, Dmanisi kafataslarının tarihlendirilmesinin paleontolojik önemi büyüktür. Bunun sadece Kafatası 5'in keşfiyle değil, aynı yerde bulunan başka bir örnek olan D2700 olarak da bilinen Dmanisi 3 kafatası ile ilişkili olduğu belirtilebilir.
Keşfe dair tartışmalar ve keşfin önemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Dmanisi kafatasları, özellikle Kafatası 5, nispeten küçük 546 kübik santimetre (33.3 in3) beyni ile, bu alanda bulunan diğer kafataslarına kıyasla, Homo cinsinin en eski türlerinin aslında erectus türünün bir alt türü olduğunu göstermektedir.[6] Tüm Dmanisi kafataslarının morfolojisindeki çeşitlilik o kadar büyüktür ki, farklı arkeolojik alanlarda keşfedilmiş olsalardı, büyük olasılıkla farklı türler olarak sınıflandırılacaklardı. Bununla birlikte, tüm Dmanisi kafatasları aynı yaştadır ve tamamen aynı alanda bulunmuştur.
Kafatası 5 ve diğer Dmanisi kafatasları arasındaki geniş çeşitlilikle karşı karşıya kalan Gürcistan ve Zürih Üniversitesi araştırmacıları, modern insan kafatasları ve şempanze kafataslarındaki normal varyasyonları incelemeye yönlendirildi. Birbirlerinden farklı görünseler de, tüm Dmanisi kafatasları arasındaki büyük varyasyonların modern insanlar ve şempanzeler arasında görülenlerden daha büyük olmadığını buldular.[1] Sonuç olarak, Homo erectus'ta böyle bir tutarsızlığın bulunması tamamen mümkündü.
Bu keşif, bilim adamlarının iki erken hominini türünün, Homo rudolfensis ve Homo habilis'in her ikisinin de Homo erectus olduğunu öne sürmelerine yol açtı.[2] Bu, bilim topluluğu arasında devam eden bir tartışmadır.[7]
Dmanisi 5 örnek listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Beş Dmanisi kafatasının adı:
- D2280 (kafatası 1)
- D2282/D211 (kafatası 2)
- D2700/D2735 (kafatası 3)
- D3444/D3900 (kafatası 4)
- D4500/D2600 (kafatası 5)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f David Lordkipanidze, Marcia S. Ponce de Leòn, Ann Margvelashvili, Yoel Rak, G. Philip Rightmire, Abesalom Vekua, Christoph P. E. Zollikofer (18 Ekim 2013). "A Complete Skull from Dmanisi, Georgia, and the Evolutionary Biology of Early Homo". Science. 342 (6156): 326-331. doi:10.1126/science.1238484. PMID 24136960.
- ^ a b c "Skull suggests three early human species were one : Nature News & Comment". 27 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2020. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "nature" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Wilford (17 Ekim 2013). "Skull Fossil Suggests Simpler Human Lineage". The New York Times. 12 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2013.
- ^ Watson (17 Ekim 2013). "Skull discovery sheds light on human species". USA Today. 25 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2013.
- ^ Lahr, M.M., 2010. “Saharan Corridors and Their Role in the Evolutionary Geography of ‘Out of Africa I’”. In: A. Baden et al. (Eds.), Out of Africa I: The First Hominin Colonization of Eurasia. Springer Netherlands, 27–46.
- ^ David Lordkipanidze, Marcia S. Ponce de Leòn, Ann Margvelashvili, Yoel Rak, G. Philip Rightmire, Abesalom Vekua, Christoph P. E. Zollikofer (18 Ekim 2013). "A Complete Skull from Dmanisi, Georgia, and the Evolutionary Biology of Early Homo". Science. 342 (6156): 326-331. doi:10.1126/science.1238484. PMID 24136960.
- ^ Switek (17 Ekim 2013). "Beautiful Skull Spurs Debate on Human History". National Geographic. 25 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2014.