Dimetil sülfoksit
Dimetil sülfoksit (DMSO) formülü (CH
3)
2SO olan organokükürt bileşiğidir. Renksiz ve sıvı hâlde olan bileşik önemli bir polar çözücüdür. Cilde kolayca nüfuz eder, ağızda sarımsak gibi bir tat bırakır.
Rus bilim insanı Alexander Zaytsev, tarafından 1866 yılında keşfedilmiş ve 1867 yılında özellikleri rapor edilmiştir. Dimetil sülfoksit kraft hamurundan elde edilir ve dimetil sülfürün bir yan ürünüdür. Dimetil sülfürün oksijen ya da azot dioksit ile oksidasyonu DMSO'yu verir.[1]
Uygulamalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Çözücü
[değiştir | kaynağı değiştir]
DMSO, polar bir çözücü olup, dimetilformamid, dimetilasetamitd, N-metil-2-pirrolidon ve HMPA gibi maddelerden daha az toksik bir yapıya sahiptir.
DMSO kimyasal reaksiyonlarda çözücü tuz olarak ve özellikle de Finkelstein reaksiyonları ve diğer nükleofilik yerdeğiştirme içeren kimyasal reaksiyonlar için çözücü olarak kullanılmaktadır.
İlaç
[değiştir | kaynağı değiştir]DMSO, 1963 yılından itibaren ilaç olarak kullanılmaya başlanmıştır. Oregon Üniversitesi'nden Stanley Jacob, DMSO'nun bileşikleri ciltten biyolojik sisteme zararsız olarak taşıdığını keşfettti. İlaç olarak ağırlıkla lokal ağrı kesici olarak kullanılmaya başlandı. Bölgesel uygulamalarda anti-enflamatuar ve antioksidan olarak kullanılmaya başlandı.[2] Çünkü DMSO ciltten verilen bileşiklerin emilimini artırmakta, sadece cilletten değil tırnaklardan da nüfuz etmektedir.[3] Kanser ve enfeksiyon dışındaki inflamatuvar durumlarda semptomlar çok şiddetli ise veya konvansiyonel tedavilere cevap vermiyorsa DMSO önerilebilir.
Hayvan çalışmaları, omurilik yaralanmasından sonraki bir saat içinde DMSO tedavisinin tam felci önleyebileceğini göstermiştir.
Güvenlik
[değiştir | kaynağı değiştir]DMSO kendi başına toksisitesi düşük bir maddedir.[4]
9 Eylül 1965'te, the Wall Street Journal bilek burkulması için DMSO kullanan bir İrlandalı kadının ölümü üzerine yapılan biyopsi sonucu ölümü ile DMSO kullanımı arasında bir ilişkiye rastlanmadığını açıklamıştır.[5] DMSO'nun klinik araştırmalarda kullanımı National Academy of Sciences'ın (NAS) 1972'deki bileşen hakkındaki olumlu görüşlerini yayınlayana kadar durduruldu. 1978'de FDA, ABD'de DMSO'nun mesane iltihabında dokuların tedavisinde kullanımını onayladı. 2007'de FDA beyin dokusunda travmatik beyin hasarında şişmenin azaltılması için DMSO'nun klinik çalışmalarda kullanımını onayladı. DMSO'nu gelişmekte olan farelerin beyinlerinde dejenerasyon yaratabileceği açıklanmıştır.[6] Bazı tedaviler sırasında DMSO kullanımına maruz kalan çocuklarda 0,3 mL/kg'lik doz aşıldığında nörotksisite tespit edilebilir.
DMSO ile çalışmada eldiven kullanımı önemli olup, kalın kavuçuk eldiven tavsiye edilmektedir. Laboratuvarlarda ağırlıkla kullanılan nitril eldivenlerin DMSO'ya maruz kaldığında hızla çözündüğü görülmüştür.[7] DMSO çözünmüş maddeleri hızla ciltten vücuda taşıdığından dikkatli olunması gerekmektedir. Örneğin sodyum siyanür ile temas halinde DMSO çok hızlı şekilde zehirleme yapabilir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Kathrin-Maria Roy “Sulfones and Sulfoxides” Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry 2002, Wiley-VCH, Weinheim. DOI:10.1002/14356007.a25_487
- ^ Johannes Geiss (2001). The century of space science. Kluwer Academic. s. 20. ISBN 978-0-7923-7195-3. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ Capriotti K, Capriotti JA (8 Ekim 2015). "Onychomycosis treated with a dilute povidone-iodine/dimethyl sulfoxide preparation". International Medical Case Reports Journal. 8: 231-233. doi:10.2147/IMCRJ.S90775
. PMC 4599634 $2. PMID 26491374.
- ^ Vignes, Robert (Ağustos 20–24, 2000). "Dimethyl Sulfoxide (DMSO) - A "New" Clean, Unique, Superior Solvent" (PDF). American Chemical Society Annual Meeting. 24 Ağustos 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2010.
- ^ Carley W. (9 Eylül 1965). "DMSO May Have Caused Death of Woman, Makers of 'Wonder' Drug Warn Doctors". Wall Street Journal. New York, NY.
- ^ Hanslick JL, Lau K, Noguchi KK, Olney JW, Zorumski CF, Mennerick S, Farber NB. (Nisan 2009). "Dimethyl sulfoxide (DMSO) produces widespread apoptosis in the developing central nervous system". Neurobiology of Disease. 34 (1). ss. 1-10. doi:10.1016/j.nbd.2008.11.006. PMC 2682536 $2. PMID 19100327.
- ^ "Chemical Hygiene Plan" (PDF). Cornell University. Ekim 1999. 17 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Nisan 2010.
