Dilbilim tarihi
| Dilbilim |
|---|
| üzerine bir serinin parçası |
Dilbilim tarihi; dilin yapısı ve işleyişine yönelik çalışmaların tarihsel gelişimini, farklı dönemlerde ortaya çıkan dilbilim teorilerini ve bu alana katkıda bulunan önemli düşünürleri kapsayan bir araştırma alanıdır.[1][2]
Dil üzerine yapılan sistematik çalışmalar ilk kez Mezopotamya'da belgelenmiştir. MÖ 3 ve 2. binyıllara tarihlenen kelime listeleri, Sümerce çivi yazısının kullanımını ve anlamını açıklayan sözlüklerin yanı sıra, yabancı dillerin fonetik kelime dağarcığını da içermektedir.[3][4] Daha sonra Pāṇini (MÖ 6-4. yüzyıl), Sanskritçeyi sistematik olarak analiz etmiş ve dilin kurallarını tanımlamıştır.[5][6] MÖ 4. yüzyıldan itibaren Çin'de de bağımsız gramer gelenekleri gelişmiştir.[7][kaynak belirtilmeli]
Batı dünyasında Aristoteles, dilbilimi retorik çalışmaları çerçevesinde ele almış ve Poetika adlı eserinde (MÖ 335 civarı) bu alanın temellerini atmıştır.[8] Orta Çağ'da Arapça ve İbranice gramer gelenekleri, Sanskritçenin dini bağlamdaki dilbilgisi çalışmalarına benzer şekilde gelişmiştir.
Modern dilbilim yaklaşımları 18. yüzyılda şekillenmeye başlamış ve 19. yüzyılda psikoloji ve biyoloji gibi disiplinlerle ilişkilendirilmiştir. Bu bakış açısı, özellikle Anglo-Amerikan dilbiliminin temelini oluşturmuştur.[9] Ancak İngiltere'de, Henry Sweet gibi dilbilimciler daha çok filolojik yaklaşımları benimsemiştir.
20. yüzyılın başlarında Ferdinand de Saussure dilbilimi bağımsız bir sosyal bilim olarak tanımlamış ve yapısalcı yaklaşımıyla alana yeni bir perspektif kazandırmıştır.[6] Saussure'ün kavramsallaştırmasına göre, genel dilbilim, dili göstergebilimsel bir sistem olarak ele alır ve şu alt dallara ayırır: Fonoloji, morfoloji, sözdizimi, anlambilim. Bu alanlar, dilin eşzamanlı (senkronik) veya artzamanlı (diyakronik) olarak incelenmesiyle ele alınabilir.
Günümüzde dilbilim; uygulamalı dilbilim, psikolinguistik, sosyolinguistik ve hesaplamalı dilbilim gibi çeşitli alt dallara ayrılarak çok disiplinli bir yapıya kavuşmuştur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Halliday, Michael A.K.; Jonathan Webster (2006). On Language and Linguistics. Continuum International Publishing Group. s. vii. ISBN 978-0-8264-8824-4.
- ^ Martinet, André (1960). Elements of General Linguistics. Studies in General Linguistics, vol. i. Elisabeth Palmer Rubbert tarafından çevrildi. London: Faber. s. 15.
- ^ Smith, Sidney; Gadd, C. J.; Peet, T. Eric (1925). "A Cuneiform Vocabulary of Egyptian Words". The Journal of Egyptian Archaeology. 11 (3/4). ss. 230-240. doi:10.2307/3854146. ISSN 0307-5133. JSTOR 3854146.
- ^ "Sumerian Lexicon". www.sumerian.org. Erişim tarihi: 24 Ocak 2022.
- ^ Bod, Rens (2013). A new history of the humanities: the search for principles and patterns from Antiquity to the present. 1st. Oxford University Press. ISBN 9780191757471. OCLC 868068245.
- ^ a b François & Ponsonnet (2013).
- ^ William S-Y., Wang (1989). "LANGUAGE IN CHINA: A CHAPTER IN THE HISTORY OF LINGUISTICS / 汉语语言学发展的历史回顾". Journal of Chinese Linguistics. 17 (2). ss. 183-222. JSTOR 23757139. Erişim tarihi: 2 Şubat 2024.
- ^ Swiggers, Pierre; Wouters, Alfons (2001). "Philosophie du langage et linguistique dans l'Antiquité classique". Haspelmath, Martin (Ed.). Language Typology and Language Universals, Vol. 1. De Gruyter. ss. 181-192. ISBN 978-3-11-019403-6.
- ^ Joseph, John E. (2002). From Whitney to Chomsky: Essays in the History of American Linguistics. John Benjamins. ISBN 9789027275370.
 | Dilbilim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |