Derviş Korkut

Saraybosna Agadası

Derviş Korkut (Boşnakça: Derviš Korkut; d. 5 Mayıs 1888, ö. 28 Ağustos 1969), Bosnalı Müslüman âlim, kütüphaneci, öğretmen, hümanist ve doğubilimci. Kur'an'ı Boşnakçaya çevirmiş Besim Korkut'un kardeşi.

Bosna-Hersek Ulusal Müzesi'nin küratörü olarak görevde bulunmuş Derviş Korkut, İkinci Dünya Savaşı sırasında Saraybosna Agadası'nı Nazi ordusundan kurtardı. Ayrıca bir Yahudi kızı olan Mira Papo'yu kendi ailesinin içine alıp ve onun gerçek kimliğini gizleyip hayatını kurtardı. Savaş boyunca faşist örgüte üye olmayı reddetmiş Korkut, savaşın ardından Komünist Parti'ye üye olmayı da reddetti ve bundan dolayı sekiz sene hapis cezasına çarptırıldı. Zenica Hapishanesi'nde hapiste tutulmuş Korkut, cezasının altıncı senesini tamamladıktan sonra serbest bırakıldı, lâkin Korkut kendi sivil haklarından hariç tutulmaya devam etti. Serbest bırakılmasından hayatının sonuna kadar Saraybosna Şehir Müzesi'nin küratörü olarak çalıştı. 28 Ağustos 1969 tarihinde öldü. 1999 yılında eşi Serveta Ljuž ile beraber Yad Vaşem tarafından Uluslararası Dürüstler unvanıyla onurlandı.

Özgeçmişi

Korkut, 5 Mayıs 1888 tarihinde Travnik'te Dünya'ya geldi. Babası Ahmed Munib Korkut, anası ise Šahida Biščević. 16. yüzyılda Türkiye'den Bosna'ya göç etmiş köklü bir ulema ailesindendir. Dört erkek kardeşi ve beş kız kardeşi var. 1909 yılında Saraybosna Lisesi'nden mezun oldu; bunun ardından önce İstanbul sonra Sorbonne'da okudu. Türk, Arap, Fransız ve Alman dillerine hakimdi.

Korkut, 1914 yılında İstanbul Darülfünûnu İlahiyat bölümünden mezun oldu. Bir din adamı olarak askerlik hizmetinden normalde muaf tutulması gerektiğine rağmen, Temmuz 1917'de Avusturya-Macaristan Silahlı Kuvvetleri'ne II. Sınıf komutan rütbesinde askerî imam olarak hizmete alındı.

Temmuz 1916 ile Ocak 1921 arası Korkut, Derbent'te Erkek Öğretmen Eğitim Okulu'nda din hocası olarak çalıştı. Bunun ardından bir süre boyunca Saraybosna İl Medresesi'nin ekonomi başkanı olarak görevde bulundu. 1921 ile 1923 yılları arasında Belgrad'daki Dinler Bakanlığı Müslüman bölümünün başkanı olarak çalıştı, lâkin Radikal Halk Partisi üyelerinden kaynaklanan baskı nedeniyle istifa etmeye zorunda kaldı.

Eylül 1923'ten Ekim 1925'e kadar Ibrahim Maglajlić'in önderliği altındaki Yugoslav Müslüman Halk Örgütü Sekreteri olarak çalıştı. 1927 yılından Eylül 1929'da Travnik müftüsü olarak atanmasına dek Ulusal Müze'nin küratörü olarak çalıştı. 1930 yılında Yugoslavya Krallığı yönetiminin kabul ettiği "İslam Dini Cemaati Kanunu"nun (Sırp-Hırvatça: Zakon o Islamskoj vjerskoj zajednici) yürürlüğe girmesiyle Travnik ile Bihaç müftülükleri feshedildi. 1937 yılına dek Çetine Müzesi küratörü ve İslam Dini Cemaati Yüksek Konseyi üyesi olarak çalıştı.

1937 ile 1944 yılları arasında Korkut, Ulusal Müze'de tekrar küratörlük görevinde bulundu. 1940'ta Serveta Ljuža adında Kosova Mitroviçası'ndan gelme bir Arnavut ile evlendi. Serveta ile üç çocuğu var: oğlu Munib ile iki kızı Abida ile Lamija.

İkinci Dünya Savaşı sırasında Korkut, Saraybosna Agadası'nı Nazi Alman işgalcilerden korumayı başardı ve Mira Papo adında bir Yahudi kızının hayatını kurtardı. Serveta, 2009 yılında Nacional gazetecilerine Derviş'in Agada'yı, kısa süre sonra da Mira Papo adına genç bir Yahudi kızını eve getirmesini şu şekilde anlattı: "Bizimle beraber kaldığı sürece Nazilerden saklasın diye ona çarşafımı verdim."

Derviş Korkut ile kardeşi Besim, Sırplara ve Yahudilere karşı işlenen insanlığa karşı suçları kınayan Saraybosna Müslümanları Kararnamesi'ni imzaladı. Derviş Korkut, Çingenelerin "Ari ırkına" ait olduklarını ve sözde "Beyaz Çingenelerin" Boşnak halkının ayrılmaz bir parçasını oluşturduklarını savunan bir uzman çalışmasında katkıda bulundu; bu çalışmanın sonucu olarak Nazi kukla devleti olan Bağımsız Hırvatistan Devleti'ne bağlı İçişleri Bakanlığı, Ağustos 1941'de Çingenelere karşı işlenen zulümlere son verilmesi gerektiğini emretti.

Tüm bunlara rağmen, Derviş Korkut, savaş sonrasında yer almış hileli bir duruşmada "işgâlci işbirlikçisi" olarak ilân edildi; bu nedenle de sekiz sene hapis cezasına çarptırıldı. Zenica Hapishanesi'nde altı sene geçirdikten sonra serbest bırakıldı, lâkin kendi sivil haklarından hariç tutulmaya devam etti. Serbest bırakılmasından hayatının sonuna dek Derviş Korkut, Saraybosna Şehir Müzesi'nin küratörü olarak çalıştı. 28 Ağustos 1969 tarihinde öldü. Eşi Serveta ise 9 Eylül 2013 tarihine kadar yaşadı ve 92 yaşındayken öldü.

Derviş Korkut, kendi akademik çalışmaları kapsamında en çok Bosna-Hersek'in azınlıklarından (bilhassa Yahudiler ve Arnavutlar) ilgi duyar ve en çok bunların hakkında yazardı. Yazıları "La tribune des Peuples", "L'Abstinence", "Gajret", "Pravda", "Iršad", "Večernja pošta", "Glasnik Saveza trezvene mladosti", "Glasnik Zemaljskog muzeja", "Narodna starina", "Zapisi", "Novi behar" ve diğer yayınlarda yer aldı. Çalışmaları çoğunlukla Osmanlı dönemi ile ilgili idi. Başta Türkçe üzerinden Boşnak diline girmiş yabancı kökenli alıntı kelimeleri ("Turcizam") derleme çalışmaları olmak üzere filoloji alanında da katkıda bulundu. 1933'ten 1936'ya kadar "Glasnik IVZ" (İslam Dini Cemaati Gazetesi) yayınının editörü idi.