İçeriğe atla

İslami Davet Partisi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Dava Partisi sayfasından yönlendirildi)
İslami Davet Partisi
Hizb el-Dawa el-İslamiyye
حزب الدعوة الإسلامية
Genel sekreterNuri el-Maliki
Kuruluş tarihi1958
MerkezBağdat
İdeolojiİslami demokrasi
Ulusal üyelikHukuk Devleti Koalisyonu
Parti bayrağı

İslami Davet Partisi veya İslami Çağrı Partisi (Arapça: حزب الدعوة الإسلامية Ḥizb Al-Daʿwa Al-Islāmiyya), Irak'taki siyasi partilerden biridir. Irak Yüksek İslam Konseyi ile birlikte Şii Birleşik Irak İttifakı'nın iki ana partisidir. Ocak 2005 Irak seçimlerinde ve daha uzun vadeli Aralık 2005 seçimlerinde mecliste çok sayıda sandalye kazandı. Parti, İran-Irak Savaşı sırasında ve İran Devrimi'nde Ayetullah Ruhullah Humeyni'yi destekledi. Hala İran ile olan ideolojik farklılıklara rağmen Tahran'dan mali destek almaktadır.[1]

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

1957'de, Şii lider Muhammed Sadık el-Kamûsî tarafından kuruldu.[2] Onun ve partinin amacı ve İslami değerlere sahip, bilinçli siyasi mücadeleyle laikliği teşvik edecek bir hareket oluşturmak ve Irak'ta bir İslam devleti yaratmaktı. Kurulduğu dönemde Irak siyasetine laik Arap milliyetçiliği ve sosyalist fikirler hakim oldu. Muhammed Bekir Sadr - partinin filozof, teolog ve siyaset kuramcısı olarak kabul edildi - ruhani önder olarak ön plana olarak çıktı. Partinin ana hedeflerinden biri Saddam'ı yok etmek oldu. Parti, Vilayetü'l-Umme'ye (Ümmetin Yönetimi) dayalı siyasal ideolojinin temellerini ortaya koydu. Bu partiye benzer "ikiz" İslami Davet Partisi de, Muhammed Bekir El-Sadr'ın vizyonunu kabul eden Necef'te okumuş din adamları tarafından Lübnan'da kuruldu. El-Kamûsî de bu partide yer aldı ve "Hizbullah" olarak bilinen Lübnan'daki siyasi partinin lideri oldu.

Parti, 1970'lerde Şii ulema ve gençlik arasında güç kazandı. Askeri darbeyle gelen Irak hükûmetine karşı silahlı isyanı tahrik eden bir parti olarak rejimin istikrarını tehdit etti. 1970'lerde hükûmet, Şii dergi Risâletü'l-İslam ve birçok dini eğitim kurumunu kapattı. Hükûmet, ulusal askerlik hizmetini üstlenecek Iraklılar yükümlü bir yasa çıkardı. Baasçılar 1972 senesinden itibaren partinin üyelerini tutuklamaya başladı. 1974 yılında, 75 El-Davet üyesi tutuklandı ve Baasçı devrimci mahkeme tarafından ölüme mahkûm edildi.[3] 1975 yılında hükûmet, "Marad El-Ras" olarak bilinen yıllık Kerbela-Necef alayını iptal etti. 1970'ler boyunca baskıcı tedbirlere maruz kalan parti tarafından hükûmete büyük ölçekli muhalefet olarak Marad El-Ras alayı yapıldı.[4] Bir kısım parti üyesi sürgün edildi. Necef sürgünleri, İran'ın gelecekteki ruhani lideri olan Ayetullah Ruhullah Humeyni ile ilişki kurdu. Parti, 1980 yılında yasaklandı ve üyeleri Irak Devrim Komuta Konseyi tarafından gıyabında ölüm cezasına çarptırıldı.[5]

İran İslam Devrimi ve ABD Büyükelçiliği'nin bombalanmaması

[değiştir | kaynağı değiştir]

Parti, İran İslam Devrimi'ni destekledi ve İran hükûmetinden desteğini aldı. İran-Irak Savaşı sırasında, Irak'ta Saddam Hüseyin'in Baas hükûmetine karşı İran destekli bir ayaklanma başlattı. 1979 yılında Davet, merkezini İran'ın başkenti Tahran'a taşıdı.[6] Aralık 1981 yılında uluslararası saldırıların ilkini Irak'ın Beyrut Büyükelçiliği'ne yaptı.[7] Davet partisinin, ABD'nin Kuveyt Büyükelçiliği'nin yanı sıra, İran'a karşı savaşında Irak'a yardım eden Fransa'nın askeri ve mali yardım sağlayan tesislerine saldırılar düzenledi. Bombalama nedeniyle mahkûm olanlardan biri olan Cemal Cafer Muhammed, Başbakan Nuri El Maliki'nin koalisyon iktidarı kabinesi üyesi ve Irak parlamento üyesi oldu.[8]

Bu işbirliğine rağmen, Sadr ve Humeyni'nin "İslam Cumhuriyeti" anlayışları keskin farklılıklar içeriyordu. Humeyni devletin güclü olması ile ulemanın dinlenmesi görüşünü ederken, El-Davet ümmetin dinlenmesinin desteklemiyordu. Bu anlaşmazlık, parti içinde ayrı bir grup olarak IDYK'nın oluşumuna yol açan bir etken oldu. Parti, 1980'lerde birkaç Sünni İslamcı grupla iletişim kurdu.[9] 31 Mart 1980 tarihinde, Baasçı rejimin Devrim Komuta Konseyi, Davet Partisi'ne bağlı kuruluşların kapanması ve parti hedefleri için çalışan geçmişteki ve etkin üyelerini ölüme mahkûm eden yasa çıkardı.[10] Bu yasadan sonra Irak rejimi acımasız bir tasfiye hareketi başlattı.

Batıda İran ile olan çatışması sebebiyle Irak'ı destekleyici olma eğilimi partinin İran-Irak Savaşı sırasında terör örgütü olarak görülmesine sebep oldu. Bu başka bir yerde, Batı ve Sünni hedeflere karşı cumhurbaşkanı, başbakan ve diğerleri gibi saldırılara karşı Irak'ta suikast girişimi bir dizi sorumlu düşünülmektedir. Parti 1980 yılında Tarık Aziz'e, 1982, 1987 ve 2002 yılında Saddam Hüseyin'e başarısız suikast girişimi gerçekleştirdi.

80'lerde Muhammed Bekir el-Sadr'a karşı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Iraklı Şiilerin önderi Muhammed Bekir el-Sadr, Havza öğrencilerinin Davet Partisi'ne katılmasını yasakladı. Parti bundan sonra Necef'te bulunan diğer dini liderlerden Ebu'l-Kasım El-Heyi'ye bağlılığını ilan etti.

1990'lar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Körfez Savaşı'ndan sonra, partinin ve Amerika Birleşik Devletleri'nin çıkarları birbirine daha yakın oldu.[11] Parti bu yakınlığa dayanarak ABD'ye, iktidara geldiğinde, anayasal demokratik, çoğulcu bir Irak içinde insan hakları ve hukukun üstünlüğü" sözünü verdi. Davet Partisi Saddam Hüseyin'den sonra Irak'ın nasıl yönetileceğine dair görüşler üzerinde Kürt partilerle anlaşmazlıklar yaşamasına rağmen 1992 ve 1995 yıllarındaki kongrelere katıldı.[12]

2003 ABD İşgali

[değiştir | kaynağı değiştir]

Partinin önde gelen yöneticilerinin büyük bölümü ABD'nin Irak'ı işgal etmesine kadar sürgünde kaldı. Bu dönemde bazı gruplar ilDYK'ye katıldı.[13] Davet Partisi, diğer Şii Irak İslam muhalefet partilerinin aksine savaşa karşı bir tavır aldı. İbrahim El Caferi şahsen, 2003 Irak Savaşı nedeniyle İngiltere'de yapılan savaş karşıtı protestolara katıldı.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Sawt al-Iraq, writing in Arabic 11 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Informed Comment, 2007-05-14
  2. ^ Dagher, Sam, "Ex-Hussein Officials and Others Go on Trial 1 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", The New York Times, 28 December 2008
  3. ^ Aziz, "The Role of Muhammad Baqir as-Sadr," p. 212.
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2015. 
  5. ^ Wright, Robin (2001). Sacred Rage: The Wrath of Militant Islam. Simon and Schuster. ISBN 0-7432-3342-5. 
  6. ^ Wright, Robin, Sacred Rage, Simon and Schuster, (2001), p.124
  7. ^ Hoffman, Bruce (Mart 1990). "Recent Trends and Future Prospects of Iranian-Sponsored International Terrorism" (PDF). RAND Corporation. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Aralık 2012. 
  8. ^ "U.S. military: Iraqi lawmaker is U.S. Embassy bomber". 11 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2015. 
  9. ^ "Iraqi political groupings and individuals". 16 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2015. 
  10. ^ "Shia Party Rises From the Ashes - by Aaron Glantz". 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2015. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2015. 
  12. ^ The Iraqi Shiites[ölü/kırık bağlantı] "Boston Review, Juan Cole"
  13. ^ The Post-Saddam Danger from Iran 7 Temmuz 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., the New Republic, 7 October 2002
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İslami_Davet_Partisi&oldid=32653630" sayfasından alınmıştır