Dârülelhan
.jpg)
Dârülelhan (Türkçe: Nağmelerin Evi), Osmanlı Devleti’nin ilk resmi müzik okulu olarak İstanbul’da 1917-1927 arasında faaliyet gösteren dört yıllık eğitim kurumu. Osmanlı Devleti’nde Maarif Nezareti’ne bağlı okullarda öğretmenlik yapmak üzere hem Türk hem Batı müziğinin bilen öğretmenler yetiştirmek amacı ile kurulmuştur. Günümüzde İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvarı olarak geçmektedir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Dârülelhan’ın kuruluşundan önce 1914 yılında tiyatro eğitimi için Darülbedayi (Güzellikler Evi) adlı okul kurulmuştu. İstanbul Şehremini (belediye başkanı) Cemil Paşa’nın girişimi ile İstanbul’a getirtilen, Paris`teki Odeon Tiyatrosu müdürü André Antoine’ın kurduğu Darülbedayi’nin bünyesinde bir de müzik bölümü yer alıyordu. Bu bölüm, Dârülelhan’ın hazırlayıcısı olmuştur.[1]
Musiki Encümeni
[değiştir | kaynağı değiştir]I. Dünya Savaşı devam ederken, Darülbedayi’de görev yapmış bir sanatçı ve eğitmen olan Abdülkadir Bey ülkede Türk müziğini günün ihtiyaçlarına göre bir sistem içinde öğretecek bir okulun kurulması gerektiğine dair bir rapor hazırlayarak Maarif Nezareti’ne sundu.[2] Savaş yıllarında müttefik ülke Almanya’dan bir müzik grubunun İstanbul’a gelerek başarılı konserler vermesi, buna karşılık Almanya’ya giden Zeki Üngör başkanlığındaki Türk müzik heyetinin beğenilmemesi üzerine[2] Abdülkadir Bey’in raporu gündeme gelip bakanlıkta görüşüldü ve bir Musiki Encümeni oluşturulmasına karar verildi.
Dârülelhan Talimatnamesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Marif Nezareti bünyesinde kurulan ve başkanlığını Yusuf Ziya Paşa'nın yaptığı Musiki Encümeni’nin hazırladığı “Dârülelhan Talimatnamesi”nin 9 Aralık 1916'da yürürlüğe girmesiyle Dârülelhan, musiki hocası yetiştirecek ve daha çok Türk Musikisine ağırlık verecek bir okul olarak kuruldu.[3]
İlk Hocalar
[değiştir | kaynağı değiştir]1916 yılında okulun idari heyeti ve hocaları:
- Yusuf Ziya Paşa (Başkan)
- Ali Rıfat Çağatay (Başkan Yardımcısı)
- İsmail Hakkı Bey (Baş Muallim)
- Abdülkadir Töre (Nazariyat Muallimi)
- Rauf Yekta Bey (Musikî Tarihi)
- Cemil Bey (Tanbûr Muallimi)
- Andon Efendi (Lavta Muallimi)
- Ahmet Irsoy (Dini Mûsikî Muallimi)
- Kâzım Uz (Batı Müziği)
- Zȃtî Bey (Batı Müziği)
- Levon Efendi (Repertuvar)
- Komidasi Efendi (Repertuvar)[4]
1917-1923 dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]10 Ocak 1917’de[5] Maarif Nezareti’nin görevlendirdiği sanatçılar tarafından kadınlar ve erkekler için ayrı binalarda eğitim vermek üzere Dârülelhan açıldı. Dört sınıflı bir okuldu; türk ve batı musikisinin çeşitli konularını, musiki tarihini ve kurallarını bilen, beste yapabilen öğretmenler yetiştirecekti.[5]
1917-1923 yıllarında okulu Yusuf Ziya Paşa başkanlığındaki Musiki Encümeni yönetti. Okul I. Dünya Savaşı yıllarında beklenen gelişmeden uzaktı.[5] Erkekler bölümü 1918’de kapandı, sadece Türk müziği eğitimi yapılan kadınlar bölümü eğitimi bir süre daha sürdürdü. 14 Eylül 1923'te Talimatnamede yapılan değişiklikle Musiki Encümeni kaldırıldı.[3] Dârülelhan, İstanbul vilayet makamına bağlı bir müzik okulu haline getirildi. Batı müziği tekrar okulun kapsamına alındı; yeni programa göre öğrenciler hazırlık sınıfından sonra 3 yıl süren Batı Müziği bölümü veya 2 yıl süren Türk müziği bölümlerinden birisine devam edecekti.[6]
1924-1926 dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Dârülelhan, İstanbul Valisi Haydar Bey'in gayretiyle 14 Eylül 1924'te yeniden açıldı.[6] Almanya’da müzik öğrenimini tamamlayıp yurda dönmüş olan Musa Süreyya Bey, okulun müdürlüğüne getirildi. Musa Süreyya Bey yeni haliyle Dârülelhan'ı açılış gününde yaptığı konuşmada: "Dârülelhan'ın yurdun musiki hayatını makul ve esaslı gelişme kaailiyeti olan akımlara götürecek bir merkez" olarak tanımladı.[3]
Fransa’da müzik öğrenimini tamamlayıp yurda dönen Cemal Reşit Bey, Veli Bey, Muhittin Bey, Mesut Cemil Bey, Besim Bey, Zeki Bey,[5] ve Edgar Manas[3] Batı musikisi bölümünde; Rauf Yekta Bey, Ahmet Bey, Santuri Ziya Bey, Tanburi Faize Hanım, Hayriye Hanım,[5] Türk musikisi bölümünde öğretmen olarak görev aldılar.
Bu dönemde Dârülelhan, öğretim, konser ve yayın bakımından verimli oldu, konserleri ilgiyle karşılandı. 1924-1926 yılları arasında okul tarafından Dârülelhan Mecmuası adında bir dergi çıkarıldı. Derlemelere ve araştırmalara başlandı, notasız eserler notaya aktarıldı.[5]
Dârülelhan'dan Konservatuvara
[değiştir | kaynağı değiştir]Dârülelhan, 9 Aralık 1926’da Maarif vekili Mustafa Necati Bey[5] tarafından belediyeye bağlı bir kuruluş olarak yeniden örgütlenmek üzere kapatılarak, 22 Ocak 1927'de İstanbul Belediye Konservatuvarı adıyla açıldı.[3] Yeni açılan okulun bünyesinde Türk Müziği eğitimi yer almıyordu. Doğu musikisi aletleri öğrenimi kaldırılarak yerine Türk musikisi icra heyeti ve Türk musikisi tasnif heyeti kondu. Programda batı konservatuvarları örnek alındı.[5] Yeni örgütlenmeden sonra Musa Süreyya Bey, 1931 yılına kadar konservatuvar müdürü olarak görevine devam etti.
Dârülelhan Derlemeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]1.Derleme Gezisi:Yusuf Ziya Demircioğlu, Rauf Yekta Bey, Dürri Turan, Ekrem Besim Bey tarafından Adana, Gaziantep, Urfa, Niğde, Kayseri, Sivas illeri çerçevesinde 1926 yılında yapıldı.250 adet Türk halk müziği eseri İstanbul Şehzadebaşı Evkaf Matbaası aracılığıyla yayınlanmıştır. Yusuf Ziya Bey, bu derlemler için Paris’ten o dönemin ses kayıt cihazı olan fonograf makinesini getirmiştir.
2.Derleme Gezisi:Yusuf Ziya Demircioğlu, Ekrem Besim Bey, Muhiddin Sadak, Ferruh Arsunar tarafından Konya, Karaman, Ereğli, Alaşehir, Manisa, Ödemiş, Aydın illeri çerçevesinde 1927 yılında yapıldı.250 adet Türk halk müziği eseri İstanbul Şehzadebaşı Evkaf Matbaası aracılığıyla yayınlanmıştır. Anadolu Halk Şarkıları serilerinde 1927 yılında yayınlanmıştır.
3.Derleme Gezisi:Yusuf Ziya Demircioğlu, Ekrem Besim Bey, Muhiddin Sadak, Ferruh Arsunar tarafından İnebolu, Kastamonu, Çankırı, Ankara, Eskişehir, Kütahya, Bursa illeri çerçevesinde 1928 yılında yapıldı.200 adet Türk halk müziği eseri İstanbul Şehzadebaşı Evkaf Matbaası aracılığıyla yayınlanmıştır. Halk Türküleri adıyla 1929-1931 yılları arasında yayımlanmıştır.
4.Derleme Gezisi:Yusuf Ziya Demircioğlu, Mahmut Ragıp Gazimihal, Remzi Bey, Ferruh Arsunar tarafından Trabzon, Rize, Sinop, Giresun, Gümüşhane, Bayburt, Erzincan, Erzurum illeri çerçevesinde 1929 yılında yapıldı.300 adet Türk halk müziği eseri İstanbul Şehzadebaşı Evkaf Matbaası aracılığıyla yayınlanmıştır.Şarkî Anadolu Türkü ve Oyunları ve Halk Türküleri adıyla on üç defter halinde yayımlanmıştır.[7][8]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Türkiye'deki İlk Modern Tiyatro " Dârülbedayi" Tiyatrosko.4mg.com web sitesi Erişim tarihi:09.03.2011". 16 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2011.
- ^ a b "Abülkadir Töre, Esendere Kültür Sanat Tarihi Web Sitesi (Dr.M.Nazmi Özalp-Türk Musikisi Tarihi kitabından alıntı)". 15 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2011.
- ^ a b c d e Cumhuriyet Ansiklopedisi Cilt 1 / 1923-1940. Yapı Kredi Yayınları. 2003. s. 28. ISBN 975-08-0409-0.
- ^ https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/498213 [yalın URL]
- ^ a b c d e f g h Meydan Larousse Büyük Lugat ve Ansiklopedi, C. 3. Meydan Yayınevi. 1970. s. 406.
- ^ a b "Dr. Mehmet Nazmi Özalp, Eğitim, Kültür, Sanat, TRT İlişkisi". 3 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Aralık 2021.
