Cupressus sempervirens
| Cupressus sempervirens | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1)[1] | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Cupressus sempervirens L., Sp. Pl. 2: 1002 (1753). | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Cupressus sempervirens(Akdeniz Servisi), Cupressus cinsine bağlı Akdeniz'e özgü bir bitki türüdür.[2][3] Yunanistan, Kıbrıs, İran, İsrail, Ürdün, Lübnan, Libya ve Türkiye'de bulunur. 90-1,700 m (295,28-5,58 ft) rakım aralığında yetişir.[1]
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Çok uzun ömürlüdür. 1000 yıldan fazla ömürleri olabilmektedir.[4] Türkiye'de en geniş yayılımı 436 hektar ile Antalya Köprülü Kanyon Milli Parkı içerisinde yapmaktadır. Kuraklığa dayanıklı oluşu özel toprak isteğinin olmaması ve yangına dayanıklı olması gibi sebeplerden dolayı ağaçlandırma için uygun bir türdür. Çok az yağış alan çeşitli bölgelerde diğer pinales üyeleri ve servi ile yapılan dikimlerin ardından yüzde 90 oranında servi türünün canlı kaldığı tespit edilmiştir. Servi kökleri ile toprağı çok iyi kavradığından dolayı erozyonu gözle görülür ölçüde engellemiştir. Çeşitli bölgelerde narenciye bahçelerinin etrafında rüzgar önleyici olarak dikilmektedir. Dayanıklı ve ucuz bir tür olan Akdeniz Servisi kent ormancılığı için tercih edilen bir türdür.[5] Diğer orman ağaçlarına göre Akdeniz Servisi yangınlara karşı daha dayanıklıdır.[6] Servi mezarlık ağacı olarak da bilinir. Bunun nedeni mezarlıklara bol miktarda dikilmesidir. Batıl bir inanışa göre ölenlerin ruhları bu ağaç sayesinde göklere yükselir. Ayrıca rüzgarı önleyici set etkisi de vardır. İran Yezd Eyaletinde bulunan en az 4 bin yaşında olduğu tahmin edilen Eberkuh Servisinin boyu 28 metre gövde çapı 4 metre dalları ise 2.5 metreyi bulmaktadır.[7]
Tür adı olan sempervirens, Latincede "her dem yeşil" anlamındaki bir kelimeden gelmektedir.
Morfoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Boyu 35 metreye kadar uzayabilir. Yılda 1 metreye kadar büyüyebilir. Koyu yeşil renkli, yoğun spreyler halinde yaprakları vardır. Yapraklar pullu, 2–5 mm uzunluğunda ve yuvarlak (düzleşmemiş) sürgünler şeklindedir. Tohum kozalakları oval veya dikdörtgen, 25–40 mm uzunluğunda, 10-14 pullu, önce yeşil, tozlaşmadan yaklaşık 20-24 ay sonra kahverengi renge dönüşür. Erkek kozalaklar 3–5 mm uzunluğundadır ve kış sonlarında polen salgılarlar. Seiridium cardinale mantarının neden olduğu selvi kanserine karşı orta derecede hassastır ve bu hastalığın yaygın olduğu yerlerde yoğun ölümlere maruz kalabilir.[8]
Taksonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Cupressus sempervirens türüne bağlı alttürler (2024):
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Farjon, A. (2005). Monograph of Cupressaceae and Sciadopitys. Royal Botanic Gardens, Kew. 1-84246-068-4.
- Zsolt Debreczy, Istvan Racz (2012). Conifers Around the World (1.1editör=Kathy Musial bas.). DendroPress. s. 1089. ISBN 978-9632190617.
- Panconesi, A. 2007 The cypress from myth to future. [Italian] 456 p. Ed. Centro Promozione Pubblicità, 9788888228204
- Farjon, A. & D. Filer (2013) In: An Atlas of the World’s conifers. An analysis of their distribution, biogeography, diversity and conservation status. Brill, Leiden & Boston. 512 pp.
- Krüssmann, G. (1983) Handbuch der Nadelgehölze, 2. Auflage: Paul Parey, Berlin & Hamburg
- L. (1753) In: Sp. Pl. 2: 1002.
- Schroeter, A.L. & Panasiuk, V.A. (1999) Dictionary of plant names: Koeltz Scientific Books, Koenigstein
- Taylor, S. (1984) A traveller's guide to the woody plants of Turkey: Redhouse Press, Istanbul
- Vidakovic, M. (1982) Cetinjace – morfologija I varijabilnost: Jugoslavenska Akademija Znanosti I Umjetnosti; SNL, Zagreb
- Farjon, A. (2010) In: A Handbook of the World’s Conifers.Vol. 1 & 2. E. J. Brill, Leiden & Boston. 1112 pp.
- López Gonzáles, G.A. (2001) Los árboles y arbustos de la Península Ibérica e Islas Baleares, Vol. 1: Ediciones Mundi-Prensa, Madrid
- Mitchell, A. (1976) Elseviers bomengids: Elsevier, Amsterdam
- Wrobel, M. & Creber, G. (1996) Elsevier's dictionary of plant names: Elsevier, Amsterdam
- Bean, W.J. (1980) Trees and shrubs hardy in the British Isles, ed. 8, Vols. 1-4: John Murray, London
- Hegi, G. (1981) Illustrierte Flora von Mittel-europa, Band 1, Teil 2 [third edition]: Verlag Paul Parey, Berlin - Hamburg
- Zsolt, D. & Rácz, I. (2000) Fenyok a föld körül: Dendrológiai Alapítvány, Budapest
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "IUCN". 18 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2024.
- ^ "GBIF". 10 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2024.
- ^ "PaleoBioDB". 5 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2024.
- ^ "https://www.agacinizinde.com/agaclar-konusuyor/servi". 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
|başlık=dış bağlantı (yardım) - ^ "https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/174740". 14 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
|başlık=dış bağlantı (yardım) - ^ "https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1239580". 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
|başlık=dış bağlantı (yardım) - ^ "İran'ın en yaşlı ağacı Dünya Mirası Listesi'ne girmeyi bekliyor". www.aa.com.tr. 3 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023.
- ^ "https://doa.ogm.gov.tr/Documents/Botanik%20bah/Akdeniz%20Servisi.pdf" (PDF). 16 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
|başlık=dış bağlantı (yardım)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Cupressus sempervirens ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikitür'de Cupressus sempervirens ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
| Cupressus ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |