İçeriğe atla

Christine Ladd-Franklin

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Christine Ladd-Franklin
Christine Ladd-Franklin
Doğum1 Aralık, 1847
Windsor, Connecticut
Ölüm5 Mart, 1930 (82 yıl yaşında)
New York
MilliyetAmerikalı
Kariyeri
DalıMantık, Psikoloji
EtkilendikleriCharles Sanders Peirce
James Joseph Sylvester

Christine Ladd-Franklin (1 Aralık 1847 - 5 Mart 1930) Amerikalı bir psikolog, mantıkçı ve matematikçi.

Matematik ve sembolik mantık alanlarında lisansüstü eğitim alan ilk Amerikalı kadındır. Yüksek lisansın ardından Johns Hopkins Üniversitesi'nde matematik ve mantık doktorası için tüm gereklilikleri sağlamış, ancak kadın olduğu için o zaman kendisine verilmeyen doktora derecesi, 1926'da verilmiştir.

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

1 Aralık 1847'de Windsor, Connecticut'ta doğdu. "Kitty" takma adıyla da tanınır.[1] Babası tüccar Eliphalet Ladd, anndesi Augusta Ladd'dır (kızlık soyadı Niles). Küçük yaşlarda, ailesi ve 1850 doğumlu küçük erkek kardeşi Henry ile birlikte New York'ta yaşadı.[2] 1853 yılında aile tekrar Windsor, Connecticut eyatletindeki Windsor kentine taşındı ve kardeşi Jane Augusta Ladd McCordia ertesi yıl burada doğdu. Aile yazışmalarından öğrenildiğine göre, Augusta ve kız kardeşlerinden biri, kadın hakları savuncusu idi. Ladd henüz beşinci yaş gününü kutlamadan önce, annesi onu tanınmış bir kadın hakları savunucusu olan Elizabeth Oakes Smith'in verdiği bir konferansa götürmüştü.

Annesini 1860 baharında zatürreden kaybeden Ladd, New Hampshire'daki Portsmouth'ta babaannesinin yanında yaşamaya başladı ve okula burada devam etti.[2] Ladd'ın babası 1862'de yeniden evlendi ve iki çocuğu daha oldu: Katherine (d. 1862) ve George (d. 1867).[2] erken olgunlaşmış bir çocuk olan Ladd, "eğitimine ortaokuldan sonra sürdürmenin bir yolunu" bulmaya çalışıyordu.[2] Babası onu Massachusetts, Wilbraham'daki karma eğitim veren Wesleyan Akademi'sinde iki yıllık bir programa kaydettirdi. Wesleyan Akademi'sinde erkek sınıf arkadaşlarının Harvard gibi kolejlere giriş hazırlığı için aldığı derslerin aynısını aldı.[3]

1865'te Ladd, Wesleyan Akademisi'nden okul birincisi olarak mezun oldu ve ailesinin desteklediği[4] Vassar Koleji'nde eğitimine devam etti.[1]

Ladd, teyzesi Juliet Niles'tan[1] borç alarak 1866 sonbaharında Vassar Koleji'ne kaydoldu, ancak maddi sıkıntılar nedeniyle bahar döneminin sonunda okulu bıraktı.[3] Daha sonra, teyzesinin yardımıyla yeniden Vassar'a girip kadar bir devlet okulunda öğretmen olarak çalıştı; 1869'da mezun odu.

Ladd, Vassar'a devam ederken, 1847'de "teleskop kullanarak yeni bir kuyruklu yıldız keşfeden ilk kadın" unvanını aldı ve bu sayede ünlü astronomi profesörü Maria Mitchell'in danışmanlığında çalışmaya başladı.[5] Bir süfrajet olan Mitchell, zamanın erkek egemen akademisine girebilmeleri için kadınlara daha fazla özgüven kazanmaları konusunda ilham vermeye çalışıyordu. Ladd, Mitchell'in yanında fizik ve matematikte yetkinleşti ve bu alanları sevdi.[6] On dokuzuncu yüzyıl Amerika'sında kadınların fizik laboratuvarlarına girmesine izin verilmiyordu; bu yüzden Ladd matematik okumayı seçti.[5] Ladd hayatının ilerleyen dönemlerinde bu kararı üzerine düşünmüş ve "o günlerde kadınlar söz konusu olduğunda laboratuvar olanaklarına erişimin imkansızlığı olmasaydı" hevesle fizik okumaya devam edeceğini söylemiştir.[5]

Vassar Koleji, Ladd'a 1887 yılında fahri doktor unvanı verdi.[7]

Kariyerinin ilk yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mezun olduktan sonra dokuz yıl boyunca Washington, Pensilvanya; Hollidaysburg, Pensilvanya; Massachusetts ve New York'ta ortaöğretim düzeyinde fen ve matematik öğretmenliği yatı. Ladd'in günlüğü,[7] öğretmenliğe olan ilgisinin zamanla azaldığını göstermektedir.[1]

Bu dönemde Ladd, Educational Times of London dergisine yetmiş yedi matematik problemi ve çözümüyle katkıda bulundu. Ayrıca The Analyst: A Journal of Pure and Applied Mathematics'te altı ve American Journal of Mathematics'te üç makale yayınladı.[3]

Christine Ladd-Franklin

Yüksek lisans eğitimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Onu, Educational Times'daki önceki çalışmalarından bazılarını hatırlayan Johns Hopkins Üniversitesi öğretim üyesi İngiliz matematikçi James J. Sylvester'ın yardımıyla 1878'de üniversiteye girdi.[3] Ladd'in burs başvurusu "C. Ladd" olarak imzalanmıştı ve üniversite onun bir kadın olduğunu fark etmeden kendisine burs teklif etti.[8] Durum anlaşıldığında, yönetim kurulu teklifi geri çekmeye çalıştıysa da Sylvester'ın ısrarı sayesinde Ladd okula girebildi.[8] Johns Hopkins Üniversitesi'nde üç yıl boyunca burslu öğrenim gördü, ancak yönetim kurulu, emsal oluşturma korkusuyla, adının diğer bursiyerlerin isimleriyle sirkülerlerde basılmasına izin vermedi.[8] Dahası, bursluluğunun devam etmesi konusundaki anlaşmazlık, mütevelli heyetinden bir kişinin istifasına sebep oldu.[8]

Üniversite karma eğitimi onaylamadığı için, ilk başta Ladd'ın yalnızca Sylvester tarafından verilen derslere katılmasına izin verildi. Ancak Sylvester'ın derslerinde gösterdiği üstün başarı üzerine, Ladd'in başka profesörlerden de ders almasına izin verildi. Bir burs almasına rağmen, "fellow" unvanına sahip olamadı.[1] 1879 ve 1880'de Ladd, ilk Amerikalı deneysel psikolog olarak da anılan Charles Sanders Peirce'in verdiği dersleri aldı.[3] Peirce 'ın danışmanlğında "Mantığın Cebiri Üzerine" bir tez yazdı. Tez, 1883'te Studies in Logic'te (CS Peirce, ed.) yayınlandı. Ladd, fizikçi Wiilliam Thomson derslerini takip etti ve bu sırada müstakbel kocası Fabian Franklin ile tanıştı.

Sylvester ve Peirce ile yaptığı çalışmalar sayesinde hem matematik hem de sembolik mantık alanında resmi olarak lisansüstü eğitim alan ilk Amerikalı kadın oldu.[5] Üniversitenin matematik ve mantık alanında doktora için tüm gerekliliklerini tamamladı ancak o dönemde Johns Hopkins Üniversitesi kadınları mezun etmediği için doktora derecesi alamadı. Yine de, Johns Hopkins Üniversitesi'nde matematik ve mantık alanında doktora çalışmalarını tamamlaması, bilimsel çalışmalar yapan bir kadın olarak ona gereksinim duyduğu araçları edinmesini sağladı ve meşruiyet tanıdı. Sonunda üniversite, 1926'da doktorayı kazandıktan 44 yıl sonra)[9](, Ladd yetmiş sekiz yaşındayken 50. yıldönümü kutlamaları sırasında ona resmi olarak doktorasını verdi.[3]

1893'te Johns Hopkins Üniversitesi'nde ders vermek üzere işe girmek istedi ama reddedildi. Bu konuda, ısrarcı ve kararlı oldu.[1] On bir yıl sonra, 1904'te, sonunda yılda bir ders vermesine izin verildi. Sonraki beş yıl boyunca, Johns Hopkins Üniversitesi'ndeki pozisyonunun her yıl onaylanması ve yenilenmesi gerekiyordu. O dönemde -üniversitelerde akademik bir pozisyon sahibi kadınlar, genellikle bu pozisyonları kendilerine yetersiz ücret ödenmesine rağmen kabul ediyorlardı. Ladd için de durum buydu. Üstlendiği işleri çoğu gönüllülük esasına dayanıyordu ve bu durum, gerek kendisi gerekse ailesi üzerinde önemli bir mali yük oluşturuyordu. Ladd yine de kendi alanında başarılı için gerekli akademik ilişkiler kurmaya büyük önem verdi.[1]

Kişisel yaşamı ve düşünceleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

24 Ağustos 1882'de Fabian Franklin ile evlendi;[1] Christine Ladd-Franklin adını aldı. Çiftin iki çocuğu oldu; biri bebekken öldü. Diğer çocukları olan, Margaret Ladd-Franklin, kadınların oy hakkı hareketinin önde gelen bir üyesi oldu.[3]

Ladd-Franklin, sık sık kadın cinsiyetinin ezilmesinde gözlemlediği adaletsizlikleri yazdı. Vassar Koleji'ndeyken günlüğüne yazdığı bir yazıda, toplumda kadınlarla ilgili ve kadınlar arasındaki görüşlerden duyduğu hayal kırıklığını şöyle ifade ediyordu: "Kadınların kendilerine bakma konusunda erkekler kadar yetkin olmadıkları, ne zaman yatıp ne zaman kalkacaklarına, ne kadar egzersiz yapacaklarına, ne kadar dua edeceklerine ve kiliseye gideceklerine kendilerinin karar veremeyeceği fikrinden o kadar nefret ediyorum ki. Yine de benim en büyük itirazım buraya gelen kızların sınıfına ve buranın sosyal ve politik atmosferine... Kadın haklarını savunduğunu söyleyen tek bir kız tanıyorum" (22 Eylül 1866).[7] Başka bir günlük kaydında, ileri eğitim dereceleri alan kadınların tanınmaması hakkında şöyle yazıyor: "Zeki kızlarımızın durumu bu - Almanya'ya gidiyorlar ve felsefe doktoru olduklarını ilan eden güzelce imzalanmış ve mühürlenmiş parşömenleri alıyorlar, ancak başka hiçbir sonuç yok. 'Biletlerini' sergilemenin boş tatmininden başka bir şey yaşamıyorlar".[7]

5 Mart 1930'da, New York'ta öldü.[3]

Başlıca katkıları ve başarıları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hopkins'ten ayrıldıktan sonra Ladd-Franklin, Alman psikolog G. E. Müller ile birlikte çalıştı ve burada görme üzerine deneysel çalışmalar yürüttü. Her ne kadar akademik ortamlarda ve laboratuvarlarda kadınlar Amerika Birleşik Devletleri'nde olduğu gibi hoş karşılanmasa da, bir pozisyon elde etmeyi başardı.[7] Ladd-Franklin ayrıca Hermann von Helmholtz'un laboratuvarında çalışma fırsatı buldu ve burada Helmholtz'un renkli görme teorisi üzerine verdiği derslere katıldı. Bu derslere katıldıktan sonra Ladd-Franklin kendi renkli görme teorisini geliştirdi.[3] 1929'da Renk ve Renk Teorileri'ni yayınladı.

Ladd-Franklin'in renkli görme teorisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ladd-Franklin'in psikolojiye yaptığı en büyük katkılardan biri, evrime dayanan renkli görme teorisiydi. Ladd-Franklin, bazı hayvanların renk körü olduğunu belirtmiş ve akromatik görüşün evrimde ilk olarak ortaya çıktığını, renkli görüşünse daha sonra geldiğini varsaymıştı. Ayrıca insan gözünün daha önceki evrimsel gelişiminin parçalarını taşıdığını varsaymıştır. Gözün en çok evrimleşmiş kısmının, en azından gün ışığında görme keskinliği ve renk hassasiyetinin en yüksek olduğu fovea olduğunu gözlemlemiştir. Ladd-Franklin, çevresel görüşün (retinanın çubukları tarafından sağlanan) foveal görüşten (retinanın konileri tarafından sağlanan) daha ilkel olduğunu, çünkü gece görüşü ve hareket algılamanın hayatta kalmak için[10] çok önemli olduğunu varsaymıştır.

Renkli görmenin aşamaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ladd-Franklin, renkli görmenin üç aşamada geliştiği sonucuna vardı: akromatik görme (siyah ve beyaz), mavi-sarı duyarlılığı ve kırmızı-yeşil duyarlılığı.[10] Kırmızı-yeşil duyarlılığının en son evrimleşmesi, birçok insanın neden kırmızı-yeşil renk körlüğünden mustarip olduğunu açıklamaktadır. Küçük bir popülasyonu etkileyen bir sonraki mavi-sarı renk körlüğüdür. Akromatik görme ise ilk evrimleşen görüş olduğu için nüfusun çoğunluğunun neden siyah-beyaz renk körlüğünden etkilenmediğini açıklar.[10]

Matematik ve mantık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ladd-Franklin, Analyst'te makalesi yayınlanan ilk kadındı. Aynı zamanda matematik ve mantık alanında doktora derecesi alan ilk kadındı.[11] Yayınlarının çoğu görsel süreçler ve mantık üzerineydi. Mantık hakkındaki görüşleri Charles S. Peirce'in mantığını etkilemiş ve Arthur Prior tarafından çok övülmüştü.[3]

Profesyonel katılım

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ladd-Franklin, Aralık 1893'te Amerikan Psikoloji Derneği'ne katılan ilk kadınlar arasındaydı. 1894'ten 1925'e kadar Ladd-Franklin, APA toplantılarında on bildiri sundu.[3] Ayrıca 1919'da Amerika Optik Derneği'nin ilk kadın üyelerinden biri oldu. Toplantıları sırasında altı bildiri ve iki sergi sundu.[3] Ladd-Franklin, 1901-1902 ve 1914-1915 yıllarında Amerika'da Kim Kimdir'e dahil edildi. Ladd-Franklin, ölümüne kadar her iki bilimsel topluluğun da üyesi olarak kaldı.[3] Aynı zamanda kadın hakları hareketinin önde gelen bir üyesiydi.

1948'de Bertrand Russell şöyle yazmıştı: "Bir keresinde seçkin bir mantıkçı olan Mrs. Christine Ladd-Franklin'den, kendisinin solipsist olduğunu ve başkalarının olmamasına şaşırdığını söyleyen bir mektup almıştım. Bir mantıkçı ve bir solipsistten gelen sürprizi beni şaşırttı."[12]

Yayınlanmış eserler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • "Quaternions", The Analyst v. 4, n. 6, s. 172 – 4 (Kasım 1877). Google Kitaplar The Analyst s. 172 içinde 6 (Kasım), v.4'te (1877) . Ayrıca JSTOR "Quaternions" ilk sayfa . (Birkaç dergiye " The Analyst " adı verilmiştir. The Analyst(belirsizliği giderme) bölümüne bakın. The Annals of Mathematics haline gelen The Analyst için yapılan İnternet aramalarında "The Analyst" mathematics arama ifadesi kullanılmalıdır, aksi takdirde kimya hakkındaki Analyst arama sonuçlarına hakim olacaktır. )
  • "On the Algebra of Logic", Studies in Logic, C.S. Peirce, ed., s. 17-71, 1883. Google Kitaplar Eprint . İnternet Arşivi Eprint .
  • American Journal of Psychology'de "A Method for the Experimental Determination of the Horopter", c. 1, n. 1 sayfa 99-111, Kasım 1887. JSTOR [1] 29 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .
  • American Journal of Psychology'de "On Some Characteristics of Symbolic Logic", c. 2, n. 4, s. 543-567, Ağustos 1889. Google Kitaplar Eprint . İnternet Arşivi Eprint .
  • Verhandlungen des III'te "Epistemology for the logician". Uluslararası Felsefe Kongreleri., s. 64-670, 1908. Ayrıca ayrı bir baskı olarak.
  • "Johns Hopkins'te Charles Peirce", The Journal of Philosophy, Psychology ve Scientific Methods v. 13, n. 26, 715-723, Aralık 1916. Google Kitaplar Eprint (kötü yapılmış) ve metni arayın .
  • "The Reddish Blue Arcs and the Reddish Blue Glow of the Retina; an Emanation from Stimulated Nerve Fibre." VIII. Uluslararası Psikoloji Kongresi'nde: Proceedings and Papers, 1926.
  • Colour and Colour Theories, Routledge, 320 sayfa, 1929.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e f g h Ragsdale, Samantha. "Christine Ladd-Franklin". Women's Intellectual Contributions to the Study of Mind and Society. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2015. 
  2. ^ a b c d Scarborough, Elizabeth; Furumoto, Laurel (1989). Untold lives : the first generation of american women psychologistsÜcretsiz kayıt gerekli. New York: Columbia Univ Press. s. 120. ISBN 9780231051552. 
  3. ^ a b c d e f g h i j k l m Cadwallader, J. V.; Cadwallader, T.C. (1990). "Christine Ladd-Franklin (1847-1930)". O'Connell, A. N.; Russo, N. F. (Ed.). Women in Psychology: A Bio-bibliographic Sourcebook. New York, NY: Greenwood Press. ss. 220–225. 
  4. ^ Furumoto, Laurel (1992). "Joining separate spheres: Christine Ladd-Franklin, woman-scientist (1847-1930)". American Psychologist. 47 (2): 175-182. doi:10.1037/0003-066x.47.2.175. 
  5. ^ a b c d Vaughn, Kelli. "Profile of Christine Ladd-Franklin". Psychology's Feminist Voices. 22 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2015. 
  6. ^ "Christine Ladd-Franklin". Encyclopedia of World Biography Online. 16 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2015. 
  7. ^ a b c d e "Christine Ladd-Franklin - Vassar College Encyclopedia - Vassar College". 26 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ a b c d Riddle, Larry. "Christine Ladd-Franklin". Agnes Scott College. 2 Mayıs 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2012. 
  9. ^ "That Time It Took a Student 44 Years to Get Her Degree because She Was a Woman". Scientific American. 13 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021. 
  10. ^ a b c Hergenhahn, B.R. (2009). An introduction to the history of psychology (6.6sayfalar=243–244 bas.). Australia: Wadsworth Cengage Learning. ISBN 9780495506218. 
  11. ^ Peirce's Ph.D. student Christine Ladd-Franklin found the truth table in Tractatus Logico-Philosophicus Proposition 5.101, 40 years earlier than Wittgenstein. Christine Ladd (1881), "On the Algebra of Logic", p.62, Studies in Logic, C. S. Peirce ed., 1883
  12. ^ Russell, B. (1948). Human Knowledge: Its Scope and Limits. New York: Simon and Schuster. p. 180.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Christine_Ladd-Franklin&oldid=32748948" sayfasından alınmıştır